الهام احمدی- با شیوع کرونا ویروس و کمبود ماسک‌های جراحی و n95، مردم سراغ استفاده از ماسک‌های پارچه‌ای دست‌دوز و خانگی رفتند، برخی از واحدهای تولیدی و یا گروه‌های مردمی و محله‌ای و خلاصه هر فردی که آشنایی کوچکی با دوخت و دوز داشت اقدام به دوخت ماسک پارچه‌ای کرد.

اما سوالی که  به ذهن می‌رسد، نحوه توزیع این ماسک‌ها و چگونگی تهیه مواد اولیه و نظارت بر فعالیت بر افرادی است که می‌خواهند ضامن سلامتی همشهریان خود در برابر کرونا باشند.

در گفت‌وگو با تعدادی از گروه‌های مردمی و خودجوش اعلام شد که مواد اولیه ماسک‌های تولید شده یا توسط خودشان و از بازار تهیه می‌شود و یا این‌که از پارچه‌های اهدایی توسط برخی از خیران استفاده کرده و پس از آماده‌سازی این ماسک‌ها تولیدکنندگان خودشان در بین مردم و در برخی محلات به صورت رایگان توزیع می‌کنند و ارگان خاصی در توزیع آن‌ها دخالت ندارد.

در مورد نظارت بر فعالیت این واحدها به لحاظ رعایت بهداشت نیز برخی از تولیدکنندگان این ماسک‌ها از بازدید علوم پزشکی و اطلاع از نحوه کار آن‌ها سخن گفته و برخی دیگر نیز عنوان کردند که نظارتی بر فعالیت آن‌ها نبوده و بیشتر خودنظارتی دارند و سعی کرده‌اند تا موارد بهداشتی را در روند تولید رعایت کنند، موضوعی که مسئولان علوم‌پزشکی نیز بر آن تأکید داشته و به خودنظارتی این گروه‌های داوطلب در رعایت اصول بهداشتی اشاره دارند.

بحثی که در این بین مطرح بوده و علامت سوال در ذهن ایجاد می‌کند استاندارد بودن و کارایی این قبیل ماسک‌ها برای محافظت افراد در برابر ویروس کروناست.

مردم در حالی با خیال این‌که با زدن این ماسک خود را از ورود این ویروس به بدن‌شان محافظت می‌کنند که برخی متخصصان از بی‌تأثیر بودن این ماسک‌ها در برابر انتقال کرونا ویروس خبر داده و حتی آن را عاملی بر افزایش احتمال ابتلای فرد به این بیماری دانسته و آن را تأیید نمی‌کنند.

موضوعی که رئیس انجمن داروسازان زنجان نیز به آن اشاره داشته و عدم رعایت موارد بهداشتی در برخی کارگاه‌های تولید این ماسک‌ها و عدم نظارت را حلقه مفقوده در این بین دانست.

از سویی دیگر با وجود این‌که برخی از این واحدهای تولید ماسک که مدعی‌اند زیر نظر علوم‌پزشکی و با مجوز این نهاد فعالیت داشته و نظارت لازم بر آن‌ها اعمال می‌شود ولی معاون غذا و داروی علوم پزشکی استان این ادعا را رد کرده و از عدم صدور حتی یک مجوز برای واحدهای تولید ماسک خبر می‌دهد.

 مهدی بیگدلی، رئیس انجمن داروسازان زنجان عدم اتخاذ تمهیدات لازم برای تأمین ماسک مورد نیاز در کشور را دلیل بروز برخی مشکلات در زمینه تولید و عرضه ماسک‌های غیر استاندارد دانست و افزود: به دلیل نبود تدابیر لازم، سازمان غذا و دارو این امکان را به هر واحدی تولیدی، سازمان مردم نهاد و قشر مردمی داد تا ماسک مورد نیاز را تولید و عرضه کنند.

ماسک‌های پارچه‌ای را تأیید نمی‌کنیم

این مسئول معتقد است به لحاظ علمی ماسک‌های پارچه‌ای دوخت شده جایگاه علمی ندارند چرا که باید استانداردهای لازم را داشته باشند ولی به دلیل پایین بودن دسترسی مردم به ماسک‌های سه لایه و استاندارد، برخی کارگاه‌ها اقدام به تولید ماسک‌های پارچه‌ای کردند.

وی با تأکید بر این‌که متأسفانه استفاده از ماسک‌های آرایشگری به اسم تتو هیچ جایگاه علمی ندارد، بیان کرد: درزها و فیلترهای موجود در ماسک باید سایز استاندارد داشته باشند تا بتواند از ورود ذرات ویروس جلوگیری کند.

به گفته بیگدلی درزهای ماسک‌های پارچه‌ای به میزانی است که احتمال ورود ویروس به دهان بالاست و این ماسک‌ها برای جلوگیری از ورود ذرات گرد و غبار می‌تواند موثر باشد.

سکوت وزارت بهداشت

وی با بیان این‌که به دلیل عدم توزیع و تأمین ماسک‌های مورد نیاز مردم، وزارت بهداشت استاندارد نبودن ماسک‌های پارچه‌ای را مسکوت نگه داشته است، اضافه کرد: از آنجایی که برخی از کارگاه‌های تولید ماسک نیز در وضعیت بهداشتی مناسبی قرار ندارند ممکن است ماسک‌های تولید شده در آن‌ها عامل آلودگی هم باشند.

رئیس انجمن داروسازان استان در واکنش به نبود نظارت لازم بر کارگاه‌های تولید ماسک گفت: در صورتی که از روز نخست بنا بر تقویت کارگاه‌های تولید ماسک بود باید مدیریت درست و اصولی همراه با نظارت‌های لازم بر آن‌ها اعمال می‌شد.

پرش قیمت ماسک

 به گفته این مسئول استفاده مردم از ماسک‌های جراحی افزایش بی‌رویه داشت و از طرفی برخی افراد از این نیاز مردم سوء‌استفاده کرده و ماسک‌ها را به قیمت چندین برابر قیمت واقعی فروختند و دولت نیز هیچ نظارتی در این بخش نداشت چرا که ماسک 250 تومانی در حال حاضر بین 900 تا یک هزار و 500 تومان و ماسک n95 با قیمت واقعی 2 تا 3 هزار تومان در حال حاضر با 20 هزار تومان و در برخی موارد تا 40 هزار تومان نیز به مردم فروخته می‌شود.

وی با تأکید بر این‌که متأسفانه برخی از این ماسک‌هایی هم که با قیمت‌های بالا عرضه می‌شوند تقلبی بوده و استاندارد لازم را ندارند، تصریح کرد: برخی افراد سودجو با توجه به افزایش تقاضا، قیمت‌ها را افزایش دادند و حتی وزارت بهداشت نیز قیمت ماسک را افزایش داد در حالی که هیچ اتفاقی در کشور رخ نداده بود تا منجر به افزایش قیمت کالای مورد نیاز مردم شود.

بیگدلی در ادامه یادآور شد: مگر در کشور چه اتفاقی رخ داده بود که به دستور وزارت بهداشت، ماسک با قیمت بیش از 800 تومان ارائه می‌شود چرا که مواد اولیه در کشور موجود بود و وارداتی هم در این زمینه نداشتیم چون یک کارگاه در عرض چند روز نمی‌تواند هم مواد اولیه را وارد کرده و به تولید برساند.

این مسئول عدم نظارت‌های دقیق را عامل اصلی مشکلات به وجود آمده قلمداد کرد و گفت: ما ماسک‌های پارچه‌ای دست‌دوز را تأیید نمی‌کنیم ولی مردم دسترسی به ماسک‌های دیگر ندارند و به لحاظ روانی نیز گمان می‌کنند که این ماسک‌ها از ورود ویروس به بدنشان جلوگیری می‌کند.

وی با اشاره به این‌که استفاده از ماسک برای جلوگیری از ورود ویروس به بدن و مهم‌تر از آن رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی نکات مهمی‌ است که مردم باید در رعایت آن تلاش کنند، تصریح کرد: برخی افراد بدون هیچ علامتی ناقل ویروس کرونا بوده و می‌توانند بسیاری از اطرافیان را مبتلا کنند که رعایت نکات بهداشتی و استفاده از ماسک می‌توانند نقش تأثیرگذاری در سالم ماندن آنان داشته باشد.

شستن ماسک پارچه‌ای ممنوع

 رئیس انجمن داروسازان زنجان در واکنش به شستن ماسک‌های پارچه‌ای و استفاده چندین باره از آن‌ها، این‌گونه عنوان کرد: شستن ماسک‌های پارچه‌ای و استفاده مجدد آن اقدام اشتباهی است حتی در مورد ماسک‌های یکبار مصرف جراحی نیز این موضوع به هیچ عنوان از نظر علمی قابل قبول نیست، در مورد ضدعفونی و استفاده مجدد از ماسک‌های n95‌‌‌ نیز پروتکل‌هایی تعریف شده که افراد عادی امکان پیاده‌سازی آن را ندارند.

وی با بیان این‌که بعید می‌دانم در کشور ماسک‌های n95‌‌‌ مجدد ضدعفونی شده و به چرخه مصرف هدایت شود، خاطرنشان کرد: ماسک‌های مورد استفاده باید حداکثر 2 تا 3 ساعت مورد استفاده قرار گیرد و ماسک‌های n95‌‌‌ نیز تحت شرایط خاصی تا 5 ساعت امکان استفاده را دارد.

به گفته این مسئول به هیچ وجه شستن و یا زدن اسپری الکل و غیره به ماسک توصیه نمی‌شود چرا که هیچ تأثیری در از بین بردن ویروس نداشته و حتی می‌تواند کارایی ماسک را از بین ببرد.

نانو در ماسک بی‌معنی است

وی در واکنش به عرضه ماسک‌های نانو و تبلیغات گسترده در مورد تأثیر آن در جلوگیری از ورود ویروس کرونا به بدن گفت: مطرح کردن موضوع نانو بیشتر جنبه تجاری و تبلیغی داشته و اعتقادی به موضوع نانو در ماسک ندارم.

بیگدلی با تصریح بر این‌که طرح موضوع نانو در ماسک هیچ معنی و مفهومی ندارد، بیان کرد: افرادی که تبلیغ ماسک‌های نانو را انجام می‌دهند بر این عقیده‌اند که ذرات نانو شده هیچ آلودگی را به خود جذب نمی‌کنند.

وی با اشاره به این‌که اثبات نانو بودن یا نبودن این ماسک‌ها خود جای بحث داشته و مردم نمی‌توانند از نانو بودن آن اطمینان حاصل کنند، افزود: چرا در کشورهای پیشرفته این امکان وجود ندارد و فقط در کشور ما این ماسک‌های نانو مطرح است.

رئیس انجمن داروسازان زنجان در ادامه یادآور شد: متأسفانه در کشور ما به دلیل تبلیغات گسترده و سوءاستفاده‌های زیاد، این موضوعات مطرح می‌شود در حالی که اصلاً استفاده از آن‌ها مورد تأیید نیست.

فروش ماسک پارچه‌ای در داروخانه‌ها

وی در پاسخ به این سوال که برخی از داروخانه‌ها نیز ماسک‌های پارچه‌ای می‌فروشند، گفت: بله برخی از داروخانه ممکن است به علت بی‌اطلاعی از عدم تأثیرگذاری، این ماسک‌ها را به فروش برسانند ولی تأکید و تذکرات ما به داروخانه‌ها در مورد فروش ماسک‌های سه لایه جراحی و n95‌ است.

به گفته این مسئول وزرات بهداشت در حال حاضر فروش ماسک‌های n95 را برای داروخانه‌ها ممنوع کرده است چون تمامی ماسک‌های n95 وارد شده به کشور و یا تولیدی باید به سیستم درمانی و بیمارستان‌ها و کادر درمان ارائه شود هر چند الزامی بر استفاده این نوع ماسک‌ها برای افراد عادی وجود ندارد.

مجوز ندادیم

جواد تاج‌کی، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی استان نیز در توضیح صدور مجوز برای کارگاه‌های تولید ماسک و نظارت بر این واحدها ضمن اشاره به این مطلب که تاکنون غذا و دارو برای ماسک‌های پارچه‌ای دوخت شده مجوزی صادر نکرده است، گفت: با این وجود تعهد لازم مبنی بر رعایت بهداشت در حین تولید و نیز چسباندن برچسب حاوی اطلاعات نظیر محل تولید و موارد دیگر را از آنان اخذ کردیم به طوری که باید خودنظارتی را بر محصولات تولیدی خود داشته باشند.

معاون غذا و دارو علوم پزشکی استان ضمن تأکید مجدد بر عدم صدور مجوز از سوی علوم‌پزشکی برای ماسک‌های پارچه‌ای دوخت شده، خاطرنشان کرد: در اوایل اسفند ماه و روزهای ابتدایی شیوع کرونا در زنجان برای تأمین نیاز یکی از ادارات، علوم‌پزشکی فقط برای یک کارگاهی که مورد بازدید و نظارت قرار گرفته بود دست‌خطی مبنی بر امکان تولید ماسک داد ولی بعداً به دلیل تعطیلی همان کارگاه، اجازه امکان تولید نیز لغو شد و به جز آن هیچ مجوزی صادر نکردیم.

این مسئول تأکید کرد: ماسک‌هایی مورد تأیید علوم پزشکی است که جنس محصول، محل تولید، افراد و شرایط تولید را مورد بازدید و بررسی قرار داده باشیم.

ماسک پارچه‌ای مورد تإیید نیست

به گفته تاج‌کی همه ماسک‌هایی که توسط پویش‌های مردمی و محله‌ای تولید و یا به صورت آزاد تولید و توزیع می‌شوند مورد تأیید علوم پزشکی نیستند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا نظارتی بر نحوه تولید ماسک‌های پارچه‌ای وجود دارد و مردم می‌توانند در زمان استفاده، اطمینان خاطر لازم را داشته باشند، افزود: اگر مردم ماسک را برای جلوگیری از ورود گرد و غبار و عطسه و سرفه می‌زنند طبق اعلام وزات بهداشت می‌توانند حتی از دستمال کاغذی برای این منظور بهره گیرند و نیازی به استفاده از ماسک نیست.

به گفته این مسئول هفته گذشته ابلاغیه‌ای منتشر شد مبنی بر این‌که تمامی فعالان اعم از گروه‌های جهادی، پویش‌های مردمی و غیره که در حال تولید ماسک هستند باید در سامانه اداره کل تجهیزات پزشکی ثبت شوند.

شکایت باشد ورود می‌کنیم

وی یادآور شد: اگر در مورد ماسک‌های پارچه‌ای دوخت شده‌ای که پیش از این در بین مردم توزیع شده شکایتی وجود داشته باشد علوم‌پزشکی وارد کار شده و بررسی لازم را انجام می‌دهد.

تاج‌کی با بیان این مطلب که طبق دستور وزارتخانه، تولید ماسک‌های پارچه‌ای دست‌دوز از جنس پنبه نیازی به مجوز ندارد، خاطرنشان کرد: علوم پزشکی در سطح استان برای رعایت موارد بهداشتی در کارگاه‌های تولید ماسک نظارت‌های لازم را داشته است.

معاون غذا و دارو علوم پزشکی استان دلیل عدم نیاز به صدور مجوز برای ماسک‌های پارچه‌ای تولید شده را مورد تأیید نبودن این ماسک‌ها دانست و بیان کرد: علوم‌پزشکی به محصولی مجوز صادر می‌کند که کارایی لازم برای رسیدن به هدف مورد نظر را داشته باشد تا مردم نیز با اطمینان بتوانند آن را مورد استفاده قرار دهند.

وی در واکنش به این‌که برخی از این ماسک‌ها و لباس‌های ویژه کادر درمانی تولید شده به علوم‌پزشکی تحویل داده شده است و مراکز، طرف قرارداد با علوم‌پزشکی هستند، افزود: موضوع لباس‌های ویژه کادر درمانی با ماسک متفاوت است چرا که خرید لباس از تولیدی‌ها پس از طی مراحل نظارت و بازدید و بررسی مشخصات آن انجام می‌شود.

تاجی در توضیح ماسک‌های خریداری شده نیز گفت: علوم‌پزشکی تنها از کارخانه‌هایی که دستگاه اتوماتیک دارند اقدام به خرید ماسک کرده است و معاونت غذا و داروی علوم‌پزشکی تاکنون برای بیمارستان‌ها هیچگونه ماسک دوخت شده خریداری نکرده است.