پایگاه خبری صدای زنجان- شهر زنجان تا اواخر قرن نهم هجری قمری غیرمسکونی و مخروبه بود. در دوران صفویه که آرامش نسبی در منطقه‌ها حاکم شد شهر تجدید بنا شده و مجدداً تکاپوی حیات در آن آغاز شد.

مطالعه متون تاریخی و بررسی‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد علی‌رغم قدمت سه هزار ساله، همه آثار فعلی و بافت شهری نسبتاً جدید است. به عبارت دیگر می‌توان گفت شهر زنجان در دوره‌های مختلف بر اثر هجوم دشمن تخریب و به مرور شهر جدید بر روی خرابه‌های قدیمی احیاء شده ‌است.

به گزارش روزنامه صدای زنجان تاریخ سه‌هزارساله‌ این شهر سه بار ویران‌ و هر بار باشکوه‌تر از گذشته احیا شده است و می‌توان این تولد دوباره را در تک خانه‌ها و بناهای قدیمی و زیبایش جستجو کرد. بناهایی که هر کدام خاطرات و تاریخ این شهر را در دل خود دارند. یکی از این عمارت‌ها و ابنیه‌ شامل عمارت دارایی است که در اواخر دوره قاجار و اوایل حکومت رضاخانی مقارن با اواخر جنگ جهانی دوم از سوی دولت وقت به صورت مجموعه‌ای به اماکن و ساختمان‌های دولتی اختصاص یافت.

بنای توفیقی، که در بافت قدیمی شهر در محله معروف به غریبیه بالا قرار دارد. بنای خدیوی که آن را می‌توان یک نمونه کامل از نظر تزئینات دانست که در اوائل پهلوی در این استان ساخته شده است. منزل شیخ‌الاسلام که به سبک خانه‌های قدیمی زنجان و با مصالح سنگ، آجر و ملاط در یک طبقه کار شده است و به عنوان یک نمونه کامل از تزئینات خانه‌های قدیمی استان زنجان نام برده می‌شود.

خانه و باغ معین که در اواخر دوران قاجاریه توسط حاج محسن معین‌التجار که یکی از معتمدین و متمولین شهر زنجان بوده، بنا شده است و بنای ذوالفقاری که مرکز بافت قدیمی شهر زنجان ساخته شده است و هم اکنون این مجموعه تقسیم شده و قسمت‌هایی از آن از بین رفته است.

اما در خصوص بافت و قدمت بناهای تاریخی استان و اهمیت آنها، میرموسی امیران، استاد دانشگاه و مدیر پایگاه میراث جهانی سلطانیه با اشاره به اینکه قاعدتا یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که می‌تواند منجر به این شود که خانه‌های تاریخی حفظ شوند، لحاظ کردن کاربری برای این خانه‌ها است،گفت: این کاربری به گونه‌ای باید باشد که نوع کاربری را زیر سوال نبرد و مطابق با پارامترهای این بناهای تاریخی هدفی برای آن تعیین شود.

وی ادامه داد: مشخص کردن نوع کاربری یکی از مهم‌ترین اهداف حفظ بنا است و مسلما ما با دادن کابری می‌توانیم بنا را حفظ و به آن ارزش بدهیم. ضمن اینکه مرمت و بازسازی این بنا با دادن کاربری به یک بنا امکان‌پذیر است که اصطلاحا به این امر «روان‌بخشی بنا» و یا «احیای بنا» گفته می‌شود.

انیران با اشاره به اینکه به برخی از بناها به دلیل خاصیتی که خود بنا دارد، نمی‌توان کاربری جدید داد، افزود: در اکثریت موارد می‌توان کاربری جدید را به بنا داد و کاربری جدیدی را برای آن تعریف کرد تا بنا با حفظ ساختار خود و مرمت، کاربری جدید پیدا کند و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

ارائه کاربری جدید راهی برای نجات خانه‌های تاریخی

این مسئول با اشاره به اینکه خانه‌های قدیمی یکی از همین آیتم‌ها است که می‌توان با ارائه کاربری آن را حفظ کرد، گفت: در شهر و استان زنجان، بناهای تاریخی بسیاری داریم که شاخص هستند و می‌توان آنها را به هر سبک و سیاقی که صاحبان ملک می‌خواهند، احیا کرد و این خانه‌ها یک شرایطی دارند که هم بایستی مستند‌نگاری شوند و در قسمت‌های مختلف نظیر حوزه سازه و حوزه تزئینات و حوزه کاربری بایستی شناخت روی آن صورت بگیرد و آسیب‌های آن شناسایی شود و سپس طرح مرمت و مساله احیا مطرح شود. ضمن اینکه وقتی بنا است که یک تغییری را در یک بنا ایجاد کنیم این موارد اهمیت دارد و بایستی تمام قسمت‌های یک بنا را بشناسیم و با کاربری جدید همخوان کنیم.

خانه‌های تاریخی رها شده

مدیر پایگاه میراث جهانی سلطانیه خاطرنشان کرد: در زنجان نمونه‌هایی از این خانه‌های احیا شده مخصوصا در قسمت بافت تاریخی زیاد است و خارج از این بافت تاریخی نیز تک بناهایی نظیر خانه اسدی و خانه خدیوی و خانه جمالی و داوودی وجود دارد که این خانه‌ها را می‌توان تبدیل به موزه و مکان گردشگری کرد.

انیزان افزود: در حال حاضر در اطراف خانه خدیوی ساخت و ساز صورت می‌گیرد و امکان آسیب دیدن آن وجود دارد. این خانه در پشت عمارت ذوالفقاری قرار دارد و از جمله خانه‌های قدیمی ارزشمند استان زنجان است که در اختیار وراث است و وراث نیز در کشور نیستند و این بنا به همین دلیل دارد از بین می‌رود. از همین رو در این خصوص بایستی قوانینی شکل بگیرد که اگر کسی بنای تاریخی را در بافت تاریخی رها کرد و امکان دسترسی به وراث نبود، اداره میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی بتواند در زمینه مرمت آن ورود پیدا کند و این بنای تاریخی را مرمت و احیا کند.

بناهای تاریخی دانشگاه‌های معماری هستند

وی با اشاره به اینکه بناهای تاریخی به نوعی دانشگاه‌های معماری هستند، گفت: ما بایستی از سبک و سیاق معماری این عمارت‌ها و خانه‌ها یاد بگیریم و این خانه‌ها همراه با مساجد و معابر تاریخی بخشی از گذشته ما هستند و خاطراتی را در دل خود حمل می‌کنند و هویت تاریخی ما را می‌سازند و حفظ این اماکن چند مسیر را دنبال می‌کند که هدف اول همانطور که گفتم مساله آموختن از معماری این بناها است چرا که این مکان‌ها در واقع دانشگاه‌هایی برای دانشجویان معماری است و اگر این دانشجویان برنگردند و معماری این اماکن را بررسی نکنند و گذشته خود را نبینند، به راستی نمی‌توانند آینده خود را بسازند و هدایت کنند و تا زمانی که دانشجویی گذشته خود را نشناسند مجبورخواهد بود که از صفر شروع کند که از صفر شروع کردن برای هیچ کسی خوب نیست.

 این مسئول اظهار کرد: این اماکن به نوعی به دانشجویان معماری و شهرسازی ما در حوزه‌های اجتماعی، ساخت و ساز، مصالح و تزئینات، انرژی آموزش می‌دهند و دانشجویان ما با نگاه به این معماری به دنبال جواب به سوالات خود برمی‌آید که در زمانی که برق و گاز نداشتیم و درجه سرما به مراتب بالا بود و مسیر برفی زنجان با تونل در کوچه‌ها و خیابان‌ها باز می‌شد چطور بدون گاز یا برق می‌توان زندگی کرد؟ و پاسخ این دست از سوالات در داخل معماری سنتی ما نهفته است که ما به آن نرسیده‌ایم که اگر بتوانیم به این سوالات پاسخ بدهیم در واقع می‌توان یک حرکت جدیدی را در حوزه معماری ایجاد کنیم.

وی ادامه داد: در حال حاضر پل‌هایی با قدمت 700 تا هزار سال داریم که سرپا هستند و یکی از دلایل سرپا بودن آنها استفاده از ساروج است که هنوز به دنبال اینکه ساروج را به روز و مدرن کنیم و در معماری روز خود از آن بهره ببریم، نرفته‌ایم و اگر ما از این اطلاعات نهفته در معماری سنتی خود یاد بگیریم، می‌توانیم بسیاری از مشکلات موجود در معماری مدرن خود را برطرف کنیم.

احیا و مرمت بناهای تاریخی در ارتقای اقتصاد شهر بی‌تاثیر نخواهد بود

این مسئول با اشاره به اینکه با احیا و مرمت یک بنا به اقتصاد شهر نیز کمک کرده‌ایم، افزود: با صرف کمترین هزینه می‌توان یک عمارت را سر پا نگه داشت و با هزینه رقم‌هایی بسیار پایین‌تر از آن‌چه که در زمینه ساخت و ساز هزینه می‌شود؛ آن را حفظ و مرمت کرد که به لحاظ ارزش‌های زیباشناختی نیز  بسیار زیباتر خواهد بود. ضمن اینکه در حوزه اقتصاد نیز ما باعث شدیم که پول کمتری هزینه شود و این هزینه کمتر در اقتصاد شهری تاثیرگذار است.

احیا و مرمت خانه‌های قدیمی گامی در جهت پویایی بافت سنتی شهرها

انیران ادامه داد: اگر بناهایی که در بافت قدیمی شهر هستند، حفظ شود؛ سایر مالکان بناها نیز به مرمت و احیای بناهای تاریخی خود تمایل پیدا می‌کنند  و این امر موجب خواهد شد که قیمت زمین‌ در بافت سنتی شهر افزایش و خواهان بیشتری پیدا کند چرا که حرکت سرمایه‌گذار به سمت بافت‌های تاریخی، خود چند عامل را مسبب می‌شود که اولی این است که موجب می‌شود تا کسی از بافت‌های سنتی خارج نشود که این قسمت‌ها متروکه نشود و در مرحله بعدی سایر افراد نیز تمایل پیدا می‌کنند تا در این مکان ساخت و ساز کنند و عملا به سمتی حرکت می‌کنیم که سرمایه‌گذاران بیایند و بناهای تاریخی را حفظ کنند هر چند ارزش افزوده هم برای این سرمایه‌گذاران وجود دارد.

با حفظ‌ خانه‌های تاریخی می‌توان تاریخ و وقایع اجتماعی را زنده نگه داشت

وی افزود: در کنار تمام این موارد؛ در بطن این بناهای تاریخی یکسری اتفاقات و وقایع تاریخی و اجتماعی صورت گرفته است که با حفظ این بنا می‌توان بخشی از تاریخ و وقایع تاریخی را ماندگار کرد مثلا یکی از وقایعی که می‌توان به آن اشاره‌ای داشت این است که گفته می‌شود پروین اعتصامی برای 5 تا 6 ماه در حوالی خانه هشترودی زندگی کرده است و این موضوع بسیار مهمی است که شما در بافت تاریخی خود قسمتی را دارید که یک شاعر بلند آوازه در آن زندگی کرده است و وقتی شما بتوانید این موضوع را پیرایش کنید مسلما باعث خواهید شد تا افراد بیشتری به دیدن بافت تاریخی شهر شما بیایند و این یعنی کمک به گردشگری و اقتصاد شهر که کمک به اقتصاد شهر از همین جاها شکل می‌گیرد و باعث رونق همه بخش‌های گردشگری می‌شود و باعث می‌شود که افراد بروند در این زمینه آموزش ببینند و اشتغال آفرینی صورت گیرد.

انتهای پیام