الهام احمدی- پرویز قزلباش، رئیس دانشگاه علوم پزشکی زنجان دیروز در همایش پزشکان و داروسازان که به مناسبت هفته جهانی آگاهی‌رسانی در مورد آنتی‌بیوتیک‌ها برگزار شده بود با اشاره به سهم 25 درصد آنتی‌بیوتیک‌ها در بروز حساسیت‌های دارویی در افراد گفت: مصرف بیش از حد و خودسرانه داروهای آنتی‌بیوتیک تهدیدی برای سلامتی افراد جامعه محسوب شده و در برخی از موارد خطر مرگ را به همراه دارد.

به گفته این مسئول آنتی‌بیوتیک‌ها جزو داروهای پرمصرف سیستم‌های درمانی کشور بوده و امروزه حجم انبوهی از داروهای آنتی‌بیوتیک در حال مصرف است، یادآور شد: طبق آمارهای موجود سهم داروهای آنتی‌بیوتیک در سبد دارویی مردم ایران بیش از 20 تا 50 درصد نسبت به کشورهای دیگر است، به این معنی که در سطح منطقه‌ای، ملی و استانی بخشی از هزینه بودجه سلامت صرف تهیه داروهای آنتی‌بیوتیکی به روز برای استفاده مردم می‌شود.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی زنجان با تأکید بر اهمیت فرهنگسازی و اطلاع‌رسانی در زمینه کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها تصریح کرد: بخشی از مصرف خودسرانه داروها توسط مردم را آنتی‌بیوتیک‌ها شامل می‌شوند که باید در این زمینه آگاه‌سازی لازم صورت گیرد.

 وی با اشاره به این موضوع که اگر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها روند نامناسبی داشته و به درستی استفاده نشود، هزینه‌های درمان افزایش پیدا می‌کند، افزود: علاوه بر این، برخی از داروها در حساسیت‌های دارویی و ایجاد واکنش‌ها نقش اساسی دارند.

ضرورت فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی از مصرف درست آنتی‌بیوتیک‌ها

قزلباش با بیان این‌که مصرف درست و منطقی آنتی‌بیوتیک‌ها در بحث توزیع، تجویز و فرهنگ‌سازی در این زمینه امر بسیار مهمی است که باید در دستور کار قرار گیرد، بیان کرد: عملیاتی شدن این موضوع و رسیدن به هدف مورد نظر نیازمند اقدام تیمی بوده و همکاری و آگاه‌سازی مردم نیز در این زمینه بسیار موثر است.

این مسئول با بیان این مطلب که یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های موجود، مقاومت بدن در برابر آنتی‌بیوتیک‌هاست، خاطرنشان کرد: این مسئله بسیار مهم و جدی است که در حوزه سلامت به دلیل مسائل مالی و عوارض ایجادکننده می‌تواند تأثیر بسزایی داشته باشد.

وی با اشاره به ضعف موجود در ارتباط متقابل پزشکان و داروسازان با یکدیگر تصریح کرد: پزشکان و داروسازان باید ارتباط متقابل بیشتری با هم داشته باشند تا در اصلاح الگوی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و تجویز آن به نتایج موثری دست پیدا کنیم.

رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی در ادامه این‌گونه عنوان کرد: وزارت بهداشت و درمان برای درمان، استفاده و تجویز داروها به صورت منطقی، از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها که بار مالی زیادی را در بودجه سلامت کشور به خود اختصاص می‌دهد، راهکارهایی را مد نظر داشته و در تلاش برای اصلاح رویه موجود است.

وی با تأکید بر این‌که در حال حاضر کشور در شرایطی قرار دارد که با محدودیت‌های مالی مواجه است، یادآور شد: توجه به تجویز و مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای سیستم سلامت و اقتصاد کشور، کمک موثری می‌تواند ایفا کند.

قزلباش در پایان به نقش موثر آزمایشگاه‌ها در کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها اشاره کرد و افزود:  در بیمارستان‌ها امکانات آزمایشگاهی کمک‌کننده است و قدرت تصمیم‌گیری پزشکان در مصرف آنتی‌بیوتیک را بالاتر می‌برد.

در ادامه جواد تاج‌کی، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان به افزایش مصرف آنتی بیوتیک‌هایی نظیر سفیکسیم و آزیترومایسین در بین مردم اشاره کرد و گفت: متأسفانه در حال حاضر مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک به  درستی انجام نشده و همین عوامل سبب افزایش مقاومت میکروبی می‌شود.

افزایش رغبت مردم به استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های نسل جدید

وی با تأکید بر این‌که با وجود کاهش تجویز مصرف آنتی‌بیوتیک از سوی پزشکان، شاخص استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های نسل جدید افزایش و نسل قدیم کاهش یافته است، خاطرنشان کرد: مردم استقبال بیشتری از آنتی‌بیوتیک‌های جدید می‌کنند که یکی از مشکلات آن بروز مقاومت میکروبی است.

معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان این مطلب که به هیچ عنوان به دنبال عدم مصرف دارو نیستیم، یادآور شد: اعتقاد به درمان بیمار با کمترین هزینه و داروهای بهتر هستیم.

وی با اشاره به این‌که طبق آمارهای جهانی در اروپا 25 هزار مرگ و میر ناشی از مقاومت آنتی‌بیوتیکی گزارش شده است، خاطرنشان کرد: این میزان در آمریکا 23 هزار مورد مرگ و میر بوده است.

این مسئول در بیان شاخص‌های نسخه‌نویسی و آمارهای موجود در این بخش تصریح کرد: در سال گذشته مجموع نسخ بررسی شده در کشور بیش از 106 میلیون و 348 هزار مورد بوده که این میزان در دانشگاه علوم پزشکی استان بیش از یک میلیون و 223 هزار مورد گزارش شده است.

به طور میانگین 2.41 قلم دارو در هر نسخه شهروند زنجانی تجویز شده است

وی با تصریح بر این‌که طبق شاخص‌های کشوری سال گذشته میانگین تعداد اقلام دارویی در هر نسخه در کشور 2.49 مورد بوده که این میزان در زنجان 2.41 مورد بوده است، یادآور شد: در کشور 48.36 درصد از نسخ حاوی داروی آنتی میکروبیال بوده که این میزان در زنجان 43.98 درصد به ثبت رسیده است.

تاج‌کی به درصد نسخ حاوی داروی تزریقی اشاره کرد و گفت: شاخص کشوری در سال گذشته در این بخش 56.96 درصد بوده که در زنجان 62.89 درصد ارزیابی شده است.

وی با اشاره به این‌که آنتی‌بیوتیک‌ها و پنی‌سیلین‌ها در سال ۱۹۸۱ کشف شد و پس از سه دهه حدود ۱۵ خانواده به آنتی‌بیوتیک‌ها افزوده شد، بیان کرد: تاکنون ۵ خانواده آنتی‌بیوتیک به آنتی‌بیوتیک‌های دیگر اضافه شده که از این تعداد، ۲ خانواده برای مصرف موضعی است.

تاج‌کی در رابطه با پایش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت مصرف بین‌المللی، ادامه داد: طبق مقایسه‌های انجام شده، امروزه نمی‌توانیم بیمارستان‌های موجود را با یکدیگر و با سایر مکان‌ها مقایسه کنیم، زیرا بر اساس اندیکاتورها و شاخص‌های بین‌المللی سازمان جهانی بهداشت، فقط می‌توانیم مقایسه علمی از بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها داشته باشیم.

** افزایش 40 درصدی مصرف آنتی‌بیوتیک در بیمارستان ولی عصر زنجان

محمدحسن رستم‌خانی، رئیس بیمارستان ولیعصر (عج) زنجان نیز در پایان این همایش با اشاره به این‌که حدود ۴۰ درصد مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها  در بیمارستان ولیعصر (عج) نسبت به سال ۹۲ بیشتر شده و تنوع مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها نیز به سمت مصرف آنتی‌بیوتیک‌های گران‌قیمت و کمیاب رفته است، افزود: به جز آنتی‌بیوتیک‌ها، مصرف درخواست‌های پاراکلینیک نیز بالا رفته و میزان سی‌تی و مصرف داروهای گران‌قیمت و غیره نیز افزایش یافته است.

وی با بیان این‌که این افزایش تقاضا در چند سال اخیر فشار زیادی را به بیمه‌ها و بیمارستان‌ها وارد کرده است، خاطرنشان کرد: بیمارستان‌ها نمی‌توانند هزینه خدماتی را که ارائه داده‌اند به موقع از بیمه‌ها بگیرند و به تبع توان پرداخت به موقع کارانه عوامل را نیز ندارند از همین رو بیمارستان‌ها در این چرخه اسیر شده‌اند.

این مسئول در رابطه با فرق آنتی‌بیوتیک‌ها با سایر داروها، تصریح کرد: در پاراکلینیک‌ها یکسری از درخواست‌های پاراکلینیکی است که اضافه درخواستی در آن مشکلی برای سلامتی بیمار ایجاد نمی‌کند ولی اگر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را نتوانیم کنترل کنیم، در آینده‌ای نزدیک با مقاومت میکروبی مواجه می‌شویم.

ضرورت تدوین قوانین بازدارنده برای جلوگیری از تجویز و مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها

رستمخانی در پایان با تأکید بر اهمیت قوانین لازم برای اجرای پروتکل‌هایی در زمینه جلوگیری از تجویز و مصرف بی‌رویه داروهای آنتی‌بیوتیک اشاره کرد و گفت: متأسفانه در حال حاضر هیچ قانون بازدارنده‌ای برای مقابله با پزشکانی که داروی آنتی بیوتیک را بیش از نیاز تجویز می‌کنند وجود ندارد از همین رو پروتکل‌هایی در این زمینه در حال تدوین بوده که اجرای آن نیازمند قوانین است از سوی دیگر این پروتکل‌ها باید به سایر نهادها نظیر پزشکی قانونی و غیره نیز ارسال شود تا در جریان موضوع قرار داشته باشند.

در این همایش هفته جهانی آگاهی‌رسانی در مورد آنتی‌بیوتیک‌ها با تأکید بر  این موضوع که آنتی‌بیوتیک‌ها از زمان کشف تا کنون به عنوان سنگ بنای طب مدرن مطرح بوده است، با این حال استفاده بیش از حد، مداوم و مصرف غیرضروری آن‌ها سبب گسترش مقاومت میکروبی شده است.امروزه به دلایل مذکور مقاومت میکروبی در تمام جهان به شکل خطرناکی در حال گسترش بوده به طوری که توانایی ما در مقابله با بیماری‌های شایع عفونی را تهدید می‌کند.

هر ساله آبان ماه هفته جهانی آگاهی از آنتی‌بیوتیک‌ها برگزار می‌شود که هدف آن افزایش آگاهی جهانی از مقاومت میکروبی و تشویق برای انجام بهترین اقدامات در بین عموم مردم، مددکاران بهداشت و درمان، پزشکانو غیره برای جلوگیری از ایجاد گسترش بیشتر مقاومت آنتی‌بیوتیکی است.