فوزیه مهدیون- در شرایطی که حادثه ای رخ می دهد بی شک آنچه که حائز اهمیت است نحوه مدیریت آن رخداد است تا موضوع یا حادثه به مشکل پیچیده یا به عبارت دیگر به بحران تبدیل نشود و آنگونه که بایسته است گذر از آن با کمترین تبعات انجام گیرد.

 مواجهه اصولی با هر نوع پیشامد و رخدادی که غافلگیر کننده است خود مهارتی است که باید خیلی پیشتر از وقوع آن حادثه به آن دست یافت تا در هنگام هر نوع رویدادی، مردم و در راس آن  مسئولان و دولتمردان، غافلگیر نشده و با اهتمام و مدیریت درست و سنجیده در گذر از آن رخداد، به نحو شایسته همدیگر را همراهی کنند.

 به راستی چگونه می شود که گاهی یک مسئله به بحران تبدیل می شود. مسائلی که شاید راهبردهای به ظاهر ساده، از وقوع پیامدها و تبعات منفی آن جلوگیری کند و خسارتهای روحی و مادی ناشی از آن به حداقل ممکن کاهش یابد و چالش مهمتر اینکه چرا در کشور ما هر مسئله و اتفاقی که پیش می آید به یک بحران اساسی تبدیل می شود؟

«انسیه ابوبصیر»، پژوهشگر اجتماعی در این خصوص توضیح می دهد: برای ریشه یابی اینکه چرا هر مسئله ای که پیش می آید به بحران تبدیل می شود ابتدا باید تعریف مشخصی از بحران داشته باشیم چون روند تبدیل یک مسئله به معضل و معضل  به‌ بحران، به متغیرهایی بستگی دارد که به کمک آنها آن مشکل حل می شود.

او با بیان اینکه یک مسئله فقط تا زمانی یک مسئله ساده هست و هنوز به معضل تبدیل نشده که با یک یا ۲ متغیری که در ارتباط است به راحتی حل شود، می گوید: همان مسئله ساده، زمانی تبدیل به معضل می‌شود که این متغیر ها بیشتر شوند یعنی متغیرهای زیادی در عواملی که باعث ایجاد مشکل شده دخیل هستند و همین تعداد زیاد متغیرها باعث می‌شود که کار پیچیده شود.

به باور این پژوهشگر اجتماعی پس از تبدیل مسئله به معضل، آن معضل هم زمانی به بحران تبدیل می شود که متغیرها و عوامل در هم پیچیده زیادی وجود دارد و باعث می شود پیدا کردن سرنخ و علل و عوامل همان مسئله ای که به راحتی می‌شد حل کرد، خیلی سخت شود.

ابوبصیر با تاکید بر اینکه مشکلاتی که امروزه در کشور و همچنین در شهر خود می بینیم از این نوع است، می افزاید: یعنی سیر روند تبدیل مسئله به معضل و بعد هم معضل به بحران، نشان می‌دهد که ایجاد این مشکلات  سیر خطی داشته و دلیلش هم این است زمانی که یک مسئله خیلی ساده بوده بنا به علل مختلفی، دلایل سیر خطی تبدیل آن به معضل و سپس به بحران،مشخص نمی‌شود و مبهم می ماند.

او می گوید: یکی از مهمترین دلایل مبهم ماندن سیر خطی تبدیل مشکل به بحران هم این است که ممکن است مسوولان نتوانند آن را حل کنند یا اینکه اصلا نخواهند که حل کنند و از این رو شفاف سازی نمی شود.

این پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه شاید اصطلاحی که به کار می برم خوب نباشد، می افزاید: شاید هم مسئولان به شکل مصلحتی به قضایا نگاه می کنند.

مردم اعلام ناگهانی ورود کرونا در شب انتخابات را سیاسی‌کاری تلقی می‌کنند

ابوبصیر از شیوع ویروس کرونا در روزهای اخیر به عنوان یک مورد بحران که دربرگیری آن جهانی است، می گوید: این ویروس که شیوع اولیه آن از کشور چین آغاز شد،مربوط به سه ماه قبل و یا حتی بیشتر از آن است و ورود آن به ایران با توجه به ارتباط اقتصادی چین و ایران، قابل پیش بینی بود.

وی تاکید می کند: با توجه به اینکه بعد از ورود ویروس کرونا به ایران، مسئولان با وجود اینکه می‌دانستند، ولی شفاف سازی نکردند و دقیقا شب انتخابات اعلام شد.

 این پژوهشگر اجتماعی با اظهار تاسف ازعدم شفاف سازی و اطلاع رسانی به موقع در خصوص ورود ویروس کرونا به ایران می گوید: در حالی که این مسئله می‌توانست  به آرامی روشنگری و اطلاع رسانی شود تا مردم هم در آرامش و به تدریج اطلاعات کامل در باره این ویروس و تبعات آن را دریافت کنند. نه اینکه یک شبه با حجمی از استرس و اطلاع‌رسانی مواجه شوند.

ابوبصیر می گوید: اما با اعلام دیرهنگام و ناگهانی ورود کرونا، آن هم درست در شب انتخابات، مردم احساس می کنند که یک نوع سیاسی کاری در میان بوده است.

او بر این باور است که با این شیوه اعلام و عدم شفاف سازی، مسئله ای که می‌شد به راحتی آن ‌را‌ پذیرفت و با آن مقابله کرد، تبدیل شد به یک بحرانی که با علل و عوامل سیاسی، اقتصادی و  فرهنگی تنیده شد.

ابو بصیر می افزاید: یعنی یک مسئله به نام ویروس، تبدیل شد به چندین عوامل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی  که مجموعه این عوامل، کار را خراب می کنند.

این پژوهشگر اجتماعی یکی از مهمترین سرشاخه‌های تبدیل یک مسئله به یک بحران را عدم شفاف سازی قضایا و برخورد مصلحتی مسئولان و دولتمردان عنوان کرده و می گوید: البته این شفاف سازی هم باید به موقع باشد که درغیر این صورت، دلیلش همان مصلحت اندیشی مسوولان بر اساس معادلاتی است که توسط خودشان چیده  می‌شود.

اعلام و تایید رسمی کرونا در شب انتخابات شاید مصلحتی بوده است

ابوبصیر یکی از مصداق های بارز تبدیل یک مسئله به بحران را تاثیر کرونا بر انتخابات عنوان کرده و می گوید: اعلام نا به هنگام و ناگهانی کرونا در شب انتخابات، عدم مشارکت بالای مردم در انتخابات را رقم زد.

 او با اشاره به عدم اعلام و اطلاع رسانی ورود ویروس کرونا به ایران در زمان واقعی خود و موکول اعلام آن درست به شب انتخابات، می گوید: اعلام تایید رسمی ورود کرونا به ایران دقیقا همزمان باشاخص ترین روز مشارکت مردم بود که البته تبعات منفی بسیار مخربی هم داشت.

ابوبصیر با اشاره به اینکه اگرچه من رقم دقیق میزان مشارکت مردم را ندارم و نمی‌توانم در این باره اظهار نظر کنم می افزاید: ولی می توانم بگویم که درصد بالایی از عدم مشارکت مردم در انتخابات نمایندگان مجلس این دوره به خاطر همین قضیه کرونا بود.

او می گوید: ترس از تبعات وجود کرونا مانند، مسائل بهداشتی مردم را از حضور حداکثری در پای صندوق های رای بازداشت که این سیاسی کاری مسئولان و دولت مردان، موجب بی اعتمادی مردم به آنها شد .

 این پژوهشگر اجتماعی از اعتماد مردم به مسوولان به عنوان یک سرمایه مهم اجتماعی نام می برد و می گوید:

 این سرمایه زمانی ریزش پیدا می کند که مردم اعتمادشان را نسبت به مسئولان از دست می دهند چون وقتی که می بینند مسوولان و دولتمردان با مردم به نوعی با بی اعتمادی برخورد می کنند، مردم هم، مشارکت نمی کنند.

ابوبصیرتاکید می کند: با سرد شدن اعتماد بین مردم و مسوولان‌ مردم دیگر حرف آنها را حتی اگر  واقعیت را هم بگویند قبول نکرده و یا به سختی قبول می کنند.

 ا‌و با بیان اینکه این بی اعتمادی مردم به مسئولان ناشی از سربلند نشدن آنها در بین مردم، در بسیاری از آزمون های قبلی است می گوید: برای به دست آوردن اعتماد از بین رفته میان مردم و مسوولان باید بسیار کار شود چون حساب دو دو تا به میان می آید.

 این پژوهشگر اجتماعی می افزاید: در مواقع رخدادهایی مانند همین بیماری کرونا، مسوولان باید با یک برنامه ریزی منسجم و مدون پای کار باشند نه اینکه مردم را به هول و هراس بیندازند.

او می گوید: اگر یک برنامه ریزی خوب از همان ابتدا به کف جامعه و مردم منتقل می شد چه بسا مردم معقولانه تربرخورد می‌کردند و اینگونه وحشت‌زده نبودند.

  ابو بصیر با اشاره به مقایسه‌ کشورمان  با دیگر کشورها مانند همین کشور چین در خصوص شیوه مقابله با کرونا می گوید: دیدیم و بر کسی هم پوشیده نیست  کشور چین با آن جمعیت میلیاردی، در برخورد و مقابله با ویروس کرونا به خوبی عمل کرد و این فقط و فقط به سطح اعتماد متقابل، بین مردم و دولتمردان این کشور بر می گردد.

او می افزاید: این شیوه انتقال اطلاعات از سطح بالای جامعه به کف جامعه، به طور اساسی پایه گذاری شده و باعث می شود مردم با کل برنامه های دولت ازجمله روند مقابله با این ویروس آشنا شده و دولت را همراهی کنند.

ابوبصیر تاکید می کند: در حالی که این مسئله در کشور ما با توجه به اینکه حتی عوام مردم ورود کرونا را اجتناب ناپذیر می دانستند، مسوولان اما با علم به اینکه این ویروس مسری است ولی شوربختانه همین طور بدون آگاه سازی و آموزش های لازم به یکباره با آن مواجه شدیم.

او با بیان اینکه اگرچه آموزشها و اطلاع رسانی در فضای مجازی بیشتر بود، می گوید: ولی در رسانه ملی آنگونه که مردم انتظار داشتند آموزش و اطلاع‌رسانی لازم ، کافی و به موقع نبود.

ابو بصیر تاکید می کند: در حالی که اگر قرار بود یک مقابله ضربتی و حتی مقابله مردم پسند اتفاق بیفتد، باید  یک برنامه ریزی خوب برای مواجهه با این ویروس ازرسانه ملی، حداقل برای آنهایی که به هر دلیل به فضای مجازی دسترسی ندارند انجام می شد.

استان هم  باید خیلی پیشتر هشدار می داد

او با تاکید بر اینکه در استان زنجان هم بنا به شرایط و موقعیت جغرافیایی، آمادگی ها و آموزش های لازم باید از مدت ها قبل انجام می گرفت، می گوید: شوربختانه آنگونه که انتظار می رفت، انجام نگرفت.

او با اظهار به اینکه واقعاً چگونه می‌شد قبول کردکه این ویروس در استان‌های همجوار مانند قزوین، گیلان و همدان باشد ولی زنجان به دور از این ویروس باشد. می گوید: استان زنجان شریان رفت و آمد استان های هم‌جوار و ترانزیت غرب و شرق است و باید بیش از سایر استان ها اعلام آمادگی و مقابله می کرد.

این پژوهشگر اجتماعی تاکید می کند : اما این نوع برخوردها غیر از عللی که ناشی ازتصمیمات حوزه های بالا و مسوولان  است ،در کف جامعه و بین خود مردم هم یک فضاسازی ایجاد می شود  که نبود کرونا  در استان زنجان مایه مباهات است.

ابوبصیر با اشاره به اینکه بر کسی پوشیده نیست که نبود ویروس کرونا در یک استان،می تواند برای مردم افتخار آفرین باشد، می افزاید: این نوع غرور و افتخار، زمانی مایه مباهات است که واقعیت داشته باشد، در غیر این صورت، نه تنها مایه فخر نیست بلکه از اساس نادرست است.

 او می گوید: برخی جوسازی های این چنینی و ایجاد غرور و افتخار کاذب در فضاهای مجازی حتی با وجود واقعیت تلخ مورد یا ماجرای مورد بحث، باز هم به خاطر آن مباهات غیر واقعی، از سوی مردم مقاومت هایی دیده می شود.

ابوبصیر با بیان اینکه این نوع جوسازی ها و عدم قبول واقعیت، باعث می شود که اصل ماجرا و نحوه برخورد منطقی و عقلانی به حاشیه برود می گوید: در مواقع حساس مانند همین قضیه  شیوع کرونا با مدیریت صحیح و برخورد واقع بینانه، هم از سوی مردم که باید بدانند چگونه برخورد کنند و هم از سوی مسوولان، که جامعه را اداره می‌کنند نباید اجازه دهند که اتفاق  به این مهمی و حساس لوث بماند.

او می افزاید: چنین رفتارهایی در جامعه باعث بروز بحران‌هایی می شود که مشابه آن را زیاد دیدیم مانند مسئله چند وقت پیش و دامن زدن به شیر و آلودگی های آن که چندی پیش مطرح شد.

این پژوهشگر اجتماعی با گله مندی از همه کوتاهی های انجام‌ شده در اعلام و اطلاع رسانی به موقع از ورود و شیوع کرونا، می‌گوید: با گذشت نزدیک به دو هفته به نظر می رسد‌ مردم اما تا‌حدودی با مسئله کنار آمدند و چه بسا اگر خیلی پیش تر از این بود، این همه استرس و دلهره پیش نمی آمد.

کسبه دیگر امیدی به  بازار شب عید ندارند

او با اظهار تاسف از وضعیت پیش آمده ناشی از کرونا می افزاید: می بینیم که امور اقتصادی، معیشتی، فرهنگی، اجتماعی و بسیاری موارد دیگر، تقریبا تعطیل و یا نیمه تعطیل هستند.

ابو بصیر با تاکید بر اینکه  اگر به تدریج و آگاهانه با کرونا مواجه می شدیم جامعه در این وضعیت نبود، می گوید:

از لحاظ اقتصادی و معیشتی و بازارهای سیاهی که در خصوص  اقلام اولیه مورد نیاز مردم به وجود آمده از یک سو و تعلیق فعالیت‌های مدارس، دانشگاه ها و سایر فعالیت های فرهنگی از سوی دیگر، کسب و کار و معیشت مردم در آستانه سال نو را به هم‌ریخته است.

او با اشاره به اینکه درست در زمان اوج کسب و کار و شلوغی بازار، همه چیز راکد است، می افزاید: بازاری ها و کسب و کارهای مختلف خرد و کلان به قول خودشان همه ساله چشم دوخته اند به شب عید تا کاسبی کنند اما امسال با این روند و بحران کرونا امیدشان از شب عید هم ناامید شد.