پایگاه خبری صدای زنجان- مسئولان جهاد کشاورزی که این روزها نگران خسارت خشکسالی به زیرساخت‌های این بخش هستند درباره متاثر شدن زراعت دیم که بخش قابل توجهی از زراعت استان را شامل می‌شود، می‌گویند: پیش‌بینی‌های نادرست اقلیمی سبب شد تا مجموعه کشاورزی غافلگیر شده و به موقع نتواند راهکاری برای جلوگیری از خسارت‌ها ارائه دهد.

بنابر آمارهای ارائه شده از سوی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان، سطح زیر کشت محصولات دیم و آبی به ترتیب 330 هزار و 110 هزار هکتار است.

کشاورزی ديم اولين بخشی است که از لحاظ اقتصادی از خشکسالی آسیب می‌بیند. بر اساس اظهارات جواد تاراسی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان، خشکسالی به بخش کشاورزی خسارت 409 میلیارد تومانی وارد کرده که از این میزان 104 میلیارد و 100 میلیون تومان مربوط به بخش زراعت، باغبانی و علوفه مرتعی است. لازم به ذکر است آمار تفکیکی مربوط به خسارت وارده به بخش زراعت استان اعلام نشده است.

حسین عامری، مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با اشاره به سهم قابل توجه گندم از کشت دیم می‌گوید: محصولات گندم، جو، عدس و نخود به ترتیب 297، 25، 7 و حدود 13 هزار هکتار در کشت دیم سهم دارند.

کشاورزی حفاظتی

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان اجرای طرح «کشاورزی حفاظتی» را راهکاری مناسب در شرایط خشکسالی اعلام کرده و می‌گوید: ما این طرح را همه ساله عملیاتی می‌کنیم، امسال نیز در سطح 60 هزار هکتار در دستور کار قرار دادیم.

کشاورزی حفاظتی یک سیستم کشاورزی است که می‌تواند ضمن بازسازی اراضی تخریب شده، از نابودی اراضی زراعی جلوگیری کند. این روش پوشش دائمی خاک، حداقل اختلاط خاک و تنوع گونه‌های گیاهی را ارتقا می‌دهد. علاوه بر این، تنوع زیستی و فرآیندهای بیولوژیکی طبیعی را در سطح و زیر سطح زمین افزایش می‌دهد که به افزایش کارآیی مصرف آب و عناصرغذایی و  بهبود و پایداری تولید محصول کمک می‌کند.

کشت ارقام مقاوم به خشکی

عامری «کشت ارقام مقاوم به خشکی» را دیگر راهکار مؤثر در شرایط کنونی عنوان کرده و اضافه می‌کند: در چند سال اخیر کشت ارقام مقاوم دارای نیاز آبی کم را در دستور کار قرار دادیم که این مهم از 2 رقم به 7 رقم رسیده است، خوشبختانه استفاده از ارقامی نظیر «هشترود»، «صدرا» و «باران» در تولید گندم دیم نتایج قابل قبولی داشته است.

عامری با بیان اینکه خشکسالی که در آن قرار گرفته‌ایم طی 50 سال اخیر بی‌سابقه بوده است، تاکید می‌کند: پیش‌بینی می‌کنیم که حداقل 50 درصد افت عملکرد محصولات دیم را شاهد باشیم، خشکسالی سراسری است و کل کشور با ان مواجه است اما در زنجان که 95 درصد سطح زیرکشت ما را گندم تشکیل می‌دهد و از آنجایی که بخش قابل توجهی از محصولات به صورت دیم پرورش می‌یابد نسبت به استان‌هایی که سطح زیرکشت محصولات دیم‌شان پائین است محسوس‌تر و اثراتش بیشتر است!

امیدوار به افزایش سهم کشاورزی از تولید ناخالص داخلی

اما مهدی قهرمانی، معاون برنامه‌ریزی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان که ترجیح می‌دهد در رابطه با چشم‌انداز کشاورزی زنجان با احتساب خشکسالی محتاطانه اظهارنظر کند به صدای زنجان می‌گوید: روند کشاورزی زنجان به سمت صنعتی‌شدن است. ما امیدواریم با وجود شرایط خشکسالی و تدوین برنامه‌های کارشناسی‌شده، میزان سهم فعلی کشاورزی در تولید ناخالص داخلی استان افزایش یابد.

پرویز مرادی، رئیس مرکز آموزش و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان نیز در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به جلسات منظم محققان این مرکز با مسئولان جهاد کشاورزی و اساتید و محققان دانشگاه زنجان جهت ارائه و معرفی ارقام مقاوم به خشکی و تبیین راهکارهایی برای حفظ تولید در شرایط خشکسالی در پاسخ به سؤالی مبنی اینکه آیا در وضعیت کنونی امیدی برای جواب دادن به راهکارهای دقیقه نودی جهت حفظ تولید هست، می‌گوید: مرکز تحقیقات کشاورزی همواره در معرفی ارقام مقاوم به خشکی (گندم و جو) تلاش‌های مثمرثمری کرده، ارقام متنوعی از گندم از جمله باران را ارائه کردیم که خوشبختانه به میزان کافی در اختیار کشاورزان قرار گرفت که روند معرفی ارقام متنوع همچنان ادامه دارد.

با پیش‌بینی‌های هواشناسی بود غافلگیر شدیم!

مرادی اضافه می‌کند: در رابطه با خشکسالی هم باید بگویم ما غافلگیر شدیم، از اواخر سال قبل جلسات متعددی با اداره هواشناسی جهت پیش‌بینی وضعیت آب و هوایی داشتیم، کارشناسان این مجموعه وضعیت سال جاری را نرمال اعلام کردند اما متاسفانه در فروردین‌ماه وضعیت بارش‌ها نامناسب بود و نخستین علامت خشکسالی را در 3 حلقه چاه مرکز تحقیقات کشاورزی مشاهده کردیم که در حال حاضر مجوز جابجایی را گرفته و در حال احیای چاه‌ها هستیم!

این مسئول تدوین الگوی کشت را در شرایط کنونی مؤثر دانسته و می‌‌گوید: بر اساس اظهارات مسئولان کشوری، مقرر شده اواسط مردادماه از الگوی کشت رونمایی شود، ما امیدواریم این الگو به صورت منطقه‌ای در نظر گرفته شود تا بر اساس خشکسالی، برنامه‌ریزی کوتاه، میان و بلندمدت داشته باشیم.

مسئولیت با مرکز اقلیم شناسی کشور است

حسین سلطانی، کارشناس پیش‌بینی اداره کل هواشناسی استان زنجان نیز در واکنش به اظهارات برخی از مسئولان در رابطه با غافلگیر شدن بخش کشاورزی از پیش‌بینی‌های هواشناسی که پیش از آغاز سال جاری وضعیت آب و هوایی را نورمال اعلام کرده‌اند به صدای زنجان می‌گوید: پیش‌بینی فصلی و اقلیمی کل کشور را مرکز ملی اقلیم شناسی مشهد صادر می‌کند و مسئولیت آن نیز با این مجموعه است. اداره کل هواشناسی استان نیز بر اساس این پیش‌بینی‌ها، وضعیت فصلی را اعلام کرد. وظیفه اداره کل هواشناسی صدور پیش‌بینی 5، 7 و 15 روزه است.

سلطانی اضافه می‌کند: مرکز اقلیم‌شناسی کشور (واقع در مشهد) پیش‌بینی کرده بود که وضعیت بارش‌ها در دی و بهمن‌ماه سال قبل مطلوب باشد اما به علت شکل‌گیری الگوهایی در منطقه بودیم که مانع از نفوذ سیستم‌های جوی به منطقه ما شد و به همین دلیل شاهد بارش آنچنانی نشدیم. در حال حاضر کل دنیا با پدیده تغییرات اقلیمی مواجه است و پیش‌بینی‌های اقلیمی نیز بر اساس داده‌های اقلیمی (حدود 30 ساله) انجام می‌شود که معمولا 70 درصد این پیش‌بینی‌ها صحت دارد و 30 درصد نیز دارای خطاست.

تغییر الگوی بارش‌ها

فرید شکاری، دانشیار دانشگاه زنجان نیز با بیان اینکه کل دنیا با پدیده تغییر اقلیم مواجه است و ایران نیز از این امر مستثنی نیست، می‌گوید: مقصران این پدیده کشورهای صنعتی و البته خود کشورها هستند! ما با افزایش گرمایی مواجهیم که طی 70 سال گذشته بی‌سابقه بوده است، کاهش میزان بارندگی و از همه خطرناک‌تر و مهم‌تر، تغییر الگوی بارش‌ها را شاهدیم. در منطقه زنجان در سال‌های اخیر در بازه زمانی آبان تا فروردین‌ماه الگوی ریزش، برف بود اما هم اکنون این وضعیت تغییر یافته و تبدیل به باران شده است.

شکاری با اشاره به اهمیت بارش برف تاکید می‌کند: بارش برف در مناطق کوهستانی از این جهت اهمیت داشت که آب شیرینی بود که ذخیره شده و در بخش شرب و کشاورزی و زراعت مورد استفاده قرار می‌گرفت که پس از تغییر الگوی بارش دیگر شاهد چنین ذخیره‌ آبی نیستیم.

این محقق همچنین «کوتاه‌شدن بازه ریزش‌ها» را دیگر چالش بخش کشاورزی دانسته و می‌گوید: قبلا شاهد بارش‌ها در بازه زمانی 20 مهرماه تا خردادماه بودیم اما این بازه کوتاه‌تر شده است. ما موظفیم الگوی کشت را مطابق با این تغییر وضعیت‌ها تدوین کنیم. ما باید بر روس ارقام گندمی باشیم که با 2 الی 3 نوبت آبیاری، تولید قابل قبولی را داشته باشد و الباقی آب موجود در مزرعه برای محصولاتی که مقاومت آنها در برابر کم‌آبی کم است مورد استفاده قرار گیرد یا در غیر این صورت، ذخیره شود.

کشت گیاهان فراموش‌شده با نیاز آبی کم

شکاری با ارائه راهکاری برای تولید محصول در شرایط خشکسالی تاکید می‌کند: ما باید به دنبال کشت و توسعه گیاهان علوفه‌ای فراموش‌شده‌ای نظیر «خُلر»، «گاودانه» و «خُرفه» که دارای مقادیر بالای پروتئین بوده و در صورت استفاده از آن در غذای دام شیرده و گوشتی سبب افزایش میزان تولید گوشت و شیر می‌شود، باشیم. برخلاف سویا، این گیاهان قابلیت کشت به صورت دیم را دارند.

وی اضافه می‌کند: برخی از گیاهان نامبرده نظیر «خُرفه» که برخی‌ها آن را گیاه هرز تصور می‌کنند، می‌تواند در سبد غذایی مصرف‌کننده‌ها نیز گنجانده شود، این گیاه با نیاز آبی کم که دارای ارزش غذایی بالایی است به عنوان سبزی آش و سالاد مورد استفاده خانواده‌ها نیز قرار گیرد. معتقدم باید به سمت تدوین الگوی کشت بومی‌سازی‌شده رفته و با مدرن کردن شیوه‌ها کشت این محصولات را به چرخه برگردانیم!

شکاری با بیان اینکه کارشناسان و مسئولان کشاورزی موظفند در کنار گزینش ارقام مقاوم به کم‌آبی و ارائه روش‌های تغذیه‌ای در شرایط خشکسالی و گرما و همین طور شور شدن خاک‌ها، کشاورزان را با خود همراه کنند، تصریح می‌کند: با توجه به ارتباطی که با کشاورزان داشته‌ام، بیشتر آن‌ها از اینکه مسئولان به وعده‌هایی که داده‌اند و عمل نکرده‌اند گلایه دارند. به نظرم با توجه به اینکه کشاورزان در رابطه با الگوی کشت و شیوه پرورش به پیشنهادات کارشناسان کشاورزی و مسئولان مربوطه بدبین بوده و دیر اعتماد می‌کنند، باید از قول‌ها و نسخه‌هایی که قابلیت عملی شدن ندارند، پرهیز کنند. کشاورزان سنتی هستند و تا وقتی نتیجه توصیه کارشناسان را با چشم خود ندیده‌اند اعتنایی به نظرات آنها نمی‌کنند به نظرم باید در ترویج و آموزش کشاورزی بیش از این‌ها فعالیت مجدانه داشته باشیم.

انتهای پیام/

خبرنگار: مهدی سهرابی