زهره میرعیسی‌خانی- تئاتر، تقلید یا نمایشی از زندگی است که برای سایرین اجرا می‌شود و در هر فرهنگ و هر دوره‌ای نیز وجود داشته و دارد. گرچه غالبا به دنیای خیالی و قراردادی تئاتر به دیده یک سرگرمی صرف می‌نگرند، اما این ابزار یکی از اولین راه‌هایی است که کودکان به واسطه آن درباره زندگی، اعمال و نتایج رفتارها، سنن و باورها، دیگران و خودشان چیزی می‌آموزند.

 کودکان از همان بدو تولد برای معنا بخشیدن به جهان اطرافشان از «وانمودن» استفاده می‌کنند. آنان محیط اطرافشان را مشاهده کرده، بدان پاسخ می‌دهند واز کلمات و اعمال بزرگترها تقلید می‌کنند. این بازیگران کوچک خود به خلق موقعیت دست می‌زنند و نقش‌ها را به سایرین نیز تفویض می‌کنند. آنان با همسالانشان بده بستان کلامی و عاطفی دارند و فضاها و ابزارها را می‌چینند تا داستان‌هایشان را صورت تحقق بخشند. آنان یکدیگر را رهبری می‌کنند تا نمایشی را سامان دهند و به نمایش یکدیگر گوش می‌سپارند. اما اولین راه برای این معنا بخشیدن‌ها تماشای تئاتر است و با توجه به اهمیت این موضوع صدای زنجان بر آن شد تا وضعیت تئاتر کودک را در استان بررسی کند .

در این خصوص رئیس انجمن هنرهای نمایشی زنجان با اشاره به اینکه تئاتر کودک استان زنجان دارای یک سری مشکلات سخت‌افزاری است که انجمن تئاتر استان توانایی حل آنها را ندارد، به صدای زنجان می‌گوید: از همین رو است که حمایت نهادهای ذی‌ربط در این زمینه ضروری است.

حسین نجفی با اشاره به اینکه معضلی که در تئاتر استان وجود دارد این است که هر کسی که برای اولین بار وارد کار تئاتر می‌شود، معمولا با کار کودک روند کاری خود را آغاز می‌کند‌، اظهار می‌کند: کار در حوزه تئاتر کودک نیاز به تخصص دارد و افرادی که در این زمینه کار می‌کنند باید تجربه و تحصیلات آکادمیک داشته و یا در این زمینه مطالعاتی کرده باشند و یا دوره‌های مربوطه را گذرانده باشند.

وی در زمینه متون و نمایشنامه‌های کودک، ادامه می‌دهد: متون و نمایشنامه خوب در حوزه کودک کم است و متون خوبی هم که وجود دارد، بیشتر متون ترجمه هستند، ضمن اینکه نویسنده کودک در استان وجود ندارد و اغلب کارهایی که هم برای نمایش کودک انتخاب می‌شود متون ترجمه هستند.

نجفی می‌افزاید: نویسنده و نمایشنامه‌نویس حرفه‌ای کودک در استان وجود ندارد و اگر کسی نمایشنامه خود را به روی صحنه ببرد باید مورد نظارت هیئت بازبینی قرار گیرد تا قالب‌ها و شاخحصه‌های کار کودک را داشته باشد ولی معمولا در این زمینه متون ترجمه به روی صحنه می‌رود .

این مسئول خاطرنشان می‌کند: سرمایه‌گذاری بر روی تئاتر در استان چندان مشاهده نمی‌شود و جسته و گریخته در این زمینه سرمایه‌گذاری‌هایی صورت می‌گیرد و بیشتر افراد در این زمینه به صورت خصوصی کار می‌کنند.

وی تاکید دارد: متاسفانه گاها شاهد این هستیم که کسی که هیچ تخصصی در زمین کار تئاتر کودک ندارد، این کار را دست می‌‎گیرد و با رنگ‌آمیزی یونولیت و یک سری موسیقی سعی دارد تئاتری را بسازد که در خورد  قشر و جامعه کودک نیست.

رئیس انجمن هنرهای نمایشی زنجان می‌افزاید: «جنگ کور» نمایشنامه‌ای از بهروز غریب‌نیا است که توسط یونسکو هم به ثبت رسیده است که در قالب این نمایشنامه 20 بازیگر کودک در حدود 6 تا 7 ماه به تمرین پرداختند و کار ماندگاری را در سال گذشته به جای گذاشته‌اند .

وی با اشاره به اینکه افرادی که در این حوزه مشغول به فعالیت هستند باید حتما تخصص لازم را داشته باشند، گفت: متاسفانه شاهد این هستیم که این حوزه به صورت تخصصی فعال نیست.

در ادامه یک کارگردان تئاتر که کارهای کودک زیادی از وی به روی صحنه رفته است با اشاره به اینکه در زنجان کار کودک به آن میزانی که باید انجام شود، صورت نمی‌گیرد، می‌گوید: یکی از مشکلات موجود در زمینه کار کودک در استان نبود سالن اختصاصی کودک است. متاسفانه شاهد این هستیم که با برگزاری تئاتر کودک، نبود سالن مناسب و صندلی‌هایی که به صورت استاندارد برای کودکان تعبیه شده باشد مشکل‌آفرین می‌شود و کودکان به خوبی روی صحنه دید ندارند و همین موضوع موجب مکدرشدن قشر مخاطب تئاتر کودک است و این خود موضوعی است که باید  در خور توجه به آن رسیدگی شود.

ساسان قجر می‌افزاید: متاسفانه تئاترهایی که در این زمینه کار می‌شود، تخصصی نیستند و بیشتر کارهایی هستند که با چند موزیک به شکل ابتذال گونه‌ای سعی دارند این قشر را تحت تاثیر قرار بدهند ضمن اینکه  به نظر می‌رسد تئاتری که روی صحنه می‌رود و مخاطب آن کودک است باید حرفی برای کودک داشته باشد و حداقل یک تاثیری در روی ذهنیت کودکان داشته باشد.

کارگردان تئاتر «خروس زری» به برخی از افراد اشاره می‌کند که بدون توجه به سطح و کیفیت کاری که روی صحنه می‌رود، تنها به پولی که از اجرای تئاتر به دست می‌آورند فکر می‌کنند. وی ادامه می‌دهد: این در حالی است که تمام سعی بنده بر این است که علی‌رغم اینکه کودکان به عنوان مخاطب تئاتر کودک از کاری که روی صحنه می‌برند لذت ببرند، خانواده‌ها نیز با مسائل تربیتی آشنا شوند.

قجر با اشاره به اینکه طراحی لباس و صحنه برای کار کودک متفاوت از کار بزرگسال است، می‌افزاید: باید توجه داشت که کار کودک باید رنگ و لعاب شاد و مختص روحیه کودک را داشته باشد که این امر هزینه‌بر است.

 وی  می‌افزاید: مقوله تئاتر به شکل فعالیت سینما نیست و تئاتر همواره به شکل زنده به روی صحنه می‌رود و کارگردان باید توجه داشته باشد که موضوع تئاتر علاوه بر بحث تربیتی که دارد، ایجاد نشاط کند تا مخاطب بیشتری را جذب خود کند.

این کارگردان با اشاره به اینکه از بخش خصوصی در این زمینه حمایت چندانی نشده است، می‌گوید: به طور کلی اگر بخش خصوصی در این زمینه می‌خواهد فعالیتی داشته باشد باید به گونه‌ای فعالیت داشته باشد که بتواند از پس هزینه‌های خود برآید و به مقوله اقتصادی خود توجه داشته باشد تا بتواند در این زمینه فعالیت خود را ادامه دهد.

وی با اشاره به محدودیت‌های زمانی تئاتر در استان می‌گوید: متاسفانه شاهد هستیم که محدودیت‌های زمانی در زمینه اجرای تئاتر در استان وجود دارد و  اینکه دو ماه از سال محرم و صفر است و تنها تئاترهای مناسبتی این دوران می‌توانند به روی صحنه بروند، از سوی دیگر یک ماه، ماه رمضان است ضمن اینکه خیر و برکت این ماه زیاد است عملا اجازه فعالیت در این ایام به هنرمندان تئاتر داده نمی‌شود ضمن اینکه ساعات پس از افطار بهترین زمان برای دیدن تئاتر همراه با خانواده است و اینکه اگر بنا باشد به طور مثال 15 روز تئاتری به روی صحنه برود باید تاریخ‌ها بررسی شود و زمان اجراها تطبیق داده شود تا مناسبت و رحلتی در این ایام نباشد تا قشر مخاطب بتواند به راحتی در این زمینه فعالیت کنند.

در ادامه یک کارگردان تئاتر دیگر با اشاره به اینکه تئاتر کودک در شهرستان‌ها مشکلات عدیده‌ای دارد، می‌افزاید: امروز تئاتر کودک در شهرستان‌ها برای کودک ساخته نمی‌شود و اکثر مخاطب بزرگسالان هستند و موضوعاتی را مطرح می‌کند که در جامعه مخاطبش کودک نیستند و همین موضوع باعث می‌شود کودک مسائلی را به صورت بصری ببیند که گاها مختص سن او نیست.

فرهاد ابوالفضلی می‌افزاید: لغات و کلمات استفاده شده در تئاتر کودک گاهی اوقات رکیک هستند و به نظر می‌رسد باید به این موضوع توجه داشت که لودگی به قیمت خندیدن کودکان و خانواده‌هاشان تا چه میزان می‌تواند، مخاطب داشته باشد ضمن اینکه به اعتقاد بنده این نوع خنداندن سخیف‌ترین نوع خنداندن افراد است.

وی با اشاره به اینکه کارهای کودک باید ریزبینانه‌تر و سختگیرانه‌تر انتخاب شود، اظهار می‌کند: با کار ضعیف، مخاطبین این حوزه را فراری می‌دهیم و زمینه را برای از دست دادن آنها فراهم می‌کنیم.

با این اوصاف به نظر می‌رسد کار تئاتر در استان به صورت نه چندان تخصصی در حال فعالیت است. از همین رو و با توجه به اینکه تئاتر همواره در پرورش فکر کودک موثر می‌تواند باشد، به نظر می‌رسد در جهت ارتقا و تعالی فکری کودکان باید گامی به سوی هنر تخصصی تئاتر برداشت و با توجه به اینکه زیر ساخت‌ها نیز در این زمینه چندان در استان قوت ندارد،  بدون شک مسئولین امر باید  در راستای قوت این زیر ساخت‌ها، گام بردارند.

#تئاتر زنجان، ساسان قجر، تئاتر کودکان