زهره میرعیسی‌خانی- محله‌های قدیمی هر شهری نشان دهنده گذشته تاریخی مردم آن شهر است که به نام‌های مختلف در بین مردم مشهور بوده و در زنجان نیز محله‌های قدیمی همواره تاریخ ساز بوده اند. اسامی کوچه‌های شهر زنجان مانند اکثر شهرهای کشور در حال تغییر هستند و با گسترش زندگی شهری گاها مشاهده می‌شود که اسامی این محله‌های قدیمی به فراموشی سپرده می‌شوند و اسامی جدید جای آنها را می‌گیرد. در همین راستا بازنویسی نام‌ها و محله‌های قدیمی شهر زنجان که به عنوان بخشی از تاریخ و فرهنگ شهری این استان شناخته می‌شود در دوره شورای شهر چهارم مورد توجه قرار گرفت و بر این اساس پیشنهادی به شهرداری داده شد تا اسامی قدیمی محلات در معابر شهری استان احیا شوند تا از این رهگذر نسل امروز با این بخش از تاریخ و اصالت شهری خود نیز آشنا گردند.

در این خصوص رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر زنجان با اشاره به اینکه هر محله‌ای اصالت و گذشته و تاریخی دارد، اظهار کرد: ما به عنوان نماینده نسلی که در آن زیست می‌کنیم نام برخی از این محلات را  می شناسیم و با آن مانوس هستیم، اما باید توجه داشت که نسل آینده به مرور زمان این اسامی را از یاد خواهند برد.

حمیدرضا حمیدی ادامه داد: در این راستا برای حفظ اصالت این قسمت از بافت شهری لازم است که اسامی قدیم را به طریقی حفظ کنیم چرا که اسامی محلات و معابر جزئی از هویت و اصالت یک شهر شناخته می‌شود.

وی با اشاره به اینکه اسامی گذاشته شده بر روی محلات قدیمی بی دلیل انتخاب نمی‌شدند، خاطرنشان کرد: بایستی وجه تسمیه‌ای در این خصوص وجود داشته باشد که این موضوع خود می تواند نشان دهد که در آن زمان این منطقه چه شرایطی داشته است.

عضو شورای شهر زنجان در پاسخ به اینکه «این پروژه در چه مرحله‌ای است و چه کارها و فعالیت‌هایی در این زمینه انجام شده است؟»، گفت: از جمله اقدامات عملی که تاکنون در زمینه احیای اسامی محلات قدیمی استان صورت گرفته است، این است که در حال حاضر نقشه‌ای در این زمینه تدوین شده است که در آن محدوده محلات در بافت قدیمی و جدید را مشخص کرده است و در این نقشه تغییراتی که در محدوده‌ بافت جدید رخ داده است و مرز محلات در بافت قدیم به نوعی مشخص شده است.

حمیدی ادامه داد: اما این مسئله که نام هر محله در قدیم چه بوده است؟ و به مرور زمان چه تغییراتی در آن ایجاد شده است، نیازمند مطالعه است که در حال حاضر صورت نگرفته است ضمن اینکه می توان اذعان داشت برخی از اسامی در اختیار هست.

این مسئول خاطرنشان کرد: سازمان فرهنگی شهرداری بودجه‌ای با عنوان احیای اسامی قدیمی محلات در معابر شهر زنجان در این زمینه پیش بینی کرده است تا در این راستا اقداماتی صورت بگیرد.

وی افزود: ما در کنار این امر سعی می کنیم تا هر اقدام جدید شهر سازانه که در بافت قدیم انجام می‌شود، منطبق با حال و هوای بافت قدیم باشد به طوری که با باز گشایی خیابان زینبیه غربی شاهد خواهیم بود که تمامی مبلمان شهری این منطقه بر مبنای بافت قدیم شهر تعبیه خواهد شد و در کنار آن سعی خواهیم کرد که نقاشی و طرح‌هایی که به کار گرفته می‌شود سبک و سیاق بافت سنتی زنجان را داشته باشد.

این عضو شورای شهر خاطرنشان کرد: همچنین به طور کلی سعی خواهد شد تا در بافتهای قدیمی شهر به جای استفاده از آسفالت، سنگفرش را جایگزین کنیم که منطبق با بافت قدیم شهر است.

وی افزود: به طور کلی اعتقاد بر این است که برای اینکه بتوانیم به محلات هویت ببخشیم نیاز به این امر است که هر محله را از محله دیگر متمایز کنیم. ضمن اینکه با توجه به اینکه مرز محلات مشخص شده است می‌توان برای هر محله تم مشخص آن محله را تعبیه کنیم که این مسئله می‌تواند بر روی مواردی نظیر نوع مبلمان، رنگ جداول و نوع سنگفرش و سایر موضوع‌ها نمود پیدا کند که این هدف یک هدف آرمانگرایانه است که اگر به این امر برسیم به هویت بخشی محلات ما کمک خواهد کرد.

 در ادامه یک پژوهشگر و محقق با اشاره به اینکه در هویت شهری وقتی از اسامی رجال، محلات و اشخاص استفاده می شود، این اسامی در واقع معرف هویت شهری ما هستند، گفت: متاسفانه در نامگذاری‌ محلات از افراد متخصص نه مشورت و نه توضیحی خواسته می‌شود تا در این زمینه کمک‌رسان باشند.

حسن حسینعلی ادامه داد: نامگذاری بر روی محلات به دو صورت انجام می‌گیرد که یکی بحث احیای محلات قدیمی و دیگری نامگذاری بر اساس معیارها و سبقه‌های بومی است مثلا رجال و شخصیت‌ها و اسامی که مرتبط با زنجان هستند.

وی افزود: اگر زنجان را در این زمینه با شهرهای دیگر مقایسه کنیم می‌توان اذعان کرد که در این زمینه رتبه‌ پایینی داریم مثلا اسامی مثل امیرکبیر و منظریه و غیره در شهر زنجان کاملا تقلید از شهرهای اطراف به خصوص تهران است اما ما برای انتخاب این اسامی جایگاه‌های بومی تاریخی داریم به طوری که رجال و شخصیت‌های ما در استان و همچنین ویژگی‌های بومی شاخصه‌های خوبی برای نامگذاری محلات هستند اما آن طور که انتظار می‌رود تاکنون از این ظرفیت آن طور که انتظار می‌رود، استفاده نشده است.

وی با اشاره به اینکه بحث نامگذاری محلات باید بسیار حساب شده، صورت بگیرد،گفت: ما هم در حوزه رجال و احیای محلات قدیمی اسنادی داریم که برخی از این اسناد در کتاب دار السعاده  منتشر شده و برخی از این اسناد منتشر نشده است.

حسینعلی با اشاره به اینکه اسامی گذشته دو قسم است، افزود: یک مورد از این قسم اسامی رسمی هستند. اما برخی از اسامی، اسامی هستند که اسامی رسمی نیستند و بیشتر این اسم به شکل طنزی به‌ محله‌ای اطلاق شده است که در این موارد بایستی دقت شود که آیا این اسامی قدیمی محله اسم‌های رسمی هستند یا خیر؟ و باید در این زمینه اسناد را هم بررسی کنیم تا ببینید که اسناد هم این اسامی را تائید می‌کند یا خیر ؟

وی خاطرنشان کرد: در این راستا شورای شهر موظف است افرادی که در حوزه تاریخ زنجان کار کرده اند را گرد آورد و با این افراد حتما جلسه بگذارد و نسبت به احیای این  اسامی مشاوره بگیرد.

 این مسئول با اشاره به اینکه در برخی از رسانه‌ها گاها مشاهده می‌شود که وجه تسمیه‌هایی بر‌ای برخی از محلات آورده می‌شود که به هیچ عنوان یار سندهای رسمی نیست، خاطرنشان کرد: با وجود این سندها می‌توان اثبات کرد که سبزه میدان یک اسم تاریخی از دوره قاجار است و به صورت رسمی این اسم وجود دارد.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه سبزه میدان در زمان قدیم محل فروش تره‌بار و علفیات بوده است، گفت: بر اساس سندهای موجود قیزلار‌ باغی مربوط به دوره مشروطه است اما خیلی‌ها به اشتباه فکر می‌کنند که این اسم از دوره اوایل محمدرضا شاه است که در این زمینه هم باید دقت شود که این نامگذاری تقریبا در اوایل قاجاریه است.

حسینعلی افزود: ساختار زنجان به طور کلی مربوط به اوایل قاجاریه است ضمن اینکه با توجه به اینکه این شهر چندین بار ویران شده و دوباره رشد پیدا کرده است و آخرین رشدش که جنبه پیشرفت هم داشته است از دوره پسر فتحعلی شاه است که ساختار معماری صفوی بوده و  برای زنجان از دوره قاجار شروع شده است و زنجان یک شهر قرینه ای است که بازار از غرب تا شرق شهر کشیده شده بود و این موارد نیز باید مطالعه شود که این اسامی در چه دوره‌ای نامگذاری شدند.

وی با اشاره به اینکه شورای اسلامی باید جدی‌تر مسئله احیای اسامی محلات را پیگیر شود، گفت: در این زمینه نیز بایستی از افراد صاحب تخصص بهره گرفته شود و نامگذاری‌ها بر اساس سبقه سندی و علمی باشد.

 این پژوهشگر افزود: در حال حاضر مشکل ما این است که در معرفی کاروانسراها و اماکن تاریخی و محلات، سایتها یا اشتباه معرفی کرده اند و یا ناقص حتی ما این مشکل را در بروشور‌های منتشر شده ارگان‌ها هم داریم.