پایگاه خبری صدای زنجان- یک جمعیت‌شناس در بررسی کارآمد بودن طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» اظهار کرد: این اقدامات تشویقی زمانی می‌تواند کارآمد باشد که پشتیبانی کامل از همان چیزهایی که مطرح شده است به عمل بیاید و صرفا شعار یا تبلیغ نباشد و این مواردی که ذکر می‌شود، تحقق یابد. به طور کلی می‌توان گفت که این تشویق‌ها تا یک میزان در افزایش جمعیت موثر هستند اما این تاثیرات ماندگار نیست یعنی گذری است.

بعد از کش و قوس‌های فراوان در نهایت طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» به تصویب مجلس رسید و امروز نیز شورای نگهبان آن را تایید کرد. حالا دیگر تبدیل به قانونی لازم‌الاجرا شده است؛ قانونی که قرار است با توجه به مفادی که در آن قرار دارد فرزندآوری را برای خانواده‌های ایرانی آسان‌تر و دلپذیرتر کند و بتواند نقش به سزایی در تقویت بنیاد خانواده داشته باشد تا هم کشور از زیر چتر بحران جمعیت که از چندین سال پیش نسبت به تبعات آن هشدار داده شده بیرون آید و هم با نیروی جوان در راستای اهداف گام دوم انقلاب گام بردارد.

در بخشی از این قانون به پرداخت یک میلیون تومان مبلغ بلاعوض جهت سرمایه‌گذاری در بورس به‌نام فرزندان متولد سال ۱۴۰۰ و بعد از آن، افزایش ۲۵درصدی سقف تسهیلات مسکن جهت خرید و ساخت و جعاله به ازای هر فرزند و افزایش دو ساله دوره بازپرداخت و تسهیلات قرض‌الحسنه برای تولد فرزند اول تا پنجم و بالاتر به ترتیب از ۱۰ تا ۵۰ میلیون تومان با تنفس شش ماهه اشاره شده است.

همچنین تامین زمین یا واحد مسکونی حداکثر ۲۰۰ متری به قیمت تمام شده با ۲ سال تنفس و ۸ سال قسط‌بندی پس از تولد فرزند سوم، اختصاص وام ۱۵۰ میلیون تومانی ودیعه، خرید یا ساخت مسکن برای خانواده‌های فاقد مسکن با بازپرداخت ۲۰ ساله مشروط به تولد فرزند سوم به بعد در سال ۱۳۹۹ یا پس از آن، امکان استفاده مجدد از امکانات دولتی تامین مسکن خانواده‌ها پس از تولد فرزند سوم به بعد، معافیت مالیاتی اشخاص حقیقی به ازای فرزند سوم به بعد، هر فرزند ۱۵درصد مشروط به تصویب در بودجه سنواتی، تسهیلات قرض‌الحسنه برای تولد فرزند سوم تا پنجم و بالاتر به ترتیب از ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومان با تنفس شش ماهه، حق بهره‌برداری زمین با هدف تولید و کشاورزی و اشتغال و تخفیف ۲۵درصد هزینه واگذاری با 50درصد افزایش طول دوره بازپرداخت برای تولد فرزند ۳ به بعد، افزایش سنوات خدمت به میزان یک سال به ازای هر فرزند پس از تولد فرزند سوم تا پنجم و همچنین افزایش سوابق بیمه بیمه‌گذار زنان خانه‌دار روستایی و عشایری با تولد فرزند چهارم و پنجم به ازای هر فرزند ۲ سال از دیگر مزایای این طرح است.

اما سوال اینجاست که آیا این طرح می‌تواند چنان که باید و شاید در افزایش جمعیت کشور نقش داشته باشد؟ پاسخی که مهدی باقری، نماینده زنجان و طارم در مجلس و عضو کمیسیون حقوقی و قضایی درباره آن به رسانه‌ها اذعان می‌کند: قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به بهانه کمک به خانواده‌های ضعیف و محروم به برکت فرزندآوری با ارائه تسهیلات و تشویقاتی از این خانواده‌ها اجرا می‌شود.

اجرای این قانون به لحاظ داشتن بار مالی سخت است

وی در خصوص اشکالات وارد بر قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت از نظر عموم، می‌گوید: قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، قانون بسیار خوبی برای حمایت از خانواده‌های محروم و جامعه است که به تصویب مجلس و تایید شورای نگهبان قانون اساسی رسیده و جهت اجرا نیز به قوه مجریه، ارجاع داده شده است. ممکن است اجرای این قانون شاید به لحاظ داشتن بار مالی، سخت باشد، اما به اجرای این قانون، امیدواریم چرا که رئیس‌جمهوری نیز اصرار بر اجرای این قانون دارند.

باقری در پاسخ به مشکلات موجود در جامعه که فرزندآوری را دچار مشکل کرده است در خصوص ضرورت و کارا بودن تصویب این قانون بیان می‌کند: یکی از تجارب دوره نمایندگی بنده این است که با زبان قانون و قانون‌گذار آشنا نیستیم. همانطور که وقتی به یک کشور خارجی برویم که با زبان آن‌ها آشنا نباشیم سبب ایجاد مسائل مشتبه و سوءبرداشت‌ها و سوءتفاهم‌ها می‌شود در خصوص قوانین نیز اینطور است و جامعه هنوز در کشورمان به‌صورت عمومی با قانون و قانونگذار و ادبیات آن‌ها آشنا نیست.

هدف قانون‌گذار، کمک به رشد جمعیت کشور به‌صورت عادی است

عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس در خصوص این موضوع ادامه می‌دهد: هدف قانونگذار با وضع قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت این نیست که لزوماً تمام خانواده‌ها باید 3 یا 4 فرزند داشته باشند بلکه هدف قانونگذار، حمایت از خانواده‌ها برای فرزندآوری است. در واقع هدف قانونگذار، کمک به رشد جمعیت کشور به‌صورت عادی است و هدف از وضع قانون مذکور این است که برای مناطقی که جمعیت زیادی دارند با سایر مناطق، تفاوت‌هایی دیده شود.

باقری با بیان اینکه برخی قوانین به‌صورت تشویقی هستند، خاطرنشان می‌کند: قانون تشویقی باید منطقی و دارای مفهوم باشد چون نمی‌توان همه را در قبال برخی تسهیلات، تشویق به فرزندآوری کرد. اگر جزئیات قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را ملاحظه کنید، تشویق‌هایی ارائه می‌دهد که فرد، آسودگی خاطر داشته و در صورت علاقه برای به دنیا آوردن فرزندهای سوم و چهارم، بعضی از نگرانی‌ها را نداشته باشد.

عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس با بیان اینکه برخی قوانین ایرن طرح نیز به‌صورت حمایتی هستند، می‌گوید: قانون مذکور از خانواده‌هایی که فرزندان دو یا چندقلو به دنیا آورده‌اند، حمایت می‌کند. ضمن اینکه قانونگذار سعی می‌کند قانون را طوری تنظیم کند که وجه غالب جامعه را در نظر بگیرد در حالی که می‌داند شاید در بعضی جاها ایراداتی هم خواهد داشت. مساله مهمی که در این قانون باید توجه کرد اینکه این قانون به فرزند دوم نمی‌انجامد و حتی خانواده‌ها در فرزند اول می‌توانند صاحب‌خانه شوند چرا که قانون جهش تولید سالانه یک میلیون واحد مسکونی، تمام این‌ها را پوشش می‌دهد. علاوه بر تامین مسکن با قانون جهش، قانونگذار در قانون حمایت از خانواده می‌خواهد افرادی که به هر دلیلی تاکنون نخواسته و یا نتوانسته‌اند صاحبخانه شوند، بدانند که بعد از تولد فرزند سوم چنین امکانی برای آن‌ها فراهم است.

عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه وظیفه نمایندگان مجلس فقط وضع قوانین نبوده بلکه یکی از وظایف ما ترویج و تبیین قوانین است، گفت: خود قانونگذار بهتر از دیگران می‌تواند قانون را تبیین کند لذا قوانین باید ترویج و تبیین شود و ضمناً از سوی واجدان شرایط نیز باید پیگیری شود تا به حقوق خود برسند.

در خصوص موثر بودن یا نبودن این طرح نمی‌توان به صورت مطلق نظر داد

در این خصوص اما یوسف بیانلو؛ جمعیت شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی در گفت‌وگو با صدای زنجان، با اشاره به اینکه به طور کلی ما در حوزه سیاست‌های جمعیتی چند اصل اساسی را دنبال می‌کنیم، می‌گوید: دولت اخیرا در مورد این موضوع یک سری مشوق‌هایی را لحاظ کرده است که در قالب سیاست‌های جمعیتی قرار می‌گیرد و کشورها و جوامع این سیاستها را به کار می‌گیرند تا جمعیت مطلوب را برای جامعه خود تدارک ببینند. اما بحثی که در این زمینه وجود دارد، این است که خود این سیاست‌ها باید یک قاعده و اصولی داشته باشد و علمی و کارشناسی شده باشند و موقت و آنی نباشد و حالت مسکن عمل نکنند و طرحی باشد که برای یک بازه زمانی مشخصی بایستی اجرا شوند و پشتوانه های لازم را داشته باشند.

وی ادامه می‌دهد: در خصوص موثر بودن یا نبودن این طرح نمی‌توان به صورت مطلق نظر داد. ضمن اینکه حتما این طرح یک تاثیراتی را خواهد داشت اما مساله مهم این است که این تاثیرات تا چه میزان می تواند ماندگار باشد و این لحظه‌ای است و اگر شما همین الان یک مساله‌ای را مطرح کنید، یک تعدادی از افراد همیشه پای ثابت این مسائل هستند و تعدادی از افراد مخصوصا از لایه‌های پایین جامعه که به لحاظ اقتصادی پایین‌تر هستند در این زمینه فعالیت خواهند  داشت و از این دست طرح‌ها استقبال می‌کنند.

فرزند در جوامع مدرن به عنوان هزینه قلمداد می‌شود

وی با اشاره به اینکه جمعیت‌شناسی فرزند را به عنوان یک هزینه می‌داند، اظهار کرد: یعنی یک زمانی در دوره‌های مختلف داشتن فرزند کارکردهای مختلفی داشته است. مثلا در جامعه سنتی داشتن فرزند همواره به عنوان سرمایه بوده است و شما هر چه قدر فرزندان بیشتری داشتید زندگی بهتری داشتید (این مهم مختص به زمانی است که امکانات اشتغال وجود دارد و فرزندان در زمین کشاورزی کار می‌کنند و هزینه خود را در می‌آورد و به خانواده کمک می‌کنند)؛ اما در جامعه مدرن امروزی که همه آن چیزهایی که در جامعه وجود دارد بر اساس یک حساب و کتاب فعلی مطرح می‌شود و گسترش پیدا می‌کند، به فرزندان به عنوان سرمایه نگاه نمی‌کنند!

ضمن اینکه سرمایه هم نیست لذا چون انسان و کنش‌گر امروزی در همه جوامع به عنوان یک انسان عاقل که برای همه کارهایش حسابگرانه رفتار می‌کند می‌آید و این سیاست‌های تشویقی که اخیرا در نظر گرفته شده است را در نظر می‌گیرد و حساب و کتاب می‌کند و می‌بیند تا چه میزان امکان تحقق این موضوع است و آن چیزی که می‌خواهد دریافت کند را در مقابل آن چیزی که می‌خواهد بپردازد قرار می‌دهد و مقایسه می‌کند می‌بیند شاید آن میزانی که سیاست‌گزاران و تصمیم‌گیران برنامه‌ریزی کرده‌اند و مطرح می‌کنند با آن میزانی که هدف افراد است، تطابق ندارد.

بیانلو با بیان اینکه در دوره ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد یک سیاست تشویقی افزایش جمعیت مطرح شد، می‌گوید: بسیاری از افراد عموما از لایه‌های پایین جامعه آمدند و از این طرح در آن دوره استقبال کردند اما نکته‌ای که وجود دارد، این است که همین مهم نیز تحقق نیافت! یعنی بسیاری از این وعده‌ها و تشویق‌ها فقط مطرح شده است و تعدادی برای آن اقدام کرده‌اند اما از آنها حمایتی صورت نگرفته است.

این اقدامات تشویقی زمانی می‌تواند کارآمد باشند که صرفا شعار یا تبلیغ نباشد

 این جامعه‌شناس می‌افزاید: این اقدامات تشویقی زمانی می‌تواند کارآمد باشد که پشتیبانی کامل از همان چیزهایی که مطرح شده است به عمل بیاید و صرفا شعار یا تبلیغ نباشد و این مواردی که ذکر می‌شود، تحقق یابد. به طور کلی می‌توان گفت که این تشویق‌ها تا یک میزان در افزایش جمعیت موثر هستند اما این تاثیرات ماندگار نیست یعنی گذری است.

در زمینه افزایش جمعیت صرفا نگاه‌ها به صورت زاد و ولدی است

وی با اشاره به اینکه مساله مهم این است که در جامعه‌ای مثل ایران که جهان سومی است در زمینه افزایش جمعیت صرفا نگاه به صورت زاد و ولد است، اظهار می‌کند: این موضوع یکی از سیاست‌های اشتباه جمعیتی ما است که در کشورهای توسعه یافته برای اینکه بتوانند جمعیت خود را افزایش بدهند صرفا روی زاد و ولد تاکید نمی‌کنند و یا صرفا از طریق افزایش موالید تامین جمعیت را انجام نمی‌دهند چرا که این مسیر بسیار هزینه بر است، یعنی متولد شدن فرزند در خانواده‌ها و اینکه فرزندان به سنی برسند که بتوانند برای جامعه فعال و مفید باشند یک بازه 15 ساله را نیاز دارد که این افراد به سن فعالیت که بین 15 تا 65 سال است برسند و تازه اینجا یک سری هزینه‌های دیگر مثل آموزشی و سربازی و بسیاری دیگر از این دست هزینه‌ها باید صرف شود تا فرد به سن فعال واقعی برسد. کشورهای توسعه یافته که سیاست‌های جمعیتی‌شان هدفمند و اصولی است به این طریق است که کاهش جمعیت را به طرق دیگری هم تامین می‌کنند مثلا یکی از این راه‌ها، سیاست‌های مهاجرت‌پذیری است.

بایستی ابعاد مختلف افزایش جمعیت را از پرورش تا نگهداری آن را در نظر بگیریم

وی ادامه داد: اتفاقی که در جامعه ما می‌افتد، این است که حتی اگر سیاست‌های افزایشی جمعیتی درست باشد و حمایت کامل صورت بگیرد و شعار نباشد و یک تعدادی از افراد جامعه را انگیزه بگیرند تا افزایش جمعیت اتفاق بیفتد و این جمعیت بزرگ شوند و به سن فعالیت برسند و هزینه‌های آموزشی و حمایتی و غیره صرف آنها شود، متاسفانه تعداد بالایی از همین افراد مهاجرت می‌کنند و به جای دیگری می‌روند. از همین رو سیاست‌های افزایش جمعیت باید درست پیش رود که در کشور ما این اتفاق نمی‌افتد. در مرحله بعدی با فرض اینکه درست انجام شود و خانواده‌های زیادی فرزندآوری کنند و در مسیر رشد و پرورش قرار گرفتند، وقتی به سن خاصی برسند که برای جامعه مفید باشند و بتوانند هزینه‌های صرف شده را به جامعه برگردانند، آنجا در کشوری مثل ایران، این افراد مهاجرت می‌کنند.

به گفته این جمعیت شناس؛ کشور ایران جزو کشورهایی است که بیشترین مهاجرت را دارد. اکنون به غیر مغزها کسانی دارند از کشور مهاجرت می‌کنند که شاید زیاد نخبه و مغز محسوب نمی‌شوند و این خود زنگ خطری برای جمعیت کشور است. ما باید در سیاست‌های جمعیتی یک نگاه جامع داشته باشیم و ابعاد مختلف افزایش جمعیت را از پرورش تا نگهداری آن را در نظر بگیریم تا بتوانیم جمعیتمان را  به متعادل و نقطه مطلوب و مناسب برسانیم و سپس از آنها حمایت و نگهداری کنیم یعنی نماندن افراد در جامعه و یا مهاجرت کردن آن‌ها به بخشهای دیگر اجتماعی و فرهنگی و سیاست‌هایی که در جامعه وجود داردمربوط است که باید به آن توجه داشت.

انتهای پیام/

خبرنگار: زهره میرعیسی‌خانی