مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان: دولت در خصوص بازسازی و بهره‌برداری این خانههای قدیمی کمک‌های خوبی می‌کند/ یک استاد دانشگاه: با احیا و مرمت یک بنا به اقتصاد شهر نیز کمک کرده‌ایم
صدای
زنجان/ زهره میرعیسی خانی: امروزه خانههای تاریخی به‌عنوان
یکی از ظرفیت‌های ارزشمند بافت‌های تاریخی، هویت پایدار بافت شهر را شکل داده‌اند.
اهمیت مرمت و احیای خانههای تاریخی ازآن‌جهت است که در صورت بی‌توجهی، این بخش
مهمِ هویت ملی و اجتماعی کشور، از بین می‌رود و نمی‌توان با هیچ جایگزین دیگری این
نقصان را جبران کرد.
این خانه‌ها ظرفیت‌های مغفول
مانده‌ای هستند که می‌تواند به حوزه گردشگری کمک کنند و باعث رونق گردشگری در
استان شوند. برخی از مشهورترین این خانه‌ها در استان که اکنون به ثبت ملی رسیده‌اند
شامل عمارت دارایی (که در اواخر دوره قاجار و اوایل حکومت رضاخانی مقارن با اواخر
جنگ جهانی دوم از سوی دولت وقت به‌صورت مجموعه‌ای به اماکن و ساختمان‌های دولتی
اختصاص یافت)، بنای توفیقی (که در بافت قدیمی شهر در محله معروف به غریبیه بالا
قرار دارد)، بنای خدیوی (که آن را می‌توان یک نمونه کامل ازنظر تزئینات دانست که
در اوایل پهلوی در استان ساخته‌شده است)، منزل شیخ‌الاسلام (که به سبک خانههای قدیمی
زنجان و با مصالح سنگ، آجر و ملاط در یک طبقه کارشده است و به‌عنوان یک نمونه کامل
از تزئینات خانههای قدیمی استان زنجان شناخته می‌شود)، خانه و باغ معین (که در
اواخر دوران قاجاریه توسط حاج محسن معین‌التجار که یکی از معتمدین و متمولین شهر
زنجان بوده، بناشده است) و بنای ذوالفقاری (که در مرکز بافت قدیمی شهر زنجان ساخته‌شده
است و هم‌اکنون این مجموعه تقسیم‌شده و قسمت‌هایی از آن از بین رفته است)، هست.
اما هنوز هم هستند بناها و عمارت‌هایی
که اگرچه ظرفیت بالایی در گردشگری دارند، شناسایی و موردبازسازی و اصلاح قرار
نگرفته‌اند. موضوعی که سید سعید صفوی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌نوعی
به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: اولین گام درزمینهٔ بهره‌برداری از این خانه‌ها،
شناسایی آن‌هاست تا در مرحله بعد با رضایت مالکین در مسیر ثبت پرونده قرار گیرد.
ضمن اینکه در حال حاضر پرونده اختصاصی برای این موضوع (منهای 10 موردی که ثبت‌شده
است) مورد شناسایی قرار نگرفته است و آخرین مورد هم خانه خدیوی است که درگذشته
چندین بار آتش گرفت و در این سه چهار ماهی که بنده در خدمت مردم هستم؛ با کمک مالک
از تخریب حتمی نجات یافت.
بیش از 2 هزار میراث تاریخی شناسایی‌شده
و 914 مورد از این آثار ثبت ملی و جهانی شده است
او با اشاره به اینکه میراث
فرهنگی در حقیقت شامل عناصر و آثار و ابنیه و میراث معنوی است که از آن تحت عنوان
میراث ناملموس یاد می‌شود، اظهار می‌کند: اگر بخواهیم یک دسته‌بندی کلی از این میراث
داشته باشیم؛ باید بر مبنای آمار و ارقام باشد. بر این اساس در استان زنجان بیش از
2 هزار میراث تاریخی شناسایی‌شده که 914 مورد از این آثار، ثبت ملی و جهانی شده
است که برای تک‌تک این میراثی که ثبت‌شده است، پرونده تشکیل و فرآیند ثبت آن
گذرانده شده است.
این مسئول ادامه می‌دهد: ما این
میراث را در 4 کلاس متفاوت دسته‌بندی می‌کنیم که شامل میراث غیرمنقول، میراث طبیعی
و میراث ناملموس و معنوی و میراث منقول هستند. از 914 اثر ثبت‌شده، 791 مورد آن میراث
غیرمنقول بوده و یک مورد آن تحت عنوان «پایگاه میراث جهانی سلطانیه» به‌صورت جهانی
ثبت‌شده است. از این تعداد 22 مورد میراث طبیعی ثبتی، 60 مورد میراث ناملموس و
معنوی و 40 مورد اشیا ثبتی یا همان میراث منقول ثبت ملی شده‌اند. همچنین در همین
دو سه ماه اخیر پرونده یک مورد ثبت طبیعی که برای شهرستان خدابنده بود، دفاع شد و
اکنون این مورد در انتظار صدور لوح ثبتی است و 5 پرونده ثبتی منقول نیز موجود است
که از آن‌ها دفاع شده و لوح‌های ثبتی آن‌ها نیز صادر و از طریق وزارتخانه ارسال
خواهد شد.
10خانه قدیمی و تاریخ در استان
زنجان به ثبت ملی رسیده است
به گفته این مسئول، در دل این
آمار و ارقام به‌ویژه میراث غیرمنقول تعدادی از خانههای قدیمی و تاریخی را داریم
که این‌ها به دلیل قدمت و شرایطی که دارند، مورد شناسایی قرار گرفتند و ثبت‌شده‌اند.
حدود 10 مورد از این خانه‌ها نظیر خانه ضیایی، شیخ‌الاسلام، خانه بهمنی، عمارت
دارایی و خانه ذوالفقاری و یک مورد در شهرستان خدابنده و یک مورد نیز در ماهنشان
ثبت ملی شده‌اند. همچنین تعدادی از خانههای قدیمی هم وجود دارد که واجد ارزش تاریخی
است که باید شناسایی و مراحل ثبت تاریخی آن‌ها نبر با همکاری مالکان خصوصی آن‌ها طی
شود.
وی خاطرنشان کرد: نکته‌ای که
وجود دارد، این است که این خانههای تاریخی
اغلب دارای مالک شخصی هستند و خیلی از این خانه‌ها در کشور مرمت‌شده و احیاشده است
و کاربری مناسبی برایش تعریف‌شده است و مورد بهره‌برداری قرارگرفته‌اند. مثلاً
کاربری اقامتگاهی، پذیرایی، کافه کتاب و خانه موزه شده‌اند.
در زنجان هم بخشی از این خانه‌ها
در قالب‌های مختلف به‌عنوان موزه و مجموعه پذیرایی و اقامتی هم در حال بهره‌برداری
است و لازمه این امر، این است که خانههای واجد ارزش تاریخی که می‌توان آن‌ها را
ثبت کرد با مشارکت مالکانش شناسایی و به ثبت برسند.
دولت در خصوص بازسازی و بهره‌برداری
این خانههای قدیمی کمک‌های خوبی می‌کند
صفوی اذعان کرد: اولین گام درزمینهٔ
بهره‌برداری از این خانه‌ها، شناسایی آن‌هاست تا در مرحله بعد با رضایت مالکین در مسیر ثبت پرونده قرار گیرد. ضمن اینکه در
حال حاضر پرونده اختصاصی برای این موضوع (منهای 10 موردی که ثبت‌شده است) مورد
شناسایی قرار نگرفته است و آخرین مورد هم‌خانه خدیوی است که درگذشته چندین بار آتش
گرفت و در این سه چهار ماهی که بنده در خدمت مردم هستم؛ با کمک مالک از تخریب حتمی
نجات دادیم.
وی ادامه داد: دولت در خصوص
بازسازی و بهره‌برداری این خانههای قدیمی کمک‌های خوبی می‌کند. در وهله اول در
مرمت این خانه‌ها با مالک مشارکت می‌کند و در قالب پرداختی‌های بلاعوض و یا ارزان‌قیمت
به این بحث ورود می‌کند. و یا در مراحل بعد ناظر فنی برای این افراد قرار می‌دهد
که بنا را متناسب با دوره تاریخی خودش مرمت و حفظ کندو نهایتاً اینکه پس از مرمت
برای این خانه‌ها پرونده پروانه کاربری صادر می‌کند تا در قالب مجموعه پذیرایی تاریخی
و یا اقامتی و موزه خانه مورد بهره‌برداری قرار گیرند و اصولاً خیلی از افرادی
که دارای خانه تاریخی هستند، به بازسازی آن
علاقه نشان می‌دهند و از آن استقبال می‌کنند.
بناهای تاریخی به‌نوعی دانشگاه‌های
معماری هستند
در ادامه میر موسی انیران، استاد دانشگاه نیز در
خصوص بافت و قدمت بناهای تاریخی استان و اهمیت آن‌ها، در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به اینکه قاعدتاً یکی از مهم‌ترین
اتفاقاتی که می‌تواند منجر به حفظ خانههای تاریخی شود، لحاظ کردن کاربری برای این
خانه‌ها است،گفت: این کاربری باید به‌گونه‌ای باشد که نوع کاربری را زیر سؤال نبرد
و مطابق با پارامترهای این بناهای تاریخی هدفی برای آن تعیین شود. در حقیقت مشخص
کردن نوع کاربری یکی از مهم‌ترین اهداف حفظ بنا است و مسلماً ما با دادن کاربری می‌توانیم
بنا را حفظ و به آن ارزش بدهیم.
وی با اشاره به اینکه به برخی از
بناها به دلیل خاصیتی که بنا دارد نمی‌توان کاربری جدید داد، افزود: در اکثریت
موارد می‌توان کاربری جدیدی را برای بنا تعریف کرد تا بنا با حفظ ساختار خود و
مرمت، کاربری جدید پیدا کند و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
به گفته این استاد دانشگاه، خانههای
قدیمی یکی از همین آیتم‌ها است که می‌توان با ارائه کاربری، آن را حفظ کرد. در شهر
و استان زنجان، بناهای تاریخی بسیاری داریم که شاخص هستند و می‌توان آن‌ها را به
هر سبک و سیاقی که صاحبان ملک می‌خواهند، احیا کرد. ضمن اینکه می‌توان از آن‌ها در
جهت مستند نگاری حوزه سبک معماری و سازه‌های قدیمی استفاده کرد. به‌طوری‌که بایستی
جزئیات نظیر تزئینات و سازه و غیره موردمطالعه قرار گیرد و آسیب‌های آن شناسایی
شود تا طرح مرمت و احیا آن مطرح شود.
وی خاطرنشان کرد: در زنجان نمونه‌هایی
از این خانههای احیاشده؛ مخصوصاً در قسمت بافت تاریخی زیاد است و خارج از این
بافت تاریخی نیز تک بناهایی نظیر خانه اسدی و خانه خدیوی و خانه جمالی و داوودی
وجود دارد که این خانه‌ها را می‌توان تبدیل به موزه و مکان گردشگری کرد.
انیران با اشاره به اینکه بناهای
تاریخی به‌نوعی دانشگاه‌های معماری هستند، گفت: ما بایستی از سبک و سیاق معماری این
عمارت‌ها و خانه‌ها یاد بگیریم و این خانه‌ها همراه با مساجد و معابر تاریخی بخشی
از گذشته ما هستند و خاطراتی را در دل خود حمل می‌کنند و هویت تاریخی ما را می‌سازند
و حفظ این اماکن چند مسیر را دنبال می‌کند که هدف اول همان‌طور که گفتم مسئله
آموختن از معماری این بناها است چراکه این مکان‌ها درواقع دانشگاه‌هایی برای
دانشجویان معماری است و اگر این دانشجویان برنگردند و معماری این اماکن را بررسی
نکنند و گذشته خود را نبینند، به‌راستی نمی‌توانند آینده خود را بسازند و هدایت
کنند و تا زمانی که دانشجویی گذشته خود را نشناسند مجبور خواهد بود که از صفر شروع
کند که از صفر شروع کردن برای هیچ‌کس خوب نیست.
این استاد دانشگاه مدعی است، این
اماکن به‌نوعی به دانشجویان معماری و شهرسازی ما در حوزه‌های اجتماعی، ساخت‌وساز،
مصالح و تزئینات، انرژی آموزش می‌دهند و دانشجویان ما با نگاه به این معماری به
دنبال جواب به سؤالات خود برمی‌آید که درزمانی که برق و گاز نداشتیم و درجه سرما به‌مراتب
بالابود و مسیر برفی زنجان با تونل در کوچه‌ها و خیابان‌ها باز می‌شد چطور بدون
گاز یا برق می‌توان زندگی کرد؟ و پاسخ این دست از سؤالات در داخل معماری سنتی ما
نهفته است که ما به آن نرسیده‌ایم که اگر بتوانیم به این سؤالات پاسخ بدهیم درواقع
می‌توان یک حرکت جدیدی را در حوزه معماری ایجاد کنیم.
با احیا و مرمت یک بنا به اقتصاد
شهر نیز کمک کرده‌ایم
این مسئول با اشاره به اینکه با
احیا و مرمت یک بنا به اقتصاد شهر نیز کمک کرده‌ایم، افزود: با صرف کمترین هزینه می‌توان
یک عمارت را سر پا نگه داشت و با هزینه رقم‌هایی بسیار پایین‌تر ازآنچه درزمینهٔ ساخت‌وساز
هزینه می‌شود؛ آن را حفظ و مرمت کرد که به لحاظ ارزش‌های زیباشناختی نیز بسیار زیباتر خواهد بود. ضمن اینکه در حوزه
اقتصاد نیز ما باعث شدیم که پول کمتری هزینه شود و این هزینه کمتر در اقتصاد شهری تأثیرگذار
است.
انیران ادامه داد: اگر بناهایی
که در بافت قدیمی شهر هستند، حفظ شود؛ سایر مالکان بناها نیز به مرمت و احیای
بناهای تاریخی خود تمایل پیدا می‌کنند و این امر موجب خواهد شد که قیمت زمین در
بافت سنتی شهر افزایش و خواهان بیشتری پیدا کند چراکه حرکت سرمایه‌گذار به سمت
بافت‌های تاریخی، خود چند عامل را مسبب می‌شود که اولی این است که موجب می‌شود تا
کسی از بافت‌های سنتی خارج نشود که این قسمت‌ها متروکه نشود و در مرحله بعدی سایر
افراد نیز تمایل پیدا می‌کنند تا در این مکان ساخت‌وساز کنند و عملاً به سمتی حرکت
می‌کنیم که سرمایه‌گذاران بیایند و بناهای تاریخی را حفظ کنند هرچند ارزش‌افزوده
هم برای این سرمایه‌گذاران وجود دارد.
وی افزود: در کنار تمام این
موارد؛ در بطن این بناهای تاریخی اتفاقات و وقایع تاریخی و اجتماعی رخ‌داده است که
با حفظ این بنا می‌توان بخشی از تاریخ و وقایع تاریخی را ماندگار کرد! این موضوع
بسیار مهمی است که شما در بافت تاریخی خود بخشی از تاریخ یک شهر را یدک بکشید، این
یعنی کمک به گردشگری و اقتصاد شهر! کمک به اقتصاد شهر از همین‌جاها شکل می‌گیرد و
باعث رونق همه بخش‌های گردشگری می‌شود و باعث می‌شود که افراد بروند در این زمینه
آموزش ببینند و اشتغال آفرینی صورت گیرد.
انتهای پیام/