پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ زهره میرعیسی‌خانی: یک شاعر و پژوهشگر اظهار کرد: به اعتقاد من، تنها شاعری که در عصر حاضر شاعرانه فکر کرده، زیسته و اثر خلق کرده است شهریار بوده است. در حقیقت شهریار به تمام موضوعات از زندگی خود، فولکلور، موسیقی و افرادی که در اطرافش بودند حسیات قوی داشته است و هر چیزی که با آن مواجه می‌شده، عکس‌العمل شعری نشان می‌داده است و این ویژگی باعث شهرت او در میان توده مردم شده است.

امروز ، روز بيست و هفتم شهريور ماه، سالروز درگذشت شهريار، شاعر ايراني، با تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي، روز ملي شعر و ادب پارسی، ناميده شده است.

مهم‌ترین اثر استاد شهریار منظومه حیدربابایه سلام (سلام به حیدربابا) است که از شاهکارهای ادبیات ترکی آذربایجانی به‌شمار می‌رود و شاعر در آن از اصالت و زیبایی‌های روستا یاد کرده‌است. این مجموعه در میان اشعار مدرن قرار گرفته و به بیش از ۸۰ زبان زندهٔ دنیا ترجمه شده است.

بیان لطیف، ساده، روان و جذابیت کلام، ویژگی‌های شعر شهریار است. البته گاه در کنار بیان لطیف و ادیبانه، دیده می‌شود شاعر با شجاعت، پروایی از کاربرد اصطلاحات عامیانه ندارد و تصاویر زیبایی کلامی را با جملات محاوره‌ای در می‌آمیزد و از اینکه ادیبان، سطح شعرش را نازل بپندارند نمی‌هراسد. این تلفیق شاعرانه، از ویژگی‌های شعر شهریار است.

شهریار معتقد به تحول و تجدید حیات در شعر ادبی بود و آثار این نوگرایی در بیشتر اشعارش دیده می شود. او از کاربرد مضامین نو، پروایی نداشت و در این زمینه، نوآوری های فراوانی دارد.

او در سرودن انواع گونه‌های شعر فارسی -مانند قصیده، مثنوی، غزل، قطعه، رباعی و شعر نیمایی- نیز تبحر داشته‌است؛ اما بیشتر از دیگر گونه‌ها در غزل شهره بود و از جمله غزل‌های معروف او می‌توان به «علی ای همای رحمت» و «آمدی جانم به قربانت» اشاره کرد. شهریار نسبت به علی بن ابی‌طالب (ع) ارادتی ویژه داشت و همچنین شیفتگی بسیاری نسبت به حافظ داشته‌است.

** برخی علت موفقیت آثار «شهریار» را سرودن به دو زبان ترکی و فارسی می‌دانند

 «علی محمد بیانی» شاعر و منتقد ادبی در این زمینه با اشاره به اینکه برای شناخت هر شاعری بهترین منبع و سند آثار خود شاعر است نه سایر آثاری که شاعران در زمینه او و آثارش نوشته‌اند، اظهار کرد: اثر شاعر در حقیقت آیینه‌ی شناخت خود شاعر است؛ بنابراین اگر می‌خواهیم شهریار را بشناسیم، باید اشعار او را بررسی کنیم.

وی با بیان اینکه این شاعر دارای آثار کلاسیک و مدرن است، اظهار کرد: این شاعر اشعاری در دو زبان «فارسی» و «ترکی» سروده است.

به گفته این پژوهشگر، برخی علت موفقیت آثار «شهریار» را سرودن به دو زبان ترکی و فارسی می‌دانند و معتقدند شهریار در شعرهایش مسائل اجتماعی و بعضا مسائلی که برای مردم عادی بسیار مهم است را به تصویر کشیده است؛ بنابراین چند وجهی، چند زبانه، چند ساختاری و چند مکتبی بودن اشعار شهریار باعث شده است طیف متفاوتی از جامعه با محرومیت‌های خاص خود را جذب کرده است و این طبقه دغدغه و مسائل خود را در آثار شهریار می‌یابد.

بیانی اظهار کرد: از مردم عادی گرفته تا متخصصین و منتقدین آکادمیک و دانشگاهی، چند وجهی و چند گونگی شعر شهریار را دلیلی بر شناخته شدن اشعار او می‌دانند.

**شعر قابل ترجمه نیست و تنها چند اثر در خور از اشعار ترکی شهریار وجود دارد

این شاعر در پاسخ به سوالی در رابطه با موضوع امانت در ترجمه اشعار به ویژه اشعار شهریار، افزود: متخصصین ادبی معتقدند که اشعار قابل ترجمه نیستند و ترجمه شعر ممکن نیست، چرا که شعر حادثه‌ای است که در زبان روی می‌دهد یعنی در حقیقت اصیل ترین فرزند زبان ، شعر است.

وی افزود: در ترجمه؛ شعر زبانیت و ساختار شعری خود را از دست میدهد فقط مفهوم و پیام شاعر قابل انتقال به زبان دیگری است و زبان شعر قابل انتقال نیست. در خصوص ترجمه اشعار شهریار نیز، باید گفت که برخی معتقدند که شعر «هذیان دل» شهریار واقع در دیوان او هذیان دل شهریار نیست و در حقیقت ترجمه‌ای از شعر «حیدر بابا» است که اینگونه نیست. اگرچه برخی از مضامین شعر «حیدر بابا» در داخل هذیان دل آورده است ولی این به معنای این نیست که این شعر ترجمه شعر «حیدر بابا» باشد.

بیانی ادامه داد: از شعر «حیدربابای» شهریار ترجمه‌های زیادی صورت گرفته است که استاد حسین منزوی نیز ترجمه‌‌ای از «حیدر بابایه سلام» دارد که آن را به شعر نیمایی تبدیل کرده است. همچنین استاد مسعود احمدی، استاد میرصالح حسینی، حامد ماکویی، بهروز ثروتیان نیز ترجمه‌هایی ازشعر «حیدربابا» ارائه کردند.

**یکی از جنبه‌های مطرح شعر شهریار اجتماعی بودن آن است

وی با بیان اینکه یکی از جنبه‌های مطرح شعر شهریار اجتماعی بودن آن است، اظهار کرد: مسائل اجتماعی و فولکلور را در اشعار او میبینیم. در شعرهای او. یک فضای هیجانی و عاطفی دیده می شود. او وقتی از مادر و یا دوستانش یاد می‌کند مثل یک کودک 5 ساله گریه می‌کند و شاعری شهریار، بر ایدئولوژی و تفکرات سیاسی و تفکراتی که معمولا شاعران ما با آن دست به گریبان هستند می‎چربد.

وی افزود: به اعتقاد من، تنها شاعری که در عصر حاضر شاعرانه فکر کرده، زیسته و اثر خلق کرده است شهریار بوده است. در حقیقت شهریار به تمام موضوعات از زندگی خود، فولکلور، موسیقی و افرادی که در اطرافش بودند حسیات قوی داشته است و هر چیزی که با آن مواجه می‌شده، عکس‌العمل شعری نشان می‌داد و این ویژگی باعث شهرت او در میان توده مردم شده است.

وی با بیان اینکه شهریار نه شاعر کلاسیک و نه شاعر نوگرا است، اظهار کرد: شهریار را معمولا بین این دو دسته قرار می‌دهند که با عنوان شاعران نئوکلاسیک شناخته می‌شوند.

به گفته او، شهریار شاعری است که دستی در شعر کلاسیک دارد و دستی در شعر جدید و شعرهای نیمایی خوبی می‌سراید! در حقیقت او برای آداب و رسوم و فولکلور اهمیت قائل است. آن هم در دوره‎ای که ادبیات شفاهی توده مردم ارزش ندارد.

این شاعر افزود: شهریار از شاعرانی است که تحت تاثیر مکاتب «اومانیسم» و «رئالیسم ادبی» که در سراسر جهان وجود داشته عمل کرده و از ادبیات قدیم دور و به ادبیات جدید نزدیک شده است. شعرهای مکتوب شهریار نظیر «ای وای مادرم»، «سلام انیشتن»، «دو مرغ بهشتی»، «هذیان دل»، شهریار تلاش کرده است که ادبیات مدرن را به تصویر بکشد و این نشان دهنده این است که این شاعر مستعد، فضای جدید را به خوبی درک کرده است و توانسته است حتی با بازگشت به زبان مادری آن واقع گرایی و مدرنیسم خود را به نمایش بگذارد.

**در عصر جدید هیچ شاعری به اندازه شهریار شهرت و محبوبیت ندارد

به اعتقاد این شاعر، درعصر جدید هیج شاعری به اندازه شهریار شهرت و محبوبیت ندارد! در حالت عمومی شهریار محبوب‌ترین شاعر است و توانسته است به فضای خلوت تمام خانواده‌ها راه یابد.

از منظراین منتقد ادبی، شعر شهریار حتی بیشتر از اشعار حافظ و سعدی دارای مقبولیت است.

وی با بیان اینکه تعداد محدودی شاعران دو زبانه در سطح کشور داریم، اظهار کرد: شهریار یکی از این شاعران است که شاعران زنجان نیز با او ارتباط تنگاتنگی داشته‌اند از جمله محمد منزوی پدر حسین منزوی که منظومه‌ای برای شهریار نگاشته است.

بیانی خاطر نشان کرد: شعر «حیدر بابای» شهریار به 70 زبان دنیا ترجمه شده است و به عنوان نمونه موفق در بسیار از مدارس دنیا تدریس می‌شود. در ایران هم شعر حیدربابای شهریار به کردی و گیلکی ترجمه شده است و ترجمه گیلکی آن در استان زنجان بوده است.

وی ادامه داد: همچنین معتقدم که بهترین نظم و معرفی استاد شهریار در زنجان توسط استاد حسین منزوی نگاشته شده است و کتاب «این ترک پارسی گوی» یکی از بهترین شناخت‌نامه‌های استاد شهریار است.

 **نوعی تضاد بین ادبیات فارسی و ترکی شهریار است

محقق و پژوهشگر زنجانی، با بیان اینکه شعر اتفاقی است در زبان و به گونه‌ای می‌توان گفت که شهریار هم یک اتفاق زبانی، در زبان ترکی و در زبان فارسی است، اظهارکرد: نکته‌ای که محققان همواره در زمان مقایسه شعرهای ترکی و فارسی شهریار به آن برخورد می‌کنند نوعی تضاد بین ادبیات فارسی و ترکی شهریار است اما به نظر من این تضاد یک نوع تضاد ظاهری است.

وی با اشاره به اینکه شعر در زبان اتفاق می‌افتد و هر زبان دنیایی است، افزود: اگر بحث زبان‌شناسی را جدی بگیریم و بدانیم که هر زبان دایره جادویی است که بر اطراف گویش‌وران خود می‌کشد که وقتی شاعر وارد وادی زبانی می‌شود مسلما با آن فضا هماهنگ می‌شود و به همین خاطر است که وقتی شعرهای فارسی شهریار را می‌شنویم با فضای خاصی مواجه می‌شویم که در شعرهای ترکی آن نمی بینیم و این از تضاد یا پارادوکس شخصیتی شهریار ناشی نمی‌شود و به نظر من به فضای گوناگونی دو زبان برمی‌گردد.

این شاعر زنجانی تصریح کرد: پس آن پارادوکس ظاهری که در ادبیات فارسی و ترکی شهریار به نظر می‌رسد از خود شهریار نیست و از فضای اساطیری جادویی و حلقه کششی آن زبان ظاهر می‌شود و به همین خاطر است که ما در ادبیات فارسی شهریار در بعضی از شعرهایش که خودش هم زیاد نسبت به آن‌ها اهمیت قائل نیست شهریار را شخصی می‌بینیم که فقط شعرهای قومی و باستان‌گرایانه می‌سراید ولی وقتی به ادبیات ترکی برمی‌گردد به گونه دیگری شعر می‌سراید و انگار با دو شاعر مختلف مواجهیم؛ در صورتی‌که ما درواقع با دو وادی زبانی مواجه می‌شویم.