قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بر اساس اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی، در یک کمیسیون مشترک بررسی شد و پس از موافقت مجلس با اجرای آزمایشی آن به مدت ۷ سال، در دهم آبان ۱۴۰۰ به تأیید شورای نگهبان رسید.

بر اساس ماده نخستین قانون ستاد ملی جمعیت به ریاست رئیس جمهور تشکیل می شود که در مجموع ۲۴ عضو دارد. علاوه بر رئیس جمهور، دبیر ستاد، وزرای کشور، بهداشت و درمان و ، علوم، تحقیقات و فناوری، ورزش و جوانان، راه و شهرسازی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اطلاعات، امور اقتصادی و دارایی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و ارتباطات و فناوری اطلاعات بخشی از اعضا هستند.

با وجود تاکیدات رهبری و الزامات قانونی، گویا هنوز برخی از مدیران استان زنجان قصد ندارند که در عرصه میدانی اجرای این طرح؛ عرض اندام کنند و به قول امام جمعه زنجان، تا به امروز تنها کاری که کرده‌اند «تحسین فرمایشات رهبری در حوزه جوانی جمعیت» بوده است.

 برخی دستگاههای اجرایی زنجان، قانون جوانی جمعیت را اجرا نکردند

سیده‌فائزه موسوی، مدیرکل دفترامور  زنان و خانواده استانداری زنجان سه‌شنبه (4 اردیبهشت‌ماه 1403) در شورای اداری استان که در محل تالار پیامبراعظم(ص) استانداری برگزار شد، صراحتا اعلام کرد: درصد قابل توجهی از مواد قانونی در خصوص «جوانی جمعیت» در استان زنجان اجرایی نمی‌شود.

وی از افتتاح زودهنگام اتاق رصد وضعیت جمعیت استان زنجان خبر داد و گفت: در این اتاق سعی خواهد شد تا به صورت نقطه به نقطه میزان کمبودها و مسائل بحرانی خانواده‌ها احصا شود.

مدیرکل دفترامور  زنان و خانواده استانداری زنجان با اشاره به مسئله بحرانی زنجان در خصوص جوانی جمعیت اظهار کرد: شهر زنجان و برخی از شهرستان‌های استان از نظر فاصله زمان ازدواج والدین تا تولد فرزند، جزو مناطق بحرانی کشور است که در این زمینه برنامه‌های کاربردی باید تدوین و عملیاتی شود.

 شیب نزولی جمعیت و ولادت در زنجان؛ متوقف شده و یا به حداقل رسیده است

ابوالفضل رفیعی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار زنجان نیز در این جلسه با اشاره به آمار مربوط به موالید استان عنوان کرد: درست است که نگرانی‌ها جدی است و ما به دنبال این هستیم تا شدت کاهش و بحث جایگزینی را اصلاح کنیم. با مطالعه آمار؛ آنچه متوجه می‌شوم؛ تاکیدات رهبری و گفتمانی که ایجاد شد؛ قطعا تاثیر مثبتی را در جامعه دیدم، شاید سرعت لازم را نداشته باشیم اما اقدامات شروع شده و مردم نیز پیشقدم هستند.

به گفته معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار زنجان؛ تا سال 1398 روند کاهشی شدید جمعیت را شاهد بودیم که به 11 درصد رسیده و در سال 1397 نیز 10 درصد و در سال 1394، 3.6 درصد بود و در برخی موارد نیز سینوسی بوده است. اما آنچه آمارها نشان می‌دهد از سال 1398 شاهد کاهش شیب نزولی جمعیت هستیم که امیدوارکننده است و نشان از این است که برخی از سیاست‌گذاری‌ها جای خود را در بین مردم پیدا می‌کند، البته اقدامات باید افزایش یابد.

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار زنجان اضافه کرد: در سال 1398 میزان ولادت 16 هزار و 332 مورد بوده است که اوج کاهش جمعیت را شاهد بودیم. این سال، سال شروع کرونا بود. در سال 1398 به دنبال شیوع کرونا، ازدواج‌ها افزایش و ساده برگزار شدند اما همزمان با شیب کاهشی موالید مواجه بودیم.

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار زنجان ادامه داد: میزان موالید در سال 1399، 15 هزار و 146 ولادت را شاهد بودیم که از 11 درصد به 7 درصد رسید و این میزان در سال 1400 به یک درصد رسید که کمترین کاهش را در این سال شاهد بودیم (15 هزار و 2 مورد ولادت) که حاکی از وضعیت مطلوب (به لحاظ شیب نزولی و کاهشی) بوده است.

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار زنجان ابراز کرد: میزان موالید در سال 1401 به 14 هزار و 152 درصد (6 درصد) رسید که نسبت به سال 1400 افزایش داشته است. در سال 1402 میزان ولادت 13 هزار و 923 مورد بوده است. بر اساس آمارهای اعلامی؛ تقریبا می‌شود گفت که از سال 1398 تا 1402 تقریبا شیب نزولی جمعیت و ولادت متوقف شده و یا به حداقل رسیده است. این آمار نسبتا امیدوارکننده است اما باید اقدامات حمایتی و تکالیف دستگاه‌ها با جدیت ادامه یابد.

 آمارهای سقط جنین  قابل توجه است

رفیعی تاکید کرد: سیاست‌گذاری تشویقی در حوزه ازدواج و فرزندآوری و برخی از طرح‌های حمایتی پیش بینی شده در قانون باید از سوی دستگاه‌ها مدنظر بوده و به موقع اجرا شود ضمن اینکه باید از ظرفیت‌های تشکل‌های مردمی نیز بهره برد که علاوه بر کار فرهنگی، اقدام حمایتی انجام می‌دهند که در این زمینه اقداماتی از سوی تشکل‌ها و خیریه‌ها آغاز شده است.

به گفته معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار زنجان؛ اقدام سلبی نیز در استان آغاز شده است؛ به این ترتیب که کارگروه مقابله با سقط غیرقانونی جنین تشکیل شده است. آمارهای سقط جنین قابل توجه است و کارگروه تشکیل شده به صورت جدی و با همکاری دانشگاه علوم پزشکی زنجان؛ برای حفظ جنین اقدامات موثری را انجام می‌دهد و به صورت جدی با مراکزی که به صورت غیرقانونی اقدام به سقط غیرقانونی جنین می‌کنند، برخورد می‌شود و مقام قضایی نیز در این زمینه همراهی مطلوبی را با مجموعه استان دارد.

 لزوم چاره اندیشی به موقع برای «کاهش زمان تجرد» و نیز «کاهش فاصله تاهل تا تولد اولین فرزند»

محمد سلیمی، پژوهشگر حوزه جمعیت گفت: با چالش فهم دقیق مسأله جمعیت در کشور مواجه هستیم به این معنا که در مواجهه با بحران جمعیت، مانده ایم که چه بکنیم. با وجود سابقه ۲ دهه در خصوص پیش بینی های کاهش جمعیت، اتفاق قابل توجهی در این راستا و برای جبران مسأله نیفتاده است.

وی با بیان اینکه بحران جمعیت یک مسئله نو برای کشورهاست، اظهار کرد: مهمترین آسیب کاهش جمعیت، از بین رفتن نهاد خانواده است و از بین رفتن خانواده نیز کنترل را از نهاد خانواده به سایر مراجع منتقل می کند.

سلیمی با بیان اینکه بحث کاهش جمعیت در همه جوامع همیشه با مساله اقتصاد گره خورده است تصریح کرد: کاهش جمعیت آسیب بزرگتری دارد و آن نهاد خانواده است چراکه در طی کاهش جمعیت این نهاد شروع به کوچک و ضعیف شدن می‌کند و شبکه‌های خویشاوندی از دست می‌رود.

وی با اشاره به اینکه باروری زنجان در حال کاهش است، به میانگین سن ازدواج جوانان اشاره کرد و گفت: خنده‌دار است در کشوری که میانگین ازدواج پسرها ۳۰ سال است حرف از فرزندآوری بزنیم.

وی بر لزوم چاره اندیشی برای کاهش زمان تجرد و نیز کاهش فاصله تاهل تا تولد اولین فرزند تاکید کرد و گفت: علاوه بر بسته های تشویقی برای فرزندآوری باید موانع ساختاری در این حوزه برطرف شود تا روند افزایش جمعیت به جای تحقق در یک مقطع خاص، روند ادامه داری باشد.

سلیمی با تاکید بر اینکه پژوهش‌های کیفی در حوزه اجتماعی در استان زنجان یا کم است یا وجود ندارد، عنوان کرد: تبیین‌های علمی در خصوص «جوانی جمعیت» صورت نگرفت که یکی از ایرادها در مسیر اجرای این طرح می‌تواند باشد. معتقدیم ما در اجرای طرح مذکور در وهله نخست باید به دنبال جلوگیری از کاهش جمعیت باشیم نه افزایش جمعیت.

سلیمی به ضرورت رفع موانع ساختاری ضد خانواده و افزایش جمعیت تاکید کرد و گفت: در باروری زیر سطح جانشینی، ساختارها تاثیرگذار هستند و باید در ساختارها تجدید نظر شود.

این پژوهشگر حوزه جمعیت تاکید کرد: در کنار قانون، فرهنگ لازم برای افزایش باروری و افزایش جمعیت باید در جامعه تقویت شود.

فرصت ۱۵ روزه امام جمعه زنجان به مدیران

امام جمعه زنجان با بیان اینکه شعار سال یک دستور عملیاتی است، گفت: ریل‌گذاری برای تحقق شعار سال وظیفه مهم مدیران و صاحب‌نظران و مسئولان است و تنها ۱۵ روز دیگر فرصت دارند تا اقدامات و طرح‌های که برای تحقق شعار سال ترسیم کرده‌اند را گزارش دهند.

آیت‌الله خاتمی با اشاره به جوانی جمعیت اظهار کرد: مقام معظم رهبری بارها در خصوص جوانی جمعیت موضوعاتی را بیان فرموده‌اند، باید در حد خود استان گزارش داد که بعد از اعلام این مسئله چه قدم‌هایی در استان برداشته شده، چه موانعی رفع شده و چه بسترهایی فراهم شده است.

وی با بیان اینکه باید دید در استان در حوزه کاری، فامیل و خانواده، شهر، محله خود چه قدم‌هایی را می‌توان برداشت، خاطرنشان کرد: «جوانی جمعیت» جزو تاکیدات رهبری است و مسئولان استان زنجان موظفند اعلام کنند چه گام‌هایی برداشته‌اند؛ باید موانع شناسایی شده را اعلام کنند و بگویند چه اقدامی در تسهیل‌گری در این زمینه انجام داده‌اند نه اینکه به دنبال «تحسین» فرمایشات رهبری باشند. مسئولان زنجان بگویند در حوزه «جوانی جمعیت» چه اقدامی برای خود، نزدیکان و اطرافیانشان و مردم زنجان کرده‌اند. گاها نگرانی‌هایی توسط برخی از جوانان برای فرزند‌اوری وجود دارد وظیفه ما این است نگرانی جوانان را با مباحث قرانی، اجتماعی، ملی، فرهنگی و غیره پاسخ دهیم.

آیت‌الله خاتمی با تاکید بر تشویق جوانان برای فرزندآوری یادآور شد: درست است برخی نگرانی‌ها و دغدغه‌هایی وجود دارد اما نگران معیشت بودن به وعده خداوند شک کردن است.

وی بیان کرد: بعد از گذشت یک ماه در راستای شعار سال باید ریل‌گذاری انجام گرفته باشد و قطعا باید طرح‌هایی برای جلب مشارکت مردم ارائه شود. با این حال به مدیران ۱۵ روز دیگر فرصت داده می‌شود تا گام‌ها و اقدامات و طرح‌های که برای تحقق شعار سال ترسیم کرده‌اند را گزارش دهند.

امام جمعه زنجان با اشاره به سربلندی ایران و اقتدار کشورمان گفت: دوست و دشمن اقتدار کشورمان را تایید کردند بنابراین باید کاری کنیم که این اقتدار فراموش نشود، بنابراین باید تکرار این اقتدار همواره انجام شود.

مدیران دستگاه‌های استان زنجان به وظایف خود در حوزه «جوانی جمعیت» عمل کنند

محسن افشارچی، استاندار زنجان با اشاره به شرایط اقتصادی جامعه عنوان کرد: درست است سختی‌هایی در خصوص اقتصاد در کشور وجود دارد قطعا از این شرایط نیز با توانمندی که در کشور وجود دارد عبور خواهیم کرد.

استاندار زنجان با تاکید بر اینکه مدیران یک بار دیگر وظایف خود را مرور کنند هرچند بنده نیز بر روی مسائل مهم تمرکز خواهم کرد، افزود: مدیران دستگاه‌های استان زنجان به وظایف خود در حوزه «جوانی جمعیت» عمل کنند.

 افشارچی با اشاره به اینکه یکی از مسائلی که باید در استان حل شود، مسئله تامین زمین در اجرای طرح جوانی جمعیت است تصریح کرد: اداره کل راه و شهرسازی در کنار بنیاد مسکن وظایف سنگین‌تری دارند و در این زمینه گشایش‌هایی حاصل شد و امیدواریم طی ماه‌های آتی این موضوع را حل کنیم.

افشارچی با بیان اینکه یکی از مسئله بسیار مهم در استان بهره‌وری آب است، ادامه داد: باید بتوانیم بهره‌وری در بخش آب را بالاتر ببریم.

وی ادامه داد: یکی از دستگاه‌های مهم باید برای دستیابی به شعار سال بانک‌ها است که باید همراهی لازم را داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه یکی از وظایف مهم استان جذب سرمایه‌گذار است، گفت: باید مردم را از رفتن به سمت طلا و دلار به سمت تولید سوق دهیم.

استاندار زنجان با تاکید بر راحت شدن صدور مجوز‌های کسب و کار و تولید یادآور شد: باید این مسیر برای مردم هموار شود.

افشارچی با اشاره به مسئله مهم بهره‌وری در استان، گفت: سه دستگاه آب، کشاورزی و صنعت جزو دستگاه‌های اصلی هستند که باید در زمینه بهره‌وری اتفاقات مثبت را رقم بزنند.

استاندار زنجان در بخش دیگری از اظهارات خود با تشکر از اقدامات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که سبب سربلندی کشور شد، اظهار کرد: یکی از راهبردهایی که اسرائیل در طول سالیان به کار گرفته این است که چشم جهانیان را نسبت به خود ترسانده است، طوری خود را بزرگنمایی که کرده گویی هیچ موشکی نمی‌تواند بر رژیم صهیونیستی غلبه کند.

وی افزود: در صورتی که در عملیات وعده صادق و اقداماتی که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام داد هیمنه پوشالی این رژیم جعلی را فروریخت و همه جهانیان دیدند که فقط سر و صدا بود که به وسیله رسانه‌ توسط آنان به پا شده بود. 

استاندار زنجان با بیان اینکه ایران در این حمله از موشک‌ها و پهپادهای قدیمی خود استفاده کرد، گفت: اما با همین تسلیحات نظامی قدیمی، هیمنه این رژیم به طور کامل فرو ریخت.

وی همچنین به دیدار رهبر معظم انقلاب با فرماندهان اشاره کرد و افزود: ایشان فرمودند، شناسایی نیروهای توانمند و خلاق جزو وظایف است. محور مقاومت حاصل نبوغ سردار سلیمانی است و ما نوک پیکان درگیری در منطقه با رژیم صهیونیستی و آمریکا نیستیم بلکه بخشی از مقاومت هستیم که آزادگان دنیا در آن قرار دارند.

افشارچی با اشاره به اینکه موشک‌هایی که تولید می‌شود از علم بسیار پیچیده‌ای استفاده می‌کند که توسط نیروهای توانمند و نابغه داخلی تولید می‌شود، افزود: هدف صرفا مسائل موشکی نیست بلکه در موضوعات مختلف خصوصا اقتصادی نیز از افراد توانمند باید استفاده کرد.