پایگاه خبری صدای زنجان- اواخر اسفندماه سال گذشته و در بحبوحه شروع سال جدید و نگرانی‌ها برای شروع موج جدید کرونا و در سکوت خبری، طرحی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است که به نظر می‌رسد ادامه ماجرای جنجالی حذف غربالگری مادران باردار است که چندی پیش واکنش منفی افکار عمومی و کارشناسان را در پی داشت.

مصوبه جدید مجلس طرح جوانی جمعیت و تعالی خانواده است که طراحانش آن را مهم‌ترین اقدام جمعیتی در تاریخ ایران می‌دانند.

طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» در قالب اصل ۸۵ قانون اساسی به تصویب رسیده است. براساس این اصل در مواردی مجلس می‌تواند امور را به کمیسیون‌ها واگذار کند و همه بندهای آنچه در کمیسیون‌ها به تصویب می‌رسد، در صحن مجلس خوانده نشده و به تصویب می‌رسد بلکه مدت اجرای آن به صورت آزمایشی مشخص شده و برای بررسی به شورای نگهبان ارسال می‌شود. این طرح ۷۴ ماده دارد که در ۲۲ صفحه تنظیم شده است و افکار عمومی در زمان تصویب طرح در رابطه با جزئیات آن مطلع نشدند و درباره آن حساسیتی ایجاد نشد.

بر اساس دو ماده از این طرح، غربالگری و سقط درمانی در کشور محدود شده و در شرایط خاصی امکان‌پذیر است. در تبصره ۲ ماده ۵۳ این مصوبه آمده: هرگونه توصیه به مادران باردار توسط کادر بهداشت و درمان یا تشویق یا ارجاع از سوی درمانگران به تشخیص ناهنجاری جنین مجاز نیست.

همچنین براساس ماده ۵۶، قانون دستورالعمل اجرایی سقط باید در شورایی مرکب از رئیس سازمان پزشکی قانونی، سه فقیه (با نظر رئیس قوه قضائیه)، سه نفر متخصص (با معرفی وزارت بهداشت)، یک نفر قاضی دیوان عالی کشور و یکی متخصص پزشکی قانونی تدوین و تصویب شود و پس از آن قانون سقط درمانی مصوب سال ۸۴ ملغی شود. در حالی که مخالفان این دو ماده معتقدند، طرح جدید مجلس خانواده‌ها را مجبور به تولد کودکان معلولمی‌کند.

حذف سقط درمانی و غربالگری اجباری موجب افزایش جمعیت معلولین می‌شود

کارشناسان معتقدند؛ حذف سقط درمانی و غربالگری اجباری یعنی قانونی که درصدد جلوگیری از معلول‌‌زایی و حمایت از خانواده‌ها در برابر هزینه‌‌های مادی و معنوی این پدیده بوده، می‌تواند به تولد نوزادان معلول و افزایش جمعیت این گروه آن هم در شرایط فقدان امکانات و تخصیص اعتبار کافی برای تسهیل زندگی افراد معلول شود.

در مصوبه حذف سقط درمانی و غربالگری، اراده به حذف قانونی است که بر اساس رای صریح ولایت فقیه و در راستای مصلحت خانواده و جامعه، تدوین شده بود. در سال ۱۳۸۴ شمسی نیز بر سر اینکه اجازه سقط درمانی صادر شود یا نه بین فقها اختلاف وجود داشت، این مساله در ساختاری که قوانین مصوب آن می‌بایست منطبق بر شرع باشد، طبیعی است؛ در چنین شرایطی مرجع ولایت فقیه ضمن احترام به نقطه نظرات فقهی و فتاوی علما و مراجع دیگر به این چندگانگی پایان داد.  

قانون سقط درمانی در سال ۱۳۸۴ با نظر مرجع تقلیدی مصوب و مطابق شرع؛ یعنی ولی فقیه اعلام شد. طراحان مصوبه حذف غربالگری مادران باردار و نمایندگانی که آن را مصوب کرده‌اند با گنجاندن موضوع سقط درمانی و ایجاد محدودیت برای غربالگری، مشاوره ژنتیک و حق نظردهی والدین، کارشان به نوعی با مبانی فقهی فتوای ولی فقیه در تضاد است.

سقط درمانی درصد ناچیزی از سقط جنین در کشور

با این اوصاف، باید دید سقط درمانی چه درصدی از سقط جنین در کشور را تشکیل می‌دهد؟ اگر چه هیچ‌وقت آمار دقیقی از موارد سقط جنین در کشور گزارش نشده است که شاید این موضوع به دلیل محدودیت‌های قانونی در ایران و گزارش‌ نکردن موارد سقط جنین غیردرمانی، طبیعی به نظر برسد، اما آمارهای موجود مربوط به گزارش‌های سازمان نظام پزشکی درباره سقط درمانی موجود است.

در جدیدترین آمار در سال 96، محمدباقر لاریجانی، معاون آموزشی سابق وزیر بهداشت اعلام کرده که سالانه «بین 300 تا 500 هزار» سقط جنین غیرقانونی در کشورمان انجام می‌شود یعنی طبق آمار رسمی وزارت بهداشت، هر روز 1000 جنین در کشورمان توسط والدین کشته می‌شوند که تنها حدود 10 مورد آن قانونی است که اگر رقم میانی یعنی 400 هزار مورد سقط را مبنا قرار دهیم، طبق گفته رئیس سازمان پزشکی قانونی، فقط 2.1 درصد از این سقط‌ها، قانونی بوده است.

در همین سال رئیس وقت سازمان پزشکی قانونی در پایان‌ سال 96 اعلام کرد که آمار سقط درمانی در هفت ماه همان سال، 6/8‌درصد نسبت به مدت مشابه ‌سال قبلش بالا رفته و این اتفاق در شهرهایی مثل تهران تا 22/9‌ درصد هم افزایش داشته است. او همان ‌سال گفت که آمارها نشان می‌دهد سقط درمانی هم در حال افزایش است. همین مسئول در اردیبهشت‌ سال 98 هم با اشاره به آمار سقط درمانی، اعلام کرد که آمار رسمی سقط جنین از 9 هزار و 304 مورد در ‌سال 96 به 9 ‌هزار و 143 مورد در‌ سال 97 کاهش داشته است؛ در حالی ‌که در سال‌های 95 و 96 تقاضای سقط جنین بالا رفته بود.

همچنین عباس مسجدی آرانی، رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور سال گذشته در نشست خبری با رسانه‌ها با اشاره به صدور 8 هزار و ۵۲۰ مجوز برای سقط جنین توسط پزشکی قانونی در سال گذشته، گفته بود در سال 99 در حوزه سقط جنین درمانی 11 هزار و 53 مورد در سازمان پزشکی قانونی پرونده تشکیل شد که این تعداد پرونده نسبت به سال 98، کاهشی 7.2 درصدی داشت. همچنین از این تعداد پرونده، در 8 هزار و 520 مورد مجوز برای سقط جنین صادر شد و در 2 هزار و 88 پرونده نیز مجوزی برای سقط جنین صادر نشد تفاوت آمار مربوطه نیز (باقی آمار) جزو آماری است که افراد در ابتدا تشکیل پرونده داده اما دیگر پیگیر پروند‌ه نبودند.

 ر زنجان نیز طبق آمارهای مدیركل پزشكی قانونی استان در سال 93، 116 مورد پرونده متقاضی سقط جنین در این استان تشكیل شده بود كه از این میان فقط 92 فقره موفق به دریافت مجوز شدند. 19 مورد از 116 پرونده متقاضی، درخواست خود را پیگیری نكردند و پنج مورد نیز موفق به دریافت مجوز نشدند. آمار به روزتری در این زمینه وجود ندارد و پیگیری‌های صدای زنجان برای یافتن آمار به روزتر با توجه به گفته‌های روابط عمومی این سازمان مبنی بر اینکه این آمار را نمی‌توان رسانه‌ای کرد، محقق نشد!

باید اشاره کرد که غربالگری جنین برای مادران باردار توصیه می‌شود تا مادران بدانند فرزندی که قرار است به دنیا بیاورند سالم است یا ممکن است معلولیت داشته باشد. از این رو برای مشخص شدن وجود بیماری مادرزادی و یا احتمال آن در جنین، آزمایش غربالگری انجام می‌شود. غربالگری سلامت جنین از اوایل دهه ۸۰ شمسی در ایران آغاز شد. هدف این آزمایش‌ تشخیص زود هنگام نقص‌‌ها و اختلالات کروموزومی و ژنتیکی در جنین است.

حذف غربالگری اجباری جنین موجب افزایش جمعیت جامعه نخواهد شد

در این خصوص «هاله رحمانپور»، متخصص زنان و فوق تخصص نازايى در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به اینکه آمارهای دقیقی در زمینه سقط جنین در کشور وجود ندارد، گفت: سقط جنین در کشور به دو صورت سقط قانونی یا درمانی صورت می‌گیرد و یا سقط غیرقانونی! سقط درمانی، سقطی است که به هر دلیل اینکه جنین رشد نکرده است و یا مشکل دارد جنین دفع می‌شود و یا آن را خارج می‌کنیم. اما سقط غیرقانونی بر اساس یک حاملگی ناخواسته اتفاق می‌افتد که متاسفانه آمار دقیقی در این زمینه در سطح کشور وجود ندارد چون همواره این نوع سقط به صورت غیر‌قانونی انجام می‌شود.

وی در پاسخ به این سوال که‌ «آیا آمارهای سقط درمانی جنین در کشور آن میزانی است که در رشد جمعیت کشور تاثیرگذار باشد؟» گفت: به نظر من این طور نیست چرا که اکثرا این سقط در افرادی اتفاق می‌افتد که عموما جنین دچار مشکلاتی باشد و سقط جنین در افرادی که بارداری سالمی داشته باشند بسیار کم پیش می‌آید یعنی مادرانی که خود بارداری را خواسته باشند و از قبل برنامه‌ریزی کرده باشند و چک‌آپ‌های اولیه را انجام داده باشند، در این نوع بارداری‌ها معمولا سقط کمتر رخ می‌دهد و به نظر می‌رسد بیشترین رویکرد در سقط جنین مربوط به سقط‌های غیرقانونی و حاملگی‌های ناخواسته است.

به گفته این متخصص، درصد ناهنجاری‌های جنین بسیار کم است و بیشتر غربالگری‌ها برای پیدا کردن اختلالات کروموزومی و سندروم داون است که درصد آن خیلی بالا نیست و طبق برآورد مشاهدات ما در این سال‌ها، 99 درصد غربالگری‌ها نرمال است و شاید تنها یک درصد غیرطبیعی باشد.

رحمانپور، فرد دچار اختلالات کروموزومی و سندروم داون را باری بر روی دوش خانواده و جامعه ‌دانست و گفت: هیچ خانواده‌ای دوست ندارد که فرزندانش دچار اختلالات کروموزومی و سندرم داون باشد چرا که این افراد نیازمند حمایت‌های روحی و روانی و اقتصادی ویژه‌ای هستند و باید از این افراد و خانواده‌های آنها شود. در نتیجه انجام غربالگری مفیدتر از این است که این موضوع انجام نشود.

حذف کردن غربالگری جنین به صلاح جامعه نیست

به اذعان این متخصص زنان و نازایی حذف کردن غربالگری جنین به صلاح جامعه نیست و دولت نباید این رویه را از جامعه حذف کند، بلکه بایستی در صدد حمایت از خانواده‌ها برای انجام غربالگری جنین باشند چرا که در حال حاضر در این زمینه این خانواده‌ها هستند که هزینه می‌کنند.

رحمانپور با اشاره به اینکه هزینه غربالگری جنین بالا است و اکثر بیمه‌های تامین اجتماعی‌ آن را پوشش نمی‌دهند، خاطرنشان کرد: بنابراین اکثر خانواده‌ها به این روش دسترسی ندارند و اینکه دولت به دنبال حذف غربالگری جنین است یک مسیر کاملا اشتباهی است. اتفاقا بایستی دولت غربالگری را اجرا کند و هزینه‌های مربوط به آن را نیز تحت پوشش قرار بدهد.

ازدواج در سنین بالا و اقدام دیر هنگام برای فرزندآوری از دلایل افزایش سقط جنین

وی در مورد عوامل افزایش سقط جنین در مورد حاملگی‌های خواسته شده، افزود: یکی از مهم‌ترین علت‌هایی که می‌تواند باعث افزایش سقط جنین شود، مربوط به این است که ازدواج در سنین بالایی صورت می‌گیرد و یا اینکه والدین دیرهنگام نسبت به بارداری اقدام می‌کنند که خود این موضوع هم به دلیل مسائل اقتصادی، ادامه تحصیل و یا اشتغال افراد اتفاق می‌افتد.

این متخصص زنان و نازایی تصریح کرد: این قبیل موضوعات باعث شده است که والدین نسبت به فرزندآوری دیر اقدام کنند و به طور متوسط در زمان 40 سالگی اقدام به فرزند‌آوری کنند‌ که زمان دیری است. به ویژه اینکه در خانم‌ها افزایش سن باعث اختلالات کروموزومی می‌شود و تخمکها دچار یک سری مشکلات کروموزومی که اصطلاحا به آن «پیر‌شدگی» می‌گویند، می‌شوند و این امر موجب می‌شود که جنینی که تشکیل می‌شود دچار اختلالات کروموزومی و سندروم داون شود و موجب سقط جنین و ناهنجاری‌های کروموزمی در توزاد شود!

وی مدعی است سن باروری بین 25 تا 35 سال است، که متاسفانه در جامعه به صورت فراگیر این مساله رعایت نمی‌شود و افراد اقدام به بارداری در سنین بالا می‌کنند که یکی از دلایل افزایش سقط ‌جنین‌های ناخواسته در جامعه می‌تواند این باشد.

وی ادامه داد: یک سری از مسائل دیگر هم وجود دارد که چندان ثابت شده نیست این موارد شامل آلودگی هوا، انواع ارتعاشات و امواج ناشی از مودم و موبایل و غیره که این موضوعات ثابت شده نیست که بتوانیم موضوعات هم تکیه کنیم ولی آلودگی با سرب خود می‌تواند احتمال سقط جنین را افزایش بدهد. که در این زمینه تحقیقی در تهران صورت گرفته است و نشان داده است که آلودگی‌های سرب در هوا موجب افزایش سقط جنین شده است.

عدم دسترسی به روش‌های پیشگیری از دلایل افزایش سقط جنین غیر‌قانونی

به اذعان این متخصص از دلایل سقط جنین غیرقانونی نیز می‌توان عدم دسترسی به روش‌های پیشگیری از بارداری اشاره کرد، یعنی یک خانواده‌ای که از نظر خود تعداد فرزندانشان تکمیل شده است و طیق وضعیت اقتصادی و اجتماعی‌شان فرزند‌آوری داشته‌اند چون وسایل پیشگیری از بارداری را نتوانسته‌اند استفاده کنند، در نتیجه حاملگی ناخواسته برایشان اتفاق افتاده است و این افراد هم چون از عهده بزرگ‌کردن بچه برنمی‎آیند، تصمیم به سقط جنین گرفته‌اند که چون از طریق روش‌های غیرقانونی این امر صورت می‌گیرد در جایی نیز به ثبت نمی‌رسد و مشخص نیست که آمارش چه قدر است ولی به طور کلی عدم دسترسی به وسایل پیشگیری از بارداری یک معضل است.

انتهای پیام/

خبرنگار: زهره میرعیسی‌خانی