زهره میرعیسی‌خانی - نمایشگاه کتاب ۹۹ قرار بود آخرین نمایشگاه دهه‌ی نود باشد، ولی گویا شرایط کرونا توانسته است مانع برگزاری این رویداد فرهنگی شود .

با شیوع ویروس کرونا در کشورمان همانند سایر کشور‌های جهان بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، هنری و اقتصادی تعطیل شد که نمایشگاه‌های کتاب نیز در زمره این فعالیت‌ها قرار داشت. وقتی مسئولان بزرگترین رویداد فرهنگی کشور را، که اقتصادی نیز بود، تعطیل کردند، ابتدا خسارات میلیاردی این مسئله برآورد شد که نشر ایران را به ورطه ورشکستگی می‌کشید؛ ناشرانی که در همین ماه‌های شیوع ویروس کرونا خود را برای حضور در اردیبهشت کتاب آماده می‌کردند تا دست پر به استقبال مخاطبانشان بروند و به عبارتی بخش بزرگی از درآمد آن‌ها در همین روز‌ها به دست می‌آمد.

باید توجه کرد که در اغلب نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، فروش مستقیم کتاب به بازدیدکنندگان در اولویت نیست و دغدغه مهمی برای آن‌ها به شمار نمی‌رود، زیرا نمایشگاه را برای تعامل بیشتر ناشران با ناشران دیگر و نویسندگان برگزار می‌کنند، در حالی که بیش از سه دهه است که در کشورمان نمایشگاه که نه، فروشگاه بزرگ کتاب تهران برگزار می‌شود و شاید بتوان بحران کنونی ناشی از ویروس کرونا را به سیاست‌های غلط چندین دهه این نمایشگاه مرتبط دانست.

وقتی نمایشگاه کتاب بولونیا توانست ایده نمایشگاه مجازی کتاب را عملی کند، بسیاری از کارشناسان و مدیران حوزه کتاب نیز به این فکر افتادند که این نمایشگاه می‌تواند جایگزین نمایشگاه کتاب تهران شود. اما آیا امکان تحقق این موضوع در کشورمان فراهم است و آیا می‌توان همه فعالیت‌های نمایشگاه، تعاملات و تبادلات نمایشگاهی را از محیط واقعی و فیزیکی به فضای مجازی انتقال داد؟ وقتی این ایده قوت گرفت، بسیاری از ناشران در مقابل آن جبهه گرفتند و مقاومت کردند و همچنان بر حمایت‌های مستقیم دولتی و برگزاری نمایشگاه کتاب تأکید دارند.

حال از نمایشگاه کتاب تهران که بگذریم نمایشگاه‌های کتاب در شهرستان‌ها نیز دغدغه‌ای برای فعالان این عرصه است. بسیاری از ناشران شهرستانی که شاید در نمایشگاه تهران چندان به چشم نیایند و بیشترین فروش خود را در نمایشگاه‌های شهرستانی دارند؛ این بار از عدم برگزاری نمایشگاه در شهرستان‌ها ضرر می‌بینند. اما آیا برگزاری نمایشگاه مجازی می‌تواند راهکاری برای برگزاری نمایشگاه کتاب در شهرستان‌ها باشد؟

در این خصوص باید دید که آیا زیرساخت‌های برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب در استان فراهم است یا خیر؟ و در صورت برگزاری نمایشگاه آیا این نمایشگاه از سوی مخاطبین مورد استقبال واقع خواهد شد یا خیر؟

حضور ناشران متعدد، عامل جذابیت نمایشگاه‌های کتاب

محمد نظری، از علاقه‌مندان حوزه کتاب و کتابخوانی با اشاره به اینکه حضور ناشران متعدد همواره عاملی بوده است که باعث جذابیت نمایشگاه کتاب می‌شود، گفت: خیلی از ما به همین دلیل یک سال منتظر می‌مانیم تا به این مکان مراجعه کنیم و با خیال راحت به کتاب‌هایی که می‌خواهیم دست پیدا کنیم. این وسط دیدار با خود نویسنده و مولف کتاب هم حس بسیار خوبی به مخاطب می‌دهد. این موضوع که با مخاطب می‌نشینی و پس از گپ و گفت در خصوص تجربه‌های نویسندگی او صحبت می‌کنی موضوعی است که شاید در فضای مجازی امکان‌پذیر نباشد.

وی ادامه داد: شاید اگر بنا باشد تا یک نمایشگاه کتاب مجازی برگزار شود، خود من چندان علاقه‌ای به حضور در این فضا نداشته باشم. به نظر من خرید کتاب مناسک خاص خود را دارد و به شخصه ترجیح می‌دهم برای خرید کتاب ساعتی را وقت بگذارم و در میان کتاب‌ها گردش کنم و پس از مطالعه بخش‌هایی از هر کتاب، یکی از کتاب‌ها را انتخاب کنم. مگرنه همه کتابفروشی‌های شهر به اندازه کافی کتاب دارند و شاید چندان اهمیتی نداشته باشد که شما کتاب مورد نظرتان را از نمایشگاه کتاب آن هم به شیوه اینترنتی تهیه کنید و یا اینکه آن را از کتابفروشی سطح شهر به صورت آنلاین سفارش بدهید. ضمن اینکه با ثبت سفارش کتاب به کتابفروشی‌ها با چند روز تاخیر امکان خرید هر کتابی میسر است.

شلوغی نمایشگاه‌های کتاب، عاملی برای سردرگمی مخاطبین

زهرا محمدی یکی دیگر از دوستداران کتاب و کتابخوانی، اما نظر متفاوتی در این زمینه دارد. او معتقد است خستگی راه و اینکه ساعت‌ها در غرفه‌های کتاب بگردی و در آخر بسیاری از کتاب‌های خود را پیدا نکنی، عملا موجب می‌شود که او فروش اینترنتی کتاب و یا نمایشگاه مجازی کتاب را به نمایشگاه حضوری ترجیح بدهد.

وی افزود: یکی از شیرین‌ترین دلایل حضور ما در نمایشگاه، چیزی جز تخفیفات نیست. تخفیفاتی گاه چنان بالا که ما را وسوسه می‌کرد که حتی کتاب‌هایی را که آن موقع موردنیازمان نبود خریداری کنیم، از ترس این‌که مبادا بعدها با بالا رفتن قیمت کتاب، شانس خریدمان کمتر شود که اگر مسئولین امر این تخفیف‌ها را در قالب طرح تابستانه و یا  نمایشگاه مجازی کتاب ایجاد کنند به بهترین شکل می‌توان از این موضوع بهره برد.

محمدی خاطرنشان کرد: شلوغی نمایشگاه کتاب شاید بخشی از جذابیت آن باشد ولی گاه به دلیل همین شلوغی، زمان زیادی را هدر داده‌ایم هر چند در وضعیت فعلی برگزاری نمایشگاه کتاب آن هم به صورت حضوری حتی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی ریسک محسوب می‌شود و به هر طریق، احتمال ابتلا به بیماری کرونا را افزایش خواهد داد اما به نظر می‌رسد نمایشگاه کتاب ۹۹ لغو شد تا ما با خرید اینترنتی کتاب آشتی کنیم و بدون آن‌که در معرض خطر بیماری قرار بگیریم، راحت به خرید خود بپردازیم.

مردم با خرید اینترنتی چندان آشنایی ندارند

پیش از این «مختار مهدی‌زاده» بنیانگذار مجموعه فرهنگی «فرهنگان»  در مصاحبه‌ای گفته بود‌: فروش مجموعه فرهنگی فرهنگان با شیوع کرونا به شدت کاهش یافت. در این مدت تلاش داشتیم که با فروش آنلاین کتاب بخشی از فعالیت خود را داشته باشیم که در این زمینه چندان موفق نبودیم.

وی بخشی از این عدم استقبال از خرید اینترنتی کتاب را مربوط به شرایط اقتصادی نامناسب خانواده‌ها در این ایام دانسته بود و گفته بود: بخش دیگری نیز مربوط به ترس مردم از آلوده شدن کتاب و یا لوازم فرهنگی در طی مراحل ارسال کتاب و انتقال آن به آنها است و مردم نگران این موضوع هستند که نکند کتاب یا محموله ارسالی آلوده باشد.

مهدی‌زاده در بخش دیگری از حرف‌هایش گفته بود: بخش دیگری از این موضوع هم شاید به آشنا نبودن مردم با خرید به شیوه اینترنتی برگردد و اینکه هنوز آن طور که هست در این زمینه فرهنگ‌سازی نشده است و مردم هنوز به خرید اینترنتی این چنینی عادت نکرده‌اند. آن هم در شرایطی که کرونا زمان فراغتی را در خانواده ایجاد کرده بود تا افراد خانواده بتوانند فراغت بال داشته باشند و به کتاب خواندن و بازی‌های علمی بپردازند و از زمان اضافه خود بهره ببرند و اگر تصمیم بر مطالعه کتابی داشتند، در این فرصت پیش آمده بخوانند.

اداره کل کتاب و کتابداری به دنبال راه‌کاری برای برگزاری نمایشگاه‌های کتاب

در این خصوص محمود علیمحمدی، معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان با اشاره به اینکه مجموعه اداره کل کتاب و کتابداری در صدد است که راه‌کاری را برای برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در سراسر کشور پیدا کند، گفت: این مجموعه در تلاش هست تا پروتکل‌هایی را تعریف کند و بر اساس این پروتکل‌ها درخواست برگزاری نمایشگاه را داشته باشند.

وضعیت قرمز کرونایی مانع برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در شهرستان‌ها

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد که تا زمانی که هر شهری در وضعیت نامناسب کرونایی قرار داشته باشد و به اصطلاح در شرایط قرمز باشیم؛ عملا برگزاری نمایشگاه کتاب در این شهر و منطقه غیرممکن خواهد بود.

وضعیت سفید کرونایی استان؛ شرط اولیه برگزاری نمایشگاه کتاب

این مسئول اظهار کرد: در صورتی که شهر زنجان به سمت وضعیت سفید برود، در ماه‌های آینده شاهد برگزاری نمایشگاه کتاب با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و قوانین و ساختارهایی که در این زمینه ارائه می‌شود خواهیم بود، در غیر این صورت، در صورتی که استان زنجان همچنان در وضعیت قرمز باقی بماند برگزاری هر نوع رویدادی به این شکل توسط ستاد کرونا در شهر زنجان ممنوع و برگزاری‌اش غیر ممکن خواهد شد.

به دنبال جایگزینی برای نمایشگاه کتاب

معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان ادامه داد: معاونت فرهنگی در تلاش است که شیوه‌ای جدید در قالب عرضه مجازی و یا برگزاری نمایشگاه‌های مجازی کتاب و یا عرضه کتاب‌ها به صورت فصلی با تخفیف در کتابفروشی‌های استان ارائه دهند. به طور کلی در تلاش است با ارائه برنامه‌هایی این نمایشگاه را جایگزین کنیم.

هنوز تصمیمی نگرفتیم

علیمحمدی افزود: با توجه به اینکه برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت قطعی منتفی نشده است، هنوز تصمیمی در این زمینه صورت نگرفته است؛ ولی در صورتی که با این شرایط پیش برویم از طرف معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ساختارهای جدیدی را در زمینه برگزاری نمایشگاه کتاب در زنجان خواهیم داشت.

انتهای پیام