پایگاه خبری صدای زنجان-
چالش مدیریت پسماندهای ویژه شهرک روی زنجان موضوع جدیدی نیست و فعالان محیط زیست
معتقدند با روند معیوبی که این موضوع طی می‌کند بعید به نظر می‌رسد که به این زودی‌ها
به سرانجامی مقبول برسد.
در حالی جمشید انصاری استاندار
اسبق در ۲۹ اردیبهشت ماه سال ۹۳ در کارگروه اقتصادی استان زنجان با اشاره به صحبت‌های
مطرح شده در مورد خرید زمین توسط مسئولان شهرک روی برای انتقال پسماندها گفته بود:
«همه باید بدانند که این مسئله غیرممکن است، شرط مدیریت قبلی استان هم در احداث
شهرک، ورود تکنولوژی و احداث کارخانه‌ای که پسماندهای روی را بازیافت و به خاک
بدون آلودگی ارزشمند تبدیل کند، بوده است.» که حالا پس از 6 سال بهانه انتقال
پسماندهای سرب و روی به روستای سردهات خرید همین زمین‌هایی است که آن زمان
استاندار وقت آن را امر غیرممکنی می‌دانست ولی حالا همین بهانه روستای «مرصع» را
از این آلودگی نجات داد و نوبت «سردهات» شد.
به دنبال ایجاد دغدغه و نگرانی
عمومی مردم زنجان در مورد تبعات و مضرات پسماندهای شهرک روی از حدود ۷ سال گذشته
موضوع ساماندهی و جابجایی فیلتر کیک مطرح شده و در دستور کار مسئولان قرار گرفت.
طبق گفته مسئولان وقت از هفت
منطقه انتخاب شده برای بررسی دپوی پسماندهای شهرک تخصصی سرب و روی زنجان، سرانجام
روستای مرصع در دهستان بوغداكندی از توابع شهرستان زنجان برای این منظور انتخاب
شد. آن زمان مسئولان تأکید داشتند که این زمین‌ها نقطه‌يابی شده بود و نياز به اخذ
مجوز از شورای عالی حفاظت محيط زيست و منابع طبيعی كشور داشت.
دو سال پیش مديركل وقت دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری زنجان
در مصاحبه‌ای عنوان کرده بود که مجوزهای لازم، اخذ و نقشه‌های اجرایی آن نيز تهيه
شده و زمينی به مساحت 44 هكتار از طريق مديريت امور اراضی و اداره كل منابع طبيعی
استان به شركت بهين‌فرآور واگذار شد.
چرا ورق برگشت؟
حال سوال اینجاست با گذشت چند
سال بحث و بررسی و ادعاهای مسئولان بر این‌که زمین در نظر گرفته در روستای مرصع
كاملاً مهندسی و حساب شده است و آماده‌سازی محل براساس نظارت سازمان حفاظت محيط
زيست كشور بوده و مردم خیال‌شان از بابت عدم آلودگی آسوده باشد، چرا به یکباره ورق
برگشت و زمین‌های روستای سردهات را برای این کار ترجیح دادند؟ چه اتفاقی رخ داد که
سال‌ها بررسی و مطالعه و ارزیابی و هزینه‌کرد یکباره کنار گذاشته شد.
حجت‌الاسلام محسن کرمی در
مصاحبه با صدای زنجان در پاسخ به این سوال که چرا محل تعیین شده در روستای مرصع با
وجود تمامی اصرارهای مسئولان بر مکان‌یابی اصولی و انجام مطالعات کارشناسی و مستعد
بودن مکان برای دپوی پسماند به یکباره این تصمیم کنار رفته و می‌خواهند محل جدید
در روستای سردهات را در طول 45 روز برای دپوی پسماند آماده کنند، عنوان کرد: «بحث
مشکلات مرصع جای خود دارد و ما تابع نظرات کارشناسی هستیم وقتی بررسی کردند و صحبت‌های
نهایی انجام شد، خود شرکت‌های سرب و روی اصرار داشتند انتقال پسماند به محل جدید
در روستای سردهات انجام شود.»
موضوع جابه‌جایی محل دپوی پسماند به اصرار شرکت‌های سرب و روی بود
دادستان زنجان گفت: «موضوع
جابه‌جایی محل دپوی پسماند اصرار همین شرکت‌ها بود که گفتند در محل جدید چند صد
هکتار زمین از سال 91 خریدیم و مطالعات انجام دادیم و طرح نوشتیم.»
وی با اشاره به این‌که
سهامداران شرکت «بهین فرآور» به عنوان پیمانکار پروژه همین شرکت‌های سرب و روی
هستند، بیان کرد:«شرکت‌های سرب و روی هزار و یک بهانه آوردند که پسماندها به مرصع
منتقل نشده و در سردهات دپو شود که در نهایت بزرگترین ارفاق در حق شرکت‌های سرب و
روی اتفاق افتاد و با انتقال پسماند به محل جدید در روستای سردهات موافقت کردیم.»
به گفته حجت‌الاسلام کرمی از
اوایل امسال محل جدید دپوی پسماند در اختیار این شرکت‌های سرب و روی قرار گرفته و
می‌توانستند در حداکثر دو سه ماه محل برای انتقال پسماند آماده شود ولی همین شرکت‌ها
به بهانه‌های مختلف از قبیل وجود معترض و غیره کوتاهی کردند.
با دپوی پسماند در سردهات موافقت کردیم چون نخواستیم هزینه‌هایی که شرکت
برای خرید زمین کرده بودند هدر برود
وی در مورد چرایی موافقت با
دپوی پسماند در روستای سردهات و مساعدت‌های انجام شده از سوی دستگاه قضا بر اجرایی
شدن این موضوع متذکر شد: «اولاً دستگاه قضا به درخواست این شرکت‌ها پاسخ مثبت داد
چون نخواست هزینه‌هایی که برای خرید زمین و انجام مطالعات و غیره انجام دادند هدر
رفته و ضرری وارد شود در ثانی از آنجایی که بخشی از اراضی این محل ملی بود منابع
طبیعی حداکثر همکاری را با این شرکت‌ها داشت از طرفی جهاد کشاورزی در تغییر کاربری
محل مساعدت داشت و به نوعی همه به خط شدند تا این آقایان در محل سردهات بتوانند
کار دپوی پسماند را انجام دهند.»
اهالی سردهات و روستاهای اطراف با انتقال پسماند به این محل مشکلی ندارند
با وجود این‌که اهالی روستای
سردهات و روستاهای اطراف آن بر انتقال پسماند سرب و روی به این محل معترض بوده و
مکرراً آن را در رسانه مطرح کرده و در مورد خطرات آلایندگی آن و به خطر افتادن جان
اهالی هشدار دادند، دادستان زنجان مدعی است «روستای ایده‌لو خالی از سکنه بوده و
روستای سردهات نیز در مجموع 10 خانوار جمعیت
دارد، روستای چاور تقریباً خالی از سکنه بوده و شورای روستای اندآباد سفلی نیز به
دادستانی مراجعه داشتند که با توضیحات شفاف ارائه شده هیچ مشکلی با انتقال پسماند
به سردهات نداشتند، تنها جایی که اعتراض داشتند اهالی روستای سردهات بود که آن هم
بر اثر تحریکاتی بود که با برخوردهای انجام شده موضوع مدیریت شد و با توضیحات و
شفاف‌سازی‌های انجام شده آن‌ها نیز قانع شدند.»
سردهات گزینه اول برای دپوی پسماند روی بود
رضا عسگری، فرماندار زنجان هم
در ادامه در مورد دلیل منتفی شدن محل پیش‌بینی شده در روستای مرصع که برای دپوی
پسماندهای سرب و روی مورد تأیید نیز قرار گرفته و به گفته مسئولان دارای مطالعات
مکان‌یابی نیز بود، این‌گونه عنوان کرد: «محل جدید در روستای سردهات برای دپوی
پسماند از قبل هم به عنوان گزینه اول مطرح بوده و مطالعاتی نیز انجام شده بود که
شرکت زمین را تحویل گرفته و اقدامات اولیه را انجام داده و بخشی از کار را پیش
بردند و طبق برآورد حوزه معاونت عمرانی استاندار میزان پیشرفت کار نیز از زمان
آغاز عملیات اجرایی مورد قبول بوده ولی برای پذیرش نهایی حتماً باید ضوابط زیست محیطی
ابلاغی و الزام‌آور را رعایت کرده و یکسری اقدامات عمرانی دیگر را انجام دهند که
در حال اجراست.»
این مسئول یکی دیگر از دلایل
منتفی شدن انتقال پسماند به روستای مرصع را بحث‌های اجتماعی عنوان کرد و گفت: شرکت
اعلام کرد که در محل جدید از قبل زمین خریدند و کار در این محل جدید برایشان راحت‌تر
است و بهتر می‌توانند کار انتقال پسماند را انجام دهند.
به گفته این مسئول کار عمرانی
سایت جدید دپوی پسماند و مسیر انتقال آن از شهرک به محل جدید در حال انجام بوده و
انتظار ما از شرکت پیشبرد سریع فعالیت‌های عمرانی و اتمام کار برای انتقال پسماندهای
سرب و روی است.
مطالعات مکان‌یابی سردهات در گذشته انجام شده است
فرماندار زنجان هم تأکید بر این
دارد که مطالعات مکان‌یابی و ارزیابی محل جدید دپوی پسماند در روستای سردهات در
گذشته انجام شده که پشتوانه دانشگاهی داشته و شرکت‌های ذی‌صلاح تحت نظارت سازمان
حفاظت محیط زیست بوده و مجوزهای لازم را هم این سازمان صادر کرده است.
این مسئول با بیان این‌که به
واحدهای سرب و روی گفته شده بود که به جای دپوی پسماند در داخل شرکت، به صورت موقت
مکانی را در محل جدید در روستای سردهات آماده کنند و پسماندهای خود را به این مکان
انتقال دهند و مشکلی از این بابت وجود ندارد.
فرماندار زنجان هم در گفته‌های
خود به این موضوع اشاره کرد که زمین محل جدید دپوی پسماند متعلق به شرکت سرب و روی
بوده و از گذشته این زمین‌ها را خریداری کرده است و بخشی از کارهای عمرانی آن را
انجام داده ولی هنوز تکمیل نشده است و به اذعان شرکت 45 روز زمان می‌برد تا به
صورت کامل محل را آماده‌سازی کنند.
سردهات را اول انتخاب کردند بعد مطالعه انجام دادند
در حالی که مسئولان اشاره به
مطالعات مکان‌یابی که در گذشته توسط شرکت و از طریق دانشگاه زنجان انجام شده تأکید
دارند یک فعال محیط زیست ضمن انتقاد از عدم انجام مطالعات مکان‌یابی به روز برای
دپوی پسماند در روستای سردهات معتقد است روستای سردهات را اول انتخاب کردند بعد
مطالعه انجام دادند در حالی که اول باید مطالعات مکان‌یابی به روز از چندین نقطه
انجام شده و سپس بهترین را انتخاب می‌کردند. این‌که به مطالعه انجام شده در یک دهه
پیش استناد کنند معتبر نیست چون شرایط اقلیمی و بسیاری از آیتم‌های تأثیرگذار تغییر
کرده است، گفته می‌شود 10 -12 سال پیش یک مطالعه‌ای انجام شده ولی مشخص نیست که این
مکان را معرفی کرده یا نه؟
رضا رمضانی بر این موضوع متذکر
شد که هنوز 6 سال بیشتر نیست که سیاست‌های کلی نظام در حوزه محیط زیست توسط رهبری
ابلاغ شده است به همین دلیل مطالعه‌ای می‌تواند معتبر باشد که بعد از ابلاغ این سیاست‌ها
انجام شده باشد.
این فعال محیط زیست در ابتدا
به مطالبه مطالعات مکان‌یابی برای دپوی پسماند در روستای سردهات اشاره داشته و
صراحتاً این پرسش را مطرح کرد که «باید مشخص باشد منطقه سردهات براساس کدام
مطالعه و با لحاظ چه معیارهایی در فهرست گزینه‌های مناسب برای انباشت و مدیریت
پسماندهای تولیدی شهرک روی معرفی شده است؟ به عبارت دیگر، این مطالعه باید بتواند
اثبات کند که منطقه سردهات، یکی از مناطقی در پهنه استان محسوب می‌شود که دارای ویژگی‌های
لازم قانونی و علمی برای انباشت و مدیریت پسماند است. معیارهایی مانند داشتن فاصله‌هایی
حداقلی از منابع آب و مسیل‌ها، مناطق مسکونی، حداقلی بودن ریسک فرسایش‌پذیری خاک و
غیره بخشی از این معیارها را تشکیل می‌دهند.»
رمضانی در ادامه مطلب عنوان
کرد: «وقتی بررسی‌های اولیه از وجود مسیل در داخل محدوده معرفی شده و وجود محدوده‌های
دارای ضریب فرسایش زیاد حکایت داشته باشد، چگونه می‌توان پذیرفت که این منطقه
اساساً دارای ویژگی‌های حداقلی لازم بوده است؟ حتی با موکول کردن بررسی این موضوع
به مباحث آینده، به پرسش‌های مربوط به مطالعات ارزیابی می‌رسیم چرا که در مطالعات
ارزیابی، باید تمام گزینه‌های مکانی معرفی شده در مطالعات مکان‌یابی و طرح‌های تدوین
شده برای آن‌ها، توسط مشاوری ذی‌صلاح ارزیابی شده و نتیجه آن ارائه شود. طبق پیگیری‌های
مکرر انجام شده توسط فعالان محیط زیست برای در دسترس قرار گرفتن این مطالعات
متأسفانه به در بسته خورده‌اند! »
انجام مطالعات ارزیابی در دانشگاه زنجان به گروه علمی فاقد تخصص و صلاحیت‌های
مرتبط واگذار شده است
وی با اشاره به این‌که طبق پیگیری‌های انجام شده مشخص شد انجام مطالعه ارزیابی برای
دپوی پسماند در روستای سردهات به دانشگاه زنجان سپرده شده است، متذکر شد: دانشگاه
زنجان تنها به اعتبار بهره‌مندی از اعضای هیئت علمی تشکیل‌دهنده گروه علوم محیط زیست
می‌توانسته این مطالعه ارزیابی را عهده‌دار شود در حالی که به اذعان مسئولان
دانشگاه، این مطالعه به گروه علمی دیگری واگذار شده است که تخصص آن گروه منطبق بر
صلاحیت‌های علمی لازم برای این مطالعه نبوده است.»
این فعال محیط زیست معتقد است
با وجود چنین وضعیتی که مشخص شده است تیم مطالعه‌کننده فاقد صلاحیت علمی و قانونی
لازم بوده و متولیان امر نیز با نقض آشکار قانون، از ارائه مطالعه خودداری می‌کنند،
نه تنها پرسش‌های قبلی بی‌پاسخ می‌ماند بلکه پرسش‌ها و نگرانی‌های جدیدی نیز شکل می‌گیرد.
در مورد چرایی انتقال پسماند روی به روستای سردهات مسئولان با برگزاری میزگرد
روشنگری کنند
وی به ضرورت برگزاری جلسه میزگرد
و یا مناظره برای حل این چالش اشاره داشته و متذکر شد: قبل از هر اقدامی باید
موضوع دپوی پسماند در روستای سردهات در قالب مناظره یا میزگردی متشکل از ذینفعان،
معترضان، مسئولان و منتقدان (که فهرست آن فرمایشی نباشد!) مورد تجزیه و تحلیل قرار
گرفته و پس از آن، محتوای مطالعات مکان‌یابی و مطالعات ارزیابی و میزان اعتبار آن‌ها
در حضور رسانه‌ها و در شرایطی که عموم مردم بدون محدودیت بتوانند بر آن نظارت
داشته باشند باید مورد بررسی قرار گیرد.
این فعال محیط زیست معتقد است
بارها و به دفعات، علل بروز خطاهای آسیب‌ساز در تصمیم‌گیری‌های مسئولان در مورد
پسماندهای شهرک روی به آن‌ها گوشزد شده است اما به نظر می‌رسد تعمد یا حداقل،
لجاجتی وجود دارد که به جای خردورزی و نقدپذیری، اصرار بر تکرار چندباره یک خطا را
ترجیح می‌دهند!
پسماندهای سرب و روی در اثر
غفلت یا تغافل‌های رانت‌ساز طولانی مدت انباشته شده است
وی تل‌انبار شدن میلیون‌ها تن
پسماند آلوده و خطرناک در یکی از پرریسک‌ترین مناطق ممکن را اتفاقی قلمداد نمی‌کند
و معتقد است این موضوع در مدت کوتاه چند ماهه یا حتی دو سه ساله رخ نداده است چرا
که این حجم عظیم از پسماندهای نگران‌کننده در اثر غفلت یا تغافل‌های رانت‌ساز
طولانی مدت در این مکان انباشته شده است.
به گفته رمضانی پس از مطالبه‌ها
و پیگیری‌های دراز مدت و ابراز نگرانی توسط فعالان اجتماعی و منتقدین، چند سال پیش
بود که مسئولان رسمی امور متقاعد شدند باید به این موضوع بپردازند و چاره‌ای برای
آن بیاندیشند. اما آنچه اتفاق افتاد، تکرار همان روندی بود که خود منشاً بروز مشکل
اولیه بوده است! این روند غلط، به مصمم شدن مسئولان بر انتقال پسماندها و پس از
آن، معرفی محدوده‌ای در حوالی روستای مرصع برای این انتقال بود. دو تصمیم متوالی
که مبنای علمی آن‌ها هنوز نامشخص است! با اعتراض اهالی روستاهای منطقه مرصع،
مسئولان امر باز هم همان اشتباه را تکرار
کرده و منطقه‌ای را در حوالی روستای سردهات به عنوان مقصد این پسماندها معرفی
کردند. ناگفته پیداست که این بار نیز همان پرسش‌های قبلی بی‌پاسخ مانده است.
مسئولان طبق قانون موظفند تمامی اطلاعات و مبانی مطالعاتی دپوی پسماند در
روستای سردهات را در اختیار شهروندان قرار دهند
وی به مفاد قانون انتشار و
دسترسی آزاد به اطلاعات مصوب 1388 مبنی بر این‌که مسئولان موظف‌اند تمام اطلاعات و
مبانی مطالعاتی این تصمیم (انتقال پسماندهای سرب و روی به روستای سردهات) را در
اختیار شهروندان قرار دهند، اشاره داشته و بر این باور است که با توجه به ماده 11
همان قانون که تصریح کرده است «مصوبه و تصمیمی که موجد حق یا تکلیف عمومی است قابل
طبقه‌بندی به عنوان اسرار دولتی نمی‌باشد و انتشار آن‌ها الزامی خواهد بود» تمسک
به بهانه‌هایی مانند محرمانه بودن این مطالعات و مستندات مردود و ناپذیرفتنی است و
امتناع از انتشار آن مصداق نقض قانون و ترک فعل متخلفانه (و چه بسا مجرمانه) است.
این فعال محیط زیست تأکید بر این
دارد که بارها و از روش‌های مختلف، الگوی علمی و قانونی تصمیم‌گیری درباره مباحثی
از جمله مدیریت پسماندهای ویژه به مقامات مسئول اعلام شده ولی مورد بی‌توجهی قرار
گرفته است.
همچنان که تعلل مصیبت‌زا و بحران‌زاست تعجیل هم بحران‌زاست
وی معتقد است همچنان که تعلل
مصیبت‌زا و بحران‌زاست تعجیل هم بحران‌زاست و تأخیر بیشتری را به وجود می‌آورد
همچنان که در مطالعات آمایش سرزمینی که در سال 85 آغاز شد اصرار بر این بود که در
مدت 6 ماهه باید انجام شود در حالی 11 سال طول کشید تا به مرحله‌ای برسد که خروجی
آن قابل بررسی باشد به همین دلیل تأکید بر این می‌کنیم که در حال حاضر باید
مطالعات انجام شود در غیر این صورت مشکل حل نمی‌شود بلکه پس از مدتی مشکل به شکل دیگری
و در جای دیگری بروز پیدا می‌کند.
در حالی که این فعال محیط زیست
بر مشکلات زیست محیطی دپوی پسماند در روستای سردهات اشاره داشته و معتقد است
مطالعات مکان‌یابی به روز و اصولی انجام نشده است، مدیرکل محیط زیست استان زنجان در گفت‌وگو با
صدای زنجان بر این موضوع متذکر شد که محل پیش‌بینی شده در روستای سردهات برای دپوی
پسماندهای سرب و روی هیچ مشکلی به لحاظ قانونی و کارشناسی نداشته و صفر تا صد
نظارت بر ایجاد زیرساخت در این منطقه بر عهده محیط زیست است.
به گفته حسین آبسالان مکان‌یابی
انجام شده برای دپوی پسماند در روستای سردهات به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی
هیچ مشکلی ندارد از طرفی طبق قانون، تعیین محل قرارگیری پسماند باید در کارگروه
پسماند استان مطرح و مورد تأیید قرار گیرد، از همین رو تأییدیه اولیه انتقال
پسماند به روستای سردهات انجام شده است.
مطالعات انجام شده برای دپوی پسماند در روستای سردهات مورد تأیید کمیته
ارزیابی استان قرار گرفته است
این مسئول متذکر شد که مطالعات
اقتصادی، اجتماعی و ارزیابی زیست محیطی، خاک و آب و غیره برای انتقال پسماند به
روستای سردهات انجام شده است از طرفی مطالعات انجام شده در حضور اعضای کمیته ارزیابی
استان ارائه شد و پس از احصاء ایرادات و برطرف کردن آن‌ها مطالعات مورد تأیید کمیته
ارزیابی استان قرار گرفت.
به گفته مدیرکل محیط زیست
استان زنجان طبق تصمیم اتخاذ شده در کارگروه پسماند استان قرار بر این است هزینه‌کردها
برای ایجاد زیرساخت به صورت مرحله‌ای و فاز به فاز انجام شود از طرفی صفر تا صد
نظارت بر ایجاد زیرساخت برای دپوی پسماند بر عهده محیط زیست استان است.
اجازه انجام هیچ‌گونه فعالیت آسیب‌زا به محیط زیست در استان داده نمی‌شود
وی در واکنش به نگرانی‌ها از
اثرات مخرب زیست محیطی و به خطر افتادن سلامتی ساکنان اطراف محل دپوی پسماند
خاطرنشان کرد: در صورت عدم رعایت ضوابط زیست
محیطی و تمامی موارد تأکید شده در ایجاد زیرساخت‌ها اولین کسی که در مورد حفاظت از
محیط زیست معترض می‌شود ما هستیم چرا که اجازه هرگونه فعالیتی که به محیط زیست آسیب
بزند در استان داده نمی‌شود.
به گفته این مسئول محل در نظر
گرفته برای دپوی پسماند در روستای سردهات هیچ مشکلی به لحاظ قانونی و کارشناسی
نداشته و زمین در نظر گرفته شده نیز متعلق به منابع طبیعی است و فاصله قانونی تا
روستاها و زمین‌های کشاورزی رعایت شده است از طرفی مدیریت پسماندها نیاز به هزینه
دارد چرا که دپوی پسماند در یک منطقه روال خاص خود را داشته و باید به صورت دقیق و
قانونی این روند طی شود.
مدیریت انتقال پسماندهای روی به روستای سردهات کاملاً علمی و فنی و
کارشناسی شده انجام می‌شود
مدیرکل محیط زیست استان زنجان
با بیان این‌که هیچ مشکل زیست محیطی بابت انتقال پسماند به روستای سردهات به وجود
نمی‌آید چرا که باید هزینه‌های میلیاردی برای ایجاد زیرساخت‌ها و مهار کردن آسیب‌های
احتمالی به محیط زیست انجام دهند، بیان کرد: مدیریت این پسماندها کاملاً علمی و فنی
و کارشناسی شده انجام شده و فعالیت‌های آن به صورت مستمر از سوی محیط زیست پایش می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: برخی از
عناصر پسماندهای منتقل شده به روستای سردهات با استفاده از روش‌های جدید حذف شده و
در صورت رعایت ضوابط و اصول تعیین شده، دپوی پسماند خطرات زیادی برای محیط زیست
منطقه ندارد.
حالا که پس از گذشت چندین سال،
همان طور که گذر زمان نتیجه اصرار بر یک تصمیم اشتباه مسئولان را در مورد دپوی
پسماندهای روی در مرصع مشخص کرد، نتیجه این تصمیم عجولانه را هم طولی نمی‌کشد که
آشکار می‌کند هر چند امیدواریم آن زمان نگوییم « سردهات قربانی ندانم کاری مسئولان
شد.»
الهام احمدی
انتهای پیام