پایگاه خبری صدای زنجان- «کارتون» و یا «کاریکاتور» یک فرهنگ‌سازی بدون هزینه است و رسالت یک کاریکاتوریست فرهنگ‌سازی است. شاید هزاران کلمه خرج شود تا بتوان موضوعی را نقد کند اما کاریکاتور تصویری است که تنها با آوردن یک لبخند تلخ یا شیرین، آدمی را به تفکر وادار می‌کند. به نظر می‌رسد با وجود اینکه چهره‌های شاخص زنجانی در زمینه کاریکاتور داریم این هنر همچنان در استان مهجور مانده است. موضوعی که مریم تقیلو یکی از هنرمندان این عرصه به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: کاریکاتور و کارتونیست در استان زنجان مهجور مانده است و آنهایی که تا میزانی شناخته شده‌اند، به تهران مهاجرت کرده‌اند.

مشروح مصاحبه با او در پی می‌آید:

خود را معرفی کنید و بگویید که از چه زمانی  کاریکارتور را شروع کردید

مریم تقیلو هستم متولد 67، کارشناس مدیریت جهانگردی و ارشد برنامه‌ریزی توریسم از دانشگاه خوارزمی تهران. در دهه 80 دوره‌های آموزشی کاریکاتوری را با آقای «مظفری‌راد» در حوزه هنری گذراندم و از همان دوران فعالیت‌های خود را در زمینه «کارتون» و «کاریکاتور» شروع کردم. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که کاریکاتور بیشتر به پرتره می‌پردازد و کارتون به موضوعات مختلف

در مورد جوایزی که در این زمینه کسب کردید، توضیح بدهید؟

من در جشنواره‌های مختلف استانی و کشوری حائز رتبه شدم و پس از مدتی با نشریات استانی تا میزانی فعالیت داشتم. اخیرا نیز عضو کارگروه کاریکاتور استان شدم و به امید خدا همراه کارگره کاریکاتور در تلاش هستیم، یک جشنواره و نمایشگاهی را در استان برگزار کنیم. هم اکنون نیز در جشنواره‌های متعددی نیز شرکت داشتم هرچند بیشتر مد نظرم جشنواره‌های بین‌المللی هست.

نگاه یک کاریکاتوریست و موضوعاتی که به آن می‌پردازد چگونه باید باشد؟

 «کارتون» و «کاریکاتور» طنز تصویری است. از همین رو همان طور که قلم یک نویسنده و یا خبرنگار می‌تواند طنز باشد، کاریکاتور هم در قالب تصویر به موضوعات در قالب طنز نگاه می‌کند. در قالب طنز کاریکاتوریست موضوعات را به موضوعات روزمره و دارای تاریخ انقضا و موضوعات بدون تاریخ انقضا تقسیم می‌کند. برای مثال یک کاریکاتوریست می‌تواند در مورد گرانی هویج یک کاریکاتور کار کند و به این موضوع به عنوان یک موضوع روز بپردازد اما این موضوع تاریخ انقضا دارد و مسلما چند روز آتی دیگر صحبتی از آن نخواهد شد. اما گروه دیگری از موضوعات موعد و زمان خاصی ندارند و تنها به بیان دغدغه و مسائل کلان جامعه می‌پردازد مثل مساله کاهش مطالعه و کتاب خواندن!

در واقع موضوعات هر چه قدر سیاسی‌تر و اجتماعی‌تر می‌شود، عمق اثرگذاریش بیشتر می‌شود. هرچند ممکن است که تا میزانی به دلیل دغدغه‌‌های موجود و محدودیت‌هایی که در مطرح کردن مسائل جامعه وجود دارد، خطراتی هم متوجه یک کاریکاتوریست باشد. شاید بتوان این موضوع را اینگونه مطرح کرد که کاریکاتور مثل یک چاقوی تیزی است که گاهی ممکن است دسته خود را هم ببرد و این موضوع کار ما را تا میزانی سخت می‌کند. از همین جهت باید با هوش و درایت در این زمینه فعالیت کرد تا مشکلی به وجود نیاید. مخصوصا در موضوعاتی که یک میزان محدودیت‌هایی وجود دارد و ممکن از کاریکاتور شما سوءتعبیرهایی نیز بشود.

گروهی از مردم تصور این را دارند که کاریکاتور بایستی آدم را به خنده وا دارد، نظر شما در رابطه با این مساله چیست؟

این موضوع همان مساله است که در مورد متن طنز نیز وجود دارد و برخی عنوان می‌کنند که متن و یا فیلم طنز باید افراد را بخنداند! این نوع نگاه یک نگاه سطحی است و در واقع افراد عام جامعه هستند که معتقدند که کاریکاتور باید باعث خنده شود ولی آن کاریکارتوری عمیق است که ما را به تفکر وادارد واگر بنا است تا ما را بخنداند، آن خنده تلخ باشد که در بسیاری از کارها روند طنز کاملا مشخص است. در واقع هر چه قدر طنز ما به سمت بیان درد و دغدغهی مردم جامعه حرکت کند آن خنده تلخ‌تر خواهد شد. امروز که موضوعات طالبان و درگیری‌های افغانستان و مشکلات زنان آنها وجود دارد، قطعا اگر یک کاریکاتوریست بخواهد به این موضوع بپردازد مسلما پرداختن به قتل و کشتار خنده‌دار نخواهد بود و دردناک است.ضمن اینکه باید پذیرفت که هر چه قدر «کارتون» و «کاریکاتور» ما دارای نوشته باشد از عمق کار کمتر می‌کند و هر چه قدر نوشته‌ها حذف شود این کار عمیق‌تر و به تصویر نزدیک‌تر است!

آگاهی یک هنرمند نسبت به مسائل روز تا چه میزان در مورد اثری که می‌خواهد ایجاد کند نقش دارد؟

یک هنرمند و بالاخص یک کاریکاتوریست باید به مسائل روز جامعه و دغدغه‌های آن آشنایی داشته باشد. هر چه قدر این آگاهی بیشتر باشد می‌توان مسائل جهانی‌تری را نیز پوشش داد مثلا در موضوعات اخیر بین‌المللی؛ اگر یک کاریکاتوریست در مورد پیشینه طالبان و افغانستان اطلاعات نداشته نباشد؛ نمی‌تواند چنان که باید و شاید حرفی در این زمینه بزند.

در واقع اطلاعات به کاریکاتوریست کمک می‌کند که در انتخاب سوژه و مانور دادن بر آن دستش بازتر باشد ولی وقتی اطلاعات شما در مورد موضوعات محدودتر باشد، نمیتواند چنان که باید و شاید در این زمینه ورود پیدا کند و موضوعات و مشکلات را به تصویر بکشد.

یک کاریکاتوریست چطور می‌تواند محدودیت‌هایی که پیش از این به آن اشاره کردید را دور بزند و در واقع آنچه که مدنظر او است را مطرح کند؟

اینکه یک کاریکاتوریست بتواند در مقابل محدودیت‌ها و سانسورهای موجود بایستد موضوعی است که به خود کاریکاتوریست برمی‌گردد و برای اینکه بتواند در این زمینه به بهترین نحو عمل کرده باشد و هم انتقادات خود را گفته باشد و هم محدودیت‌های موجود را لحاظ کرده باشد، باید هوشیارتر عمل کند و در واقع تکلیفش را با خود مشخص کند و بداند که آیا به عنوان یک کاریکاتوریست تمایل دارد زیر پرچم خاصی باشد یا خیر؟ فرد خاصی را نقد کند یا خیر؟ و از این مسائل! وقتی تکلیفش با خودش روشن شد و در واقع متوجه شد که چه می‌خواهد قدرت ریسک پذیری هم پیدا می‌کند و عواقب و نتایج هر آنچه باشد می‌پذیرد. ضمن اینکه یک کاریکاتوریست بایدزیرکانه عمل کند به طوری که هم نقد خود را از جامعه و یا افراد کرده باشد و هم موجب بروز کدورت و مشکل نشده باشد.

رویکرد کاریکاتور در دنیای دیجیتال چگونه است آیا خود را با این دنیا وفق داده است یا نه همچنان سنتی به راه خود ادامه می‌دهد؟

فضای دیجیتالی آن قدر که در همه ابعاد زندگی خود را نشان داده است قطعا در زمینه کاریکاتور هم ورود داشته است و اکنون در زمینه کاریکاتور نیز از نرم افزارهایی مثل فتوشاپ و غیره کمک گرفته می‌شود تا کار سرعت یابد و رنگ و لعاب پیدا کند ولی اجرای دستی کاریکاتور مثل بسیاری از هنرهای دیگر در الویت است و جایگاه ویژه‌ای را دارد .

وضعیت کاریکاتور در استان چگونه است؟

کاریکاتور و کارتونیست در استان زنجان مهجور مانده است و آنهایی که تا میزانی شناخته شده اند، به تهران مهاجرت کرده‌اند و در آنجا شناخته شده‌اند چرا که در زنجان به سبب کمبود امکانات هنرمند اصلا دیده نمی‌شود چه برسد به اینکه بتواند چندان رشد کند! ضمن اینکه هم جشنواره‌های مربوط به کاریکاتور و هم ارزش‌گزاری‌ها و حتی دیده شدن همان کارتون در رسانه‌ها کمتر اتفاق می‌افتد.

باید اذعان داشت که رشته «کاریکاتور» و «کارتونیست» در استان زنجان حتی کلاس آموزشی چندانی ندارد و علاقه‌مندان بیشتر به صورت انفرادی در این زمینه کار و فعالیت دارند. شیوع کرونا نیز باعث شده که هنر چنان که باید رونق نداشته باشد. اصولا هم تا مشکلی پیش می‌آید، همواره کرکره هنر را پایین می‌کشند و سریع تعطیلش می‌کنند.

هنرمندان این رشته هنری انجمن و یا تشکل خاصی در استان ندارند. اگر چه حوزه هنری استان زنجان یک ماهی است در این زمینه کارهایی را انجام داده است یک کارگاهی راه انداخته است و چندین تن از هنرمندانی را که می‌شناختند دعوت کردند و تصمیم دارد که برنامه‌ریزی‌هایی را انجام بدهد، ضمن اینکه باید دید ارگان‌های دولتی تا چه میزان توان حمایت از این هنرمندان را دارند.

نبود زیرساخت‌هایی برگزاری نمایشگاه نیز موجب شده است که هنرمندان این عرصه نتوانند چنان که باید و شاید در این زمینه در استان نمایشگاه برگزار کنند. اگر چه نمایشگاه‌های مجازی نیز امروزه  و در عصر حاضر وجود دارند اما نتوانسته‌اند جایگاه مناسبی در بین اقشار جامعه پیدا کنند.

همچنین هنوز هم نشریات استانی بدون ذکر نام هنرمند کارتون، کاریکاتورهای خود را از سایتها برمی‌دارند که این موضوع اگر چه به سبب محدودیتهای مالی این نشریات است و قابل درد کرد اما در این زمینه هم باید راهکارهایی در نظر گرفته شود. ما در کارگروه کاریکاتور استان تصمیم بر این داریم که در این زمینه با نشریات وارد کار شویم و رایزنی‌هایی را در این زمینه با نشریات  داشته باشم تا کاریکاتور و هنرمندان آن در استان دیده شوند.

انتهای پیام/

خبرنگار: زهره میرعیسی‌خانی