پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ زهره میر عیسی‌خانی: با وجود برخی انتقادات به نحوه بازسازی اولیه خانه خدیوی، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان در این زمینه عنوان می‌کند که  با ورود من به این اداره خانه‌‌ای را که بیش از 17 بار آتش‌گرفته بود را از یک مرگ نجات دادیم. با این‌ وجود نمی‌توان در زمینه نحوه مرمت این بنا در حال حاضر به صورت قطعی نظر داد و هر آنچه در حال حاضر صورت گرفته است تنها در خصوص مقاوم‌سازی این بنا است.

خانه خدیوی که یکی از خانه‌های قدیمی استان زنجان است و مربوط به دوره پهلوی بوده؛ در محله دالان آلتی ـ ضلع جنوبی خیابان هفت تیر واقع شده، این روزها در حال بازسازی است. خانه‌ای که خیلی‌ها تصور نمی‌کردند به بازسازی و مرمت برسد چرا که بیش از 17 بار طعمه حریق شده بود و امیدی به نجات آن نبود.

 در این مدت آتش‌نشانی بارها پس از آتش‌سوزی اعلام کرده بود که دیگر حاضر نیست که این خانه قدیمی را خاموش کند، اما هر بار پس از آتش‌سوزی در محل حادثه حضور داشت و سعی در خاموش کردن آتشی کرد که نتایج بررسی این آتش‌سوزی‌‌ها حاکی از این بود که عامل انسانی در آتش‌سوزی این خانه‌ها نقش داشته است.

با این وجود، این خانه پس از 17 بار آتش سوزی با تصمیم مدیر کل جدید میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان بنا شد تا در اسرع وقت بازسازی شود که این اتفاق بسیار خوب بود.

این در حالی است که تصاویری که در روزهای اخیر در فضای مجازی منتشر شد، حاکی از این بود که این بنا با سیمان بازسازی شده است. تصاویری که باعث نگرانی برخی از شهروندان شده و گاها این سوال را در ذهن مخاطبان انعکاس می‌داد که آیا قرار است تا این بنا به این شکل بازسازی شود.

نگران خانه خدیوی هستم

 در این زمینه یکی از کارشناسان که نخواست در این زمینه نامی از او در این گزارش آورده شود، به صدای زنجان گفت: در ساخت بناهای تاریخی ما باید دو موضوع را لحاظ کنیم که یکی حفظ هویت بنا است که بسیار اهمیت دارد و به‌هیچ‌عنوان نباید هویت این بنا نادیده گرفته شود.

 وی ادامه داد: شاید ما بیاییم از مصالح جدید برای استحکام‌بخشی استفاده کنیم (در استحکام‌بخشی چاره‌ای جز این نداریم و باید این کار صورت بگیرد) ولی اینکه بیاییم از مصالح نوین برای مرمت این بنا استفاده کنیم این موضوع به بنا صدمه زده و هویت بنا را نادیده گرفته است که اگر در این زمینه این اتفاق در حال شکل‌گیری است باید جلوی آن را گرفت.

به گفته این کارشناس تا جایی که اطلاع دارم، این بنا نیز زیر نظر مرمت‌کاران در حال اجرا است، ولی احساس می‌کنم به طریقی این نوع از مرمت کاری اثر به هویت بنا لطمه می‌زند. از جمله سیمانی که در جلوی بنا و نمای آن کشیده شده کاملاً به هویت بنا، صدمه می‌زند. اگرچه ممکن است پس‌ از این موضوع بر روی سیمان با کاه‌گل روی آن را بپوشانند ولی به‌شدت این بنا در معرض خطر است.

این منبع آگاه با بیان اینکه باید دید که کارشناس مرمت این بنا چه کسی است، گفت: باید در این زمینه با او صحبت کرد و دید چه‌کار دارد می‌کند؛ این‌طور نیست که اجازه دخل و تصور در هویت بنا به او داده شود، امیدوارم که دوستان این موضوع را تحت نظر بگیرند و اجازه ندهند که این بنا بیش از این از هویت زنجانی خود فاصله بگیرد.

وی با بیان اینکه اصلاً در جریان اینکه چه کسی مرمت این بنا را به عهده دارد نیستم، اظهار کرد: دوستانی که دارند روی این قضیه کار می‌کنند را نمی‌شناسم و نمی‌دانم که چه‌کاری را انجام می‌دهند. در این زمینه باید با مرمت کار این بنا صحبت شود تا در جریان نحوه مرمت آن قرار گرفت.

وی افزود: به‌هیچ‌عنوان نباید این اجازه داده شود که هویت معماری، بصری و هویت فرهنگی بنا به هم بخورد و این اصل مرمت در بناهای تاریخی است. ضمن اینکه ما شاهد هستیم که در خانه ذوالفقاری هویت بنا حفظ‌شده است و دخل و تصرفی در آن وجود ندارد. در حقیقت وقتی بنا است خانه‌ای را مرمت کنیم، دقیقاً بایست همان آجر قبلی را احیا کرد و در ساختمان جدید به کار گرفت؛ اما در بنای خانه خدیوی اقداماتی صورت گرفته است که یک‌میزان نگران‌کننده است. امیدوارم که دوستانی که کار مرمت می‌کنند برنامه خوبی برای اینکه هویت بصری این بنا از دست نرود، داشته باشند. در حال حاضر آنچه از مرمت این بنا حس می‌شود این است که انگار ساختمان جدیدی قرار است ساخته خواهد شد که این نباید صورت گیرد.

 وی گفت: برای اینکه بنایی مرمت شود، طرح مرمتی باید در نظر گرفته شود که طرح مرمت باید به امضای میراث فرهنگی برسد، باید دید که این طرح مرمت نوشته‌شده است و اگر نوشته‌شده است توسط چه کسی به امضا رسیده است و از مرمت کار جویا شوید که علت آوردن چنین دیوارهایی و سیمانی که در این کار به گرفته‌شده است به چه دلیل است. ضمن اینکه حبس رطوبت در بناهای قدیمی به از بین بردن بنا منجر می‎شود و احساس می‌کنم با به‌کارگیری این مصالح این حبس رطوبت ممکن است اتفاق بیفتد که آن کارشناس باید به این موضوع تمرکز داشته باشد که رطوبتی که از زیر زمین و اطراف به این خانه لطمه می‌زند از کجا باید خارج شود که این بنا تخریب نشود.

در ادامه سید سعید صفوی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان با اشاره به اینکه اکنون در مرحله ابتدایی این مرمت هستم و باید کارها کمی پیش برود تا بتوان در این زمینه اظهارنظر کرد، گفت: از مهم‌ترین کارهایی که در یک سال گذشته صورت گرفته ، نجات خانه خدیوی بوده است که یکی از معدود خانه‌های قدیمی استان زنجان است و متأسفانه در سه چهار سال گذشته، شاهد آتش‌سوزی‌های مکرری در این بنا بودیم که بالغ ‌بر 17 بار گزارش آتش‌نشانی برای این خانه ثبت‌شده که تنها یک مورد از آن در زمان بنده بوده است.

 وی افزود: در زمان ورود بنده به این اداره، همه از نجات این خانه ناامید شده بودند و آتش‌نشانی حتی مطرح می‌کرد که اگر مجدداً این خانه دچار آتش‌سوزی شود نسبت به خاموش کردن این بنا اقدام نخواهیم کرد. مهم‌ترین کاری که در این زمینه صورت گرفته است این بوده که این بنای سوخته بی‌جان را نجات دادیم و با جلسات مکرری که با مالک و نماینده‌اش داشتیم درخواست شد که با اعتبارات خود مالک و با نظارت دفتر فنی میراث فرهنگی این کار صورت بگیرد.

به گفته صفوی؛ اولین اقدام در جهت بازسازی این بنا این بود که ساختار سازه بنا حفظ شود. به همین دلیل تیرهای چوبی سوخته شده و سقف چوبی به مکان خود از گردانده شد وت یرهای بازگردانده شده قیراندود شد تا در طول زمان پوسیده نشود و یک کار اصولی و اساسی انجام گرفت.

سعی شده است که اصالت ابتدایی بنای خدیوی حفظ شود

وی افزود: بااین‌حال سعی شده است که اصالت ابتدایی بنا حفظ شود ولی در بیرون این بنا به جهت اینکه اتفاقاتی افتاده بود (ضلع 7 تیر) درگذشته کارشده بود و سعی کرده بودند که مقاوم‌سازی بشود. اصلی هم وجود دارد که این بناها چون قرار است که کاربردی شود، ناگزیر باید مقاوم‌سازی هم شود. این بنا، باید به‌عنوان یک‌خانه مرمت شود، درحالی‌که این بناهای تاریخی اکنون کاربری پیدا می‌کنند و به شکل موزه، سفره‌خانه سنتی، اقامتگاه‌های سنتی باید مقاوم‌سازی شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی  استان زنجان گفت: به‌طورقطع در نمای بنای خدیوی از الگویی که این بنا در دوران گذشته ساخته‌شده است الگو خواهیم گرفت و با نظارت دفتر فنی میراث فرهنگی کارها پیش خواهد رفت. ضمن اینکه امیدوار هستیم که این بنا که در بافت تاریخی استان قرار دارد را به درست‌ترین شکل ممکن مرمت و بازسازی کنیم و به جایگاه اصلی برسانیم. فعلاً این بنا به مرمت‌های اصلی‌اش وارد نشده است. این بنا ناظر مستقلی دارد که به‌طور قطعی مرتب سرکشی می‌کند و نهایتاً مواردی که نیاز به تشکیک مساعی است به دفتر فنی و شورای فنی نظرات فنی و کارشناسی خود را برای ادامه کار فراهم می‌کند.

وی افزود: آنچه در حال حاضر مشاهده می‌شود در واقع همان مقاوم‌سازی این بنا است و فعلاً به تزئینات داخلی و خارجی ورود نشده است. این‌طور نیست که نظر کارشناسان در این زمینه رعایت نشود و برخی از موضوعات را در حین اجرای پروژه لحاظ می‌شود.

مالکیت 80 درصد بناهایی که ثبت ملی و جهانی شده است، میراث فرهنگی نیست

صفوی در این زمینه با اشاره که اکنون خود مالک به مرمت این بنا ورود کرده است، در خصوص سؤالی به صدای زنجان اذعان می‌کند که طرح‌های مشارکتی در این زمینه وجود دارد که 50 درصد را مالک و 50 درصد مابقی را اداره کل میراث فرهنگی بر عهده می‌گیرد. در این زمینه دستورالعمل‌هایی وجود دارد. هرچند مالک وقتی خودش در این زمینه هزینه می‌کند، بهتر است.

به گفته او، نکته‌ای که وجود دارد این است که هر بنای تاریخی که ثبت می‌شود دلیل بر این نیست که این بنا به میراث فرهنگی تعلق دارد، افزود:: به جرات می‌توانم بگویم که مالکیت 80 درصد بناهایی که ثبت ملی و جهانی شده است، میراث فرهنگی نیست و تنها ما براساس معیار و شاخص‌هایی که وجود دارد اعم از منقول و غیرمنقول و طبیعی و میراث ناملموس این‌ها را ثبت می‌کنیم تا از تعرض به آن جلوگیری شود و به بهره‌برداری برسد.

وی افزود: بسیاری از بناهایی که در فهرست میراث ملی و جهانی ثبت‌شده‌اند مالکش ادارات و بخش خصوصی هستند، اظهار کرد: وقتی بنایی ثبت ملی می‌شود از یک سری معافیت‌ها برخوردار می‌شود و آن بنا دیگر صرفاً متعلق به آن شخص نیست می‌تواند خریدوفروش کند و کاربری مناسب بگذارد ولی این بنا بخشی از تاریخ آن شهر و کشور است و نمی‌توان آن را تخریب و نابود کرد و نهایتاً مشاهده می‌کنیم که خانه‌های قدیمی دنیا را مرمت می‌کنند و کاربری موزه و رستوران و اقامتگاه سنتی و کافه کتاب و هنر می‌کنند و بسیاری از بناها بخش خصوصی است ولی نظارت بر مرمت آن‌ها بر عهده میراث فرهنگی و گردشگری است.

این مسئول افزود: اگر خانه خدیوی به حال خود رها می‌شد؛ اکنون تلی از خاک بود و مثالی که در این زمینه می‌توان زد این است که وقتی روغن داغ روی دست کسی بریزد و بسوزد درمانش هم کنیم، ممکن است جای آن بماند. در مورد خانه خدیوی هم همین موضوع صحت دارد. ضمن اینکه ما صحبت‌هایی با نظام‌مهندسی انجام دادیم تا فراخوانی نیز برای مرمت این خانه بگذارد و شاید این کار را هم کنیم چراکه با حضور معماران شأنی برای بنا داده می‌شود (البته اثر ارزشمندی است) و هم این بنا با مشارکت و هم‌فکری چندین تن مرمت می‌شود.