پایگاه خبری صدای زنجان- تشدید وضعیت کم‌آبی و حرکت به سمت خشکسالی در کنار عدم برنامه‌ریزی کافی سبب افت کیفیت چمن سلطانیه شده است به طوری که صاحبنظران و کارشناسان از تبدیل این چمن به کانون ریزگرد ابراز نگرانی کرده و خواهان همکاری دستگاه‌ها با اداره کل منابع طبیعی استان برای احیای چمن طبیعی سلطانیه از طریق قرق 5 ساله، کودپاشی، بذرپاشی و از همه مهم‌تر اجرای پروژه پخش سیلاب با هدایت سرریز آب سد بوئین به داخل چمن هستند.

در بخشی از منطقه سلطانیه که روزگاری پایتخت ایلخانیان بوده است، دشت وسیع و بکری با قدمت 700 ساله قرار گرفته است که دور تا دور آن را کوه های سر به فلک کشیده احاطه کرده اند. به دلیل موقعیت و شکل جغرافیایی این منطقه، آب های زیرزمینی از گذشته به مقدار زیادی انباشته شده و موجب طراوت و تازگی طبیعت سرسبز چمن سلطانیه شده‌اند اما عمر این چمن به دلیل برخی مشکلات نظیر استفاده بیش از حد از آبهای زیرزمینی در چند سال گذشته کاهش یافته است، البته کشت و کار سال‌های گذشته هم تا حدودی کمیت و کیفیت این چمن و محوطه موجود را تحت تاثیر قرار داده است.

تصرف چمن سلطانیه به قصد زراعت

اهالی می‌گویند به علت بی‌توجهی ارگان‌های مربوطه به وضعیت چمن سلطانیه و چرای بیش از حد دام، به تدریج از کیفیتش کاسته شده و مامن گیاه‌‌های مهاجم شده است. گفته می‌شود برخی از دامداران پس از اینکه دیدند چمن برای دام‌هایشان انتفاعی ندارد، بخشی از چمن را تبدیل به زمین زراعی کرده و مشغول کشاورزی هستند!

تقی سالک، رئیس اسبق اداره مرتع اداره کل منابع طبیعی استان زنجان نیز در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به ارزش تاریخی، گردشگری و تفریحی چمن سلطانیه عنوان می‌کند: سلطانیه در مقطعی از زمان پایتخت ایران به شمار می‌رفت و از این حیث جایگاه مهمی دارد، متاسفانه چمن تاریخی سلطانیه پس از انقلاب، به جای اینکه مورد توجه مسئولان قرار گیرد به تدریج رها شده است به طوری که در حال حاضر چمن طبیعی جای خود را به گیاهان مهاجم داده است!

اداره کل منابع طبیعی نتوانسته در چمن سلطانیه مالکیت خود را تثبیت کند

سالک علت رها شدن چمن سلطانیه را مربوط به موضوع «مالکیت» دانسته و می‌گوید: متاسفانه اداره کل منابع طبیعی برخلاف قوانینی که هست نتوانسته است مالکیت خود را به لحاظ شکلی و نه قانونی تثبیت کند!

این کارشناس تصریح می‌کند: سالهای سال بود که آب موردنیاز وارد چمن شده و زه‌آب نیز موجود بود اما پس از انقلاب وضعیت چمن در اولویت مسئولان قرار نگرفت به طوری که با گذشت زمان به سمت نابودی و از بین رفتن پیش رفت و تصور نمی‌کنم بهبود یابد!

سالک تاکید می‌کند: در قبال چمن سلطانیه تنها اداره کل منابع طبیعی مسئولیت ندارد و با توجه به جاذبه گردشگری و تعلیف دام‌ها در آن، تمامی ارگان‌ها و حتی مردم موظف به حفظ چمن طبیعی سلطانیه هستند. دامداران نیز از چمن سهم دارند اما در برخی موارد شاهدیم که کشاورز پس از خارج شدن چمن از حالت انتفاع برای دام‌ها و کاهش کیفیت آن، خود را ذی‌حق دانسته و بخشی از آن را برای زراعت استفاده می‌کند! مسئولان فرمانداری و بخشداری و حتی منابع طبیعی استان زنجان از این موضوع اطلاع کافی دارند اما برای عدم ایجاد مشکلات اجتماعی اقدامی نمی‌کنند، البته این موضوع به هیچ عنوان نمی‌تواند مانع انجام وظیفه ذاتی اداره کل منابع طبیعی در حوزه احیا شود.

اجرای کمربند حفاظتی با هدف جلوگیری از تصرف چمن

اما مالک‌اژدر افشاری، رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان سلطانیه که بر حفاظت و حراست از چمن سلطانیه توسط اداره منابع طبیعی تاکید دارد، با اشاره به آخرین اقدامات صورت گرفته برای حفظ و احیای چمن به صدای زنجان می‌گوید: به منظور جلوگیری از تصرفات چمن توسط کشاورزان طرح کمربند حفاظتی (بنچمارک) به طول 40 کیلومتر با هدف تفکیک اراضی زراعی و مستثنیات اجرایی شد.

عملیات احیای و اجرای طرح بذرپاشی و کودپاشی

وی با اشاره به کودپاشی به مساحت 200 هکتار از چمن در سال‌های قبل تصریح می‌کند: امسال نیز یک روز قبل از نخستین بارندگی، اجرای عملیات کودپاشی به سطح 70 هکتار به اتمام رسید.

افشاری با اشاره به اقدامات صورت گرفته برای استفاده از گونه‌های مفید جهت بذرپاشی می‌گوید: تحقیقات لازم برای معرفی رشد گونه مفید در چمن صورت گرفته و امیدواریم در آینده بتوانیم با استفاده از بذر گونه‌های مفید در اجرای عملیات بذرپاشی از رشد گونه‌های مهاجم جلوگیری کنیم.

عملیات احیا با قرق چمن به مدت 5 سال امکان‌پذیر است

اما تقی سالک، که اقدامات کودپاشی و بذرپاشی اداره منابع طبیعی را تا وقتی که عملیات قرق صورت نگرفته است، اثربخش نمی‌داند به صدای زنجان می‌گوید: متاسفانه تا به امروز هیچ اقدامی برای احیای چمن سلطانیه صورت نگرفته است.

سالک معتقد است اگر خواهان کسب نتبجه مطلوب هستیم و قصد حفظ باید حداقل 5 سال چمن سلطانیه قرق شده و اجازه‌ای برای چرای دام‌ها و تردد انسان‌ها داده نشود، چرا که تنها راه نجات است.

این کارشناس پیشنهاد می‌کند تا از محل اعتبارات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری بودجه‌ای برای خرید علوفه موردنیاز و توزیع آن بین دامداران منطقه در قالب علوفه یارانه‌ای اقدام کند.

قرق کامل چمن سلطانیه امکان‌پذیر نیست زیرا محل تعلیف دام‌های بومیان است

مالک‌اژدر افشاری، رئیس منابع طبیعی سلطانیه نیز با بیان اینکه 2 سال قبل حدود 600 هکتار از چمن قرق شد که در احیای آن بسیار مؤثر بود، قرق کل چمن را غیر ممکن دانسته و می‌گوید: محدودیت در منابع اعتباری دلیل اجرای عملیات قرق به صورت دوره‌ای نبوده است، دامداران منطقه به جز چمن سلطانیه، مرتع دیگری ندارند و ما برای چرای دام بومیان و جلوگیری از مشکلات بعدی، قرق چمن را به صورت دوره‌ای انجام می‌دهیم.

به دنبال احیای «حق‌آبه» از سد بوئین هستیم

عمليات پخش سيلاب يكي از راه‌های استحصال آب در مناطق خشک و نيمه خشک است كه می‌توان از منابع آب سيلاب‌های زود گذر و خسارت زا استفاده بهينه کند.

مالک‌اژدر افشاری، رئیس منابع طبیعی سلطانیه که پیشنهاد آبیاری بارانی چمن سلطانیه را کاربردی نمی‌داند، معتقد است: با هدایت آب‌های جاری (اعم از سد و رودخانه) مناطق «بوئین» و «ویر» به چمن سلطانیه می‌توانیم ان را احیا کنیم. در حال حاضر کشاورزان منطقه از سد «بوئین» استفاده می‌کنند در تلاشیم با همکاری مسئولان شرکت آب منطقه‌ای حق‌آبه برای آبیاری چمن سلطانیه را در این سد دریافت کنیم، در این راستا مدارک لازم برای اخذ موافقت را ارسال کرده‌ایم. لازم به ذکر است سال‌های قبل سررزیر آب سد بوئین را به چمن هدایت کرده بودیم که نتایج بسیار مطلوبی داشت.

احداث سد و عملیات آبخیزداری، به ضرر چمن سلطانیه تمام شده است

تقی سالک، کارشناس نیز در این رابطه با اشاره به تاثیرات مخرب سدهای احداث شده و بندها و سدهای خاکی در اطراف چمن سلطانیه می‌گوید: متاسفانه این سدسازی‌ها به ضرر چمن سلطانیه تمام شده است! در وضعیت کم‌آبی بر لزوم اجرای عملیات آبخیزداری تاکید داریم اما باید این طرح‌ها در نقاط کارشناسی‌شده اجرایی شوند نه هر جا! در منطقه سلطانیه، اجرای پروژه‌ آبخیزداری دلیلی بر خشک شدن اراضی پائین دست چمن سلطانیه است!

اجرای پروژه پخش سیلاب حرکت در مسیر اهداف آبخوان‌داری و آبخیزداری است

اما مالک‌اژدر افشاری، رئیس منابع طبیعی سلطانیه برخلاف رئیس اسبق اداره مرتع اداره کل منابع طبیعی استان زنجان معتقد است: هدایت سرریز آب سد و رودخانه‌های اطراف سلطانیه به چمن اجرای پروژه پخش سیلاب همان حرکت در مسیر اهداف آبخوان‌داری و آبخیزداری است که در نظر داریم سالهای آتی آن را عملیاتی کنیم.

عدم اختصاص کافی برای احیای چمن سلطانیه

كمبود اعتبارات مانع اصلی در انجام برنامه های در نظر گرفته شده در چمن سلطانیه بشمار می رود و نگاه ویژه استان می تواند معضلات بوجود آمده را به میزان زیادی كاهش دهد.

تقی سالک، از کارشناسان حوزه منابع طبیعی یکی از دلایل وضعیت نامطلوب چمن سلطانیه را عدم اختصاص اعتبارت کافی دانسته و تصریح می‌کند: ایجاد زه‌آب در منطقه و اجرای پروژه‌های مربوط به کودپاشی، کپه‌کاری و بذرکاری در صورت قرق منطقه قطعا می‌تواند در حفظ چمن سلطانیه به عنوان جاذبه فرهنگی، تاریخی و گردشگری اثر مثبتی داشته باشد.

اما برخلاف این اظهارات، مسئولان منابع طبیعی استان می‌گویند تاكنون طی برنامه ریزی انجام گرفته و برای پیشگیری از وقوع ریزگردها در چمن سلطانیه عملیات قرق انجام گرفته كه نتایج قابل قبولی به دنبال داشته است اما ضروری است تا سایر دستگاه‌ها نیز به وظایف خود در قبال منابع ملی عمل کنند.

احتمال تبدیل چمن سلطانیه به کانون ریزگرد

خشک شدن چمن سلطانیه عواقب مخربی دارد و به دلیل وجود خاک رس و وجود بادهای غالب با توجه به فاصله 25 كیلومتری از مركز استان امكان تبدیل شدن به كانون ریزگردها وجود دارد، مشكلی جدی كه مركز استان را تهدید می كند به گفتهبرخی از صاحب‌نظران حتی می تواند از قضیه دریاچه ارومیه نیز بسیار خطرناک‌تر باشد.

اداره كل منابع طبیعی استان تنها متولی تشخیص مستعد شدن چمن سلطانیه به كانون ریز گردها را دارد و بر این اساس می توان گفت در صورت عدم تخصیص بودجه های لازم بروز این واقعه در چند سال آینده رخ خواهد داد.

مالک‌اژدر افشاری، رئیس منابع طبیعی سلطانیه با اشاره به نیاز آبی چمن می‌گوید: در 2 سال قبل عملیات بذرپاشی جواب مطلوب داشت و حجم چمن هم قابل قبول بود اما با توجه به کمبود بارش و ورود به خشکسالی نگران تبدیل هستیم که چمن سلطانیه که دارای بافت خاکی است، با وزش باید تبدیل به کانون ریزگرد شود که می‌تواند خطرناک شود. چندین مورد شاهد ریزگرد در منطقه هم بوده‌ایم!

صدای زنجان موضوع اختصاص حق‌‌آبه برای آبیاری چمن سلطانیه از محل سد بوئین را از طریق شرکت آب منطقه‌ای زنجان پیگیری کرد اما مسئولان شرکت گفتند که متولی این سد سازمان جهاد کشاورزی استان بوده و در خصوص آزاد کردن حق‌آبه‌ها شرکت منطقه‌ای تصمیم‌گیر نیست.

تماس‌های مکرر با جواد تاراسی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی نیز برقرار شد اما امکان مصاحبه با وی میسر نشد.

انتهای پیام/

خبرنگار: لیلا محمدی