صدای زنجان- اظهارات یک کارشناس حوزه بهداشت در برنامه تلویزیونی مبنی بر آلوده بودن مواد لبنی به خصوص شیرهای پاستوریزه، با واکنش وزارت بهداشت همراه شد.

به گزارش خبرگزاری‌ها موضوع آلوده بودن مواد لبنی به خصوص شیرهای پاستوریزه به سم «آفلاتوکسین»، با واکنش‌های متفاوتی در فضای مجازی همراه بوده است و در این بین، وزارت بهداشت نیز به این ماجرا ورود کرده و از نحوه اطلاع رسانی در برنامه تلویزیونی گلایه کرده است.

بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران، مدعی شده است شیرهای پاستوریزه‌ای که از سوپرمارکت‌ها تهیه می‌شود، آلوده به سم آفلاتوکسین هستند که می‌تواند منجر به بروز سرطان کبد شود.

ادعای چنین موضوع مهمی که در ارتباط مستقیم با سلامت مردم است، از ابعاد مختلف می‌تواند مورد توجه قرار گیرد و در این بین، نقش رسانه ملی به عنوان پر مخاطب ترین رسانه کشور که میلیون‌ها بیننده دارد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اینکه چرا باید موضوعی در یک برنامه تلویزیونی مطرح شود و سپس پیرامون آن موضع گیری نمود. آیا بهتر نیست، چنین موضوعاتی قبل از رسانه‌ای شدن، به نوعی حل و فصل شود و نتیجه موضوع اطلاع رسانی گردد.

بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران در این برنامه زنده تلویزیونی، به آماری استناد کرده است که نتیجه پژوهش تعدادی از اساتید دانشگاهی بوده است.

طبق آنچه او اعلام کرده است؛ ۳۳ درصد نمونه‌های شیر پاستوریزه آلوده به سم آفلاتوکسین بوده‌اند.

اینکه رسانه ملی هر از چند گاهی با چنین برنامه‌هایی که اغلب به صورت زنده روی آنتن می‌رود، افکار عمومی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، حرف تازه ای نیست. اما، نکته قابل توجه اهمیت برخی موضوعات است که در ارتباط مستقیم با سلامت مردم قرار دارد.

ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت، با بیان اینکه حتی در کشورهای اروپایی که سختگیرانه ترین کدکس ها را دارند هم آفلاتوکسین در لبنیات وجود دارد، گفت: باید توجه داشت میانگین این سم حدود ۵۰ تا ۶۰ نانو گرم در لیتر در تمام شیرهای کشور است. اگر مقیاس، کدکس اروپا باشد، خود عدد تقریباً بالا است چون عدد کدکس اروپا ۵۰ نانوگرم در لیتر است. اگر کدکس ایران باشد حدود ۱۰۰ است که قابل قبول و اگر کدکس آمریکا باشد که میزان آن ۵۰۰ نانوگرم است، با این معیار، تقریباً تمام نمونه‌ها قابل قبول هستند.

وی افزود: بررسی ۵۰ مطالعه در ایران در چند سال اخیر نشان می‌دهد در طی ۱۰ سال گذشته میزان این سم در شیر رو به کاهش است. اگرچه هنوز با میزانی که با محصولات کشورهای اروپایی است، قابل مقایسه نیست و حداقل ۳۰ تا ۴۰ نانو گرم در لیتر بیشتر است.

حریرچی با بیان اینکه با توجه به ارزیابی خطر باید به قضاوت این موضوع نشست، گفت: همین امروز هم میزان مصرف شیر در جامعه ما پایین است و مصرف شیر در مقایسه با کشورهای اروپایی شاید یک چهارم باشد و به مردم توصیه می‌کنیم که مصرف شیر را از سبد غذایی خود حذف نکنند و نکته دیگر اینکه خطر جدی این ماده با دوز ۳.۵ میلی گرم به ازای وزن مصرف کننده دیده شده که بسیار بعید است به این میزان از دوز در بدن فرد برسد.

وی تصریح کرد: سرطان کبد اولیه در ایران عمدتاً ناشی از سیروز هپاتیت مزمن است و سرطان ناشی از آفلاتوکسین نادر است. حتی ابتلاء به سرطان اولیه کبد هم در ایران در سال‌های اخیر رو به کاهش است.

استانداردهای سختگیرانه ایران

سخنگوی سازمان غذا و دارو نیز در ارتباط با طرح ادعایی مبنی بر وجود سم «آفلاتوکسین» در عمده‌ مواد لبنی در کشور، توضیحاتی ارائه کرد.

کیانوش جهانپور، گفت: در سال‌های اخیر میزان «آفلاتوکسین» در مواد غذایی از جمله لبنیات و خشکبار روند کاهشی داشته است ضمن اینکه کشورهای مختلف حد مجاز متفاوتی برای آن در مواد غذایی مختلف دارند و استانداردهای ایران عموماً در حد استانداردهای ایالات متحده تعریف شده است.

وی افزود: متأسفانه این شیوه ورود موضوع درست نیست و ظاهراً هم این رفتار نادرست باب شده است.

جهانپور ادامه داد: موضوع آفلاتوکسین در مواد غذایی موضوعی جهانی است، حداقل چهار دهه نقل محافل علمی و فنی است و بررسی روند آن در ایران نشان می‌دهد در همه سالهای اخیر میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی از جمله لبنیات و خشکبار روند کاهشی داشته است. متأسفانه هر از گاهی افرادی بدون اشاره به مقدمه و موخره، مطالبی را مطرح می‌کنند که نه تنها کمکی به ارتقای سلامت و سواد سلامت جامعه نمی‌کند بلکه به تشویش اذهان هم می‌انجامد.

وی گفت: آفلاتوکسین موضوعی است که سال‌ها محل تمرکز و توجه سازمان بهداشت جهانی و فائو و بالطبع نظام سلامت و نهادهای نظارتی کشور هست و موضوع جدیدی نیست که انگار یک کشف جدید باشد و در یک برنامه تلویزیونی زنده افکار عمومی را با آن بمباران کنند، گویی بلایی یک شبه آن هم بر سر مردم ایران نازل شده است.

سخنگوی سازمان غذا و دارو، افزود: آفلاتوکسین یک معضل در مواد غذایی به ویژه لبنیات و خشکبار و فرآورده‌های گیاهی است. کشورهای مختلف حد مجاز متفاوتی برای آن در مواد غذایی مختلف دارند و استانداردهای ایران عموماً در حد استانداردهای ایالات متحده تعریف شده است البته استانداردهای اروپایی سخت گیرانه تر است.

وی با بیان اینکه در همه سال‌های اخیر تلاش شده است میزان آفلاتوکسین در محصولات غذایی کاهش یابد و حتی مروری بر مطالعات نشان می‌دهد این میزان در مواد غذایی از جمله لبنیات تولید داخل روند کاهشی داشته است، افزود: مسئولین فنی، واحدهای کنترل کیفیت و سازمان غذا و دارو در این زمینه کوشش فراوانی داشته‌اند و از این نظر محصولات غذایی بسته بندی و تولیدی صنایع غذایی و لبنی به مراتب وضعیت بهتری از محصولات فله‌ای و عرضه سنتی دارند.

سخنگوی سازمان غذا و دارو، تاکید کرد: بسیاری از محصولات غذایی و لبنی ما با پاس کردن همین استانداردها به خارج از کشور صادر می‌شوند، البته هیچکس مدعی حذف آفلاتوکسین نیست لکن طرح موضوع به صورت یک جانبه آن هم به گونه‌ای که این معضل خاص محصولات غذایی داخلی است و گویی بلایی یک شبه نازل شده بدون اشاره به سوابق و وضعیت سایر کشورها قطعاً رفتار اطلاع رسانی درستی نیست، چنانکه در مطالعات در کشورهای مختلف ۷ تا ۸۴ درصد آلودگی محصولات لبنی و فرآورده‌های گیاهی بسته به زمان و فصل نمونه گیری به آفلاتوکسین گزارش شده است، در ژاپن تا ۱۴ درصد، در ترکیه بیش از ۱۲.۴ درصد گزارش شده است، مضافاً به اینکه استاندارد حد مجاز آفلاتوکسین در کشورهای مختلف در محصولات مختلف متفاوت هست.

جهانپور در پایان افزود: در هر حال سازمان غذا و دارو در این زمینه تلاش لازم را داشته و البته کاهش آلودگی به آفلاتوکسین مستلزم ورود جدی و مشارکت بین بخشی سایر نهادهای متولی تولید غذا و محصولات کشاورزی و دامی و ساماندهی و شناسه دار شدن مزارع و حلقه‌های اولیه زنجیره تولید است، مضافاً اینکه امروزه تکنیک‌های حذف یا کاهش آفلاتوکسین در فرآیند تولید نیز به مرحله صنعتی شدن رسیده و چشم انداز مثبتی در این زمینه فرا روی صنایع غذایی متصور است.

موردی از وجود سم آفلاتوکسین‏ در شیرهای پاستوریزه در زنجان مشاهده نشد

از سویی دیگر رئیس مرکز بهداشت استان زنجان هم‏ با اشاره به وجود برخی شایعات در خصوص شیرهای پاستوریزه گفت: موردی از وجود سم آفلاتوکسین‏ در شیرهای پاستوریزه مشاهده نشد.

محمدرضا صائینی با اشاره به شایعات مطرح شده در خصوص وجود سم آفلاتوکسین در شیرهای پاستوریزه و مواد لبنی اظهار کرد: طبق بازرسی‌ها و نظارت‌های ما از کارخانجات شیر پاستوریزه در استان چنین چیزی مشاهده نشد.

وی با بیان اینکه مردم هیچ گونه نگرانی از بابت خرید مواد لبنی پاستوریزه نداشته باشند، ابراز کرد: مسائل مطرح شده در فضای مجازی برای هراس آفرینی بوده و به هیچ وجه صحیح نیست.

رئیس مرکز بهداشت استان با اشاره به وضعیت استان در خصوص آنفولانزا نیز گفت: آنفولانزای نوع a در استان کنترل شده و ما هیچ نگرانی در استان نداریم.

وی با بیان اینکه با وجود کنترل آنفولانزا اما ممکن است به صورت فردی مشاهده شود، افزود: رعایت اصول شستن دست ها با آب و صابون، رعایت آداب تنفسی و ... توصیه شود.

صائینی با بیان اینکه آمادگی خوبی در سطح استان داریم، تصریح کرد: دارو به اندازه کافی در استان وجود دارد و مشکلی از بابت دارو و درمان نداریم.

آمارها رسمی نبودند

اما بررسی‌ها و پیگیری‌های از انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران درباره اظهار نظر بازرس این انجمن نشان می‌دهد که حاجی‌محمدی بر اساس آمارهایی غیررسمی این اطلاعات را روی آنتن زنده تلویزیون و مقابل میلیون‌ها مخاطب اعلام کرده و چنین آماری در این انجمن وجود ندارد و حتی مورد تایید انجمن هم نیست. به گفته یک مقام آگاه از این انجمن، اطلاعاتی در این مورد باید به تایید مجمع انجمن برسد و پس از بررسی‌های کلی و دقیق اعلام شود. در حالی که این آمارها چنین پایه‌ای ندارند.

البته خود حاجی‌محمدی نیز در گفت‌وگوی تلویزیونی خود عنوان کرده بود آمارها مربوط به پژوهش تعدادی از دانشگاهیان است. موضوعی که با توجه به عنوان رسمی او در برنامه و همچنین چشمگیر بودن اعداد و ارقام مربوط به آلودگی و حساسیت آن، در همرسانی‌های امروز اصلا دیده نشد و حالا به واسطه اعلام شدن در رسانه ملی، به عنوان یک سند رسمی در حال دست به دست شدن و اثرگذاری در جامعه است.

وزارت بهداشت امروز به ادعای وجود سم «افلاتوکسین» در لبنیات واکنش نشان داد و دکتر «کیانوش جهانپور» سخنگوی سازمان غذا و دارو اعلام کرد که طی سال‌های اخیر در کشور ما میزان افلاتوکسین در مواد غذایی از جمله لبنیات و خشکبار روند کاهشی داشت.

به گفته او کشورهای مختلف حد مجاز متفاوتی برای مقدار موجود افلاتوکسین در مواد غذایی مختلف دارند و استانداردهای ایران هم در این زمینه عموما در حد استانداردهای ایالات متحده تعریف شده است.

اطلاعات نادرست

از سوی دیگر کارشناسان و صاحبنظران بهداشت و مواد غذایی نیز معتقدند که این اظهارنظرها پایه دقیق علمی ندارد و اطلاعات و آمارها کامل بیان نشده‌اند. مدیر نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: بعد از پخش این مصاحبه و انتشار آن در فضای مجازی با رئیس انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی ایران تماس گرفتم و جویای اطلاعات عنوان شده شدم. پاسخ این بود که این آمارها با هماهنگی انجمن اعلام نشده است.

«حسن مکرمی رستمی» افزود: انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی ایران باید پاسخگوی این شائبه پیش آمده در جامعه باشد. از این انجمن خواستیم که اگر اعداد و ارقامی دارند در اختیار ما قرار دهند تا بررسی کنیم. ما نیز در دانشگاه علوم پزشکی مازندران پیگیر هستیم تا با استنادات علمی طی روزهای آتی نادرست بودن این ادعا را اثبات کنیم.

وی با تاکید بر این که این میزان از آلودگی به آفلاتوکسین در شیرهای پاستوریزه تحت هیچ شرایطی امکان ندارد، گفت: حتی اگر هر روز هم غذای دام نان کپک زده باشد، به این میزان از آلودگی در شیر نمی‌رسیم.