صدای زنجان/ زهره میرعیسی خانی: شاید ایران جزو کشورهای نادری باشد که هیچ محدودیتی برای تولید زباله در آن وجود ندارد و همین امر باعث افزایش بی‌رویه تولید پسماند شده و مدیریت پسماندها را با پیچیدگی مواجه کرده‌‌ است. این در حالی است که در بعضی از کشورهای جهان در هر بخش تولیدی، آموزشی، صنعتی و غیره محدودیت‌هایی برای تولید زباله وجود دارد.

مدیریت پسماند شهری در زنجان نیز چالش‌های خود را دارد و با وجود وعده‌ها و برنامه‌های متعدد که برای آن اعلام می‌شود هنوز خبری از اجرایی شدن آن‌ها نیست و پسماندهای شهری زنجان همچنان راه اراضی روستای «مهتر» را در پیش می‌گیرند. به گفته مسئولان شهرداری زنجان روزانه حدود 300 تا 400 تُن زباله در شهر زنجان جمع‌آوری می‌شود که همه این مقدار سهم منطقه مهتر بوده و مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی فراوانی برای این منطقه در پی داشته است.

شورای شهر و شهرداری زنجان باز هم وعده‌هایی درباره مدیریت پسماند شهری داده‌اند و به نظر می‌رسد «شاید» حداقل در ظاهر تصمیمات جدی در این زمینه دارند به طوری که علیرضا فیروز فر، شهردار زنجان با اشاره به اینکه در هیچ دوره‌ای در خصوص پسماند اقداماتی انجام گرفته است، اظهار کرده که در دوره کوتاه کنونی برنامه‌ریزی برای تفکیک زباله از مبدأ و مقصد انجام شد.

به گفته وی تفکیک زباله در مقصد نیازمند سپری شدن مراحل قانونی است و در حوزه تفکیک زباله در مبدأ نیز شرکت‌های دارای صلاحیت اعلام آمادگی کرده‌اند. اما در سطح کشور شرکت‌هایی که دارای صلاحیت هستند بسیار محدود بوده و تنها ۴ شرکت است که یکی از این شرکت‌ها برای همکاری با شهرداری زنجان اعلام آمادگی کرده است.

اگر 20 درصد از پسماند شهری را بازیافت کنیم، بسیاری از هزینه‌های شهرداری کاهش می‌یابد

در این خصوص اما؛ «منصور مراد لو» اظهار کرد: شیوه‌نامه‌ای را وزارت کشور به تمام شهرداری‌ها ابلاغ کرده است که طبق آن تفکیک زباله باید از مبدأ و توسط شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شود و این شرکت‌ها باید پسماند را تفکیک و بازیافت کنند. امسال نیز شهرداری استان دو برنامه برای پسماند دارد، اول اینکه جمع‌آوری و بازیافت آن را از مبدأ شروع خواهیم کرد. در این زمینه چند جلسه برگزار شده است و با توجه به اینکه باید شرکت‌های دانش‌بنیان را به کار بگیریم، اکنون سه شرکت دانش‌بنیان را در زنجان داریم که در این زمینه اعلام آمادگی کرده‌اند و وارد مذاکره با شهرداری شده‌اند.

وی ادامه داد: اکنون به دنبال این هستیم که اپلیکیشنی را مثل اپلیکیشن «بهروز» در مشهد به کار بگیریم و شهروندان به این شرکت پیام می‌دهند و متصدی این شرکت در ساعات مشخص می‌رود و زباله‌های تفکیک شده شهروندان را جمع‌آوری می‌کند و در عوض خدماتی از قبیل گل و گیاه، لبنیات و  محصولات دیگری را به شهروندان اعطا می‌کنند.

این عضو شورای شهر اذعان کرد: در کنار اینکه ما بایستی به دنبال حل مشکل زباله‌ گردها باشیم و هم در زمینه تفکیک زباله‌ها ورود کنیم و هم تولید زباله را کاهش دهیم؛ در مقابل به دنبال انتخاب پیمانکار مقصد «مهتر» هستیم که زباله‌های شهری را در این منطقه دفن می‌کنند. تفکیک زباله در این مقصد نیز اتفاق خواهد افتاد و در پایان زباله‌هایی که غیرقابل تفکیک است را طبق دستورالعمل موجود دفن می‌شوند.

به گفته مراد لو، اگر بتوانیم 20 درصد از 100 درصد زباله تولیدی استان آن را بازیافت کنیم، بسیاری از هزینه‌های شهرداری کاهش می‌یابد. هرچند در این برهه به دنبال کسب درآمد نیستیم. در مشهد هم به همین شکل بود و شهرداری به دنبال درآمدزایی نبود. اگر بتوانیم همین 20 درصد تفکیک زباله را در نظر داشته باشیم، قطعاً 20 درصد هزینه‌های پسماند کاهش خواهد یافت.

وی با اشاره به مشکلات زیست‌محیطی پسماندهای شهری و تلاش برای کاهش این مشکلات، اظهار کرد: در این زمینه دنبال سود نیستیم و در تلاش هستیم، اشتغال ایجاد شود و هم تفکیک زباله و فرهنگ‌سازی در این زمینه صورت بگیرد.

پسماند شهری را تا 80 یا 90 درصد می‌توان بازیافت کرد اگر سازوکار و زیرساخت‌های بازیافت آن فراهم باشد

در این زمینه «عباسعلی زمانی» مدیر گروه علوم محیط‌زیست دانشگاه زنجان با اشاره به اینکه امروزه در سطح جهان در زمینه مدیریت پسماند شهری به سمت مدیریت هوشمند پسماند حرکت می‌شود، گفت: در این نوع از مدیریت مکان‌یابی سطل‌های زباله و خود سطل‌های دربسته تعبیه شده، به صورت هوشمند است و جمع‌آوری زباله بر اساس هزینه‌ای که شهروندان هزینه می‌کنند، صورت می‌گیرد. ضمن اینکه موضوعاتی مثل تفکیک زباله نیز در دنیا قواعد مربوط به خود را دارد.

وی ادامه داد: می‌توان گفت که در این نوع از مدیریت پسماند، «اصفهان» به عنوان شهر موفق کشور عمل کرده است به طوری که در «اصفهان» تأکید بر این است که هیچ پسماندی را دفن نکنیم چرا که همه زباله‌ها قابل بازیافت است و تنها یک یا دو درصد غیرقابل بازیافت.

به گفته این استادیار، سازمان مدیریت پسماند شهرداری زنجان با دانشگاه در تعامل است و این نکته بسیار مثبتی است. این موضوع که سازمان مدیریت پسماند مرجع را دانشگاه قرار می‌دهد و جلساتی را با اساتید و دانشگاهیان گذاشته است، بیانگر یک اتفاق خوب است. همکاران ما در این زمینه استراتژی‌هایی را تعیین و اصولی را نهادینه کردند که روی این اصول بایستی فکر کرد تا اگر شرایطی فراهم شود، بتوانیم شرایط را به اصفهان نزدیک کنیم. حتی بحث هوشمند سازی مدیریت پسماند شهری در دستور کار است.

وی با بیان اینکه در وهله اول بایستی فرهنگ شهروندی را تقویت کنیم، اظهار کرد: در این زمینه بایستی محله به محله در مورد پسماند و خطراتش توضیح داده شود و تفکیک و مزایای آن تشریح داده شود. پس از تقویت فرهنگ شهروندی بایستی به سراغ زباله گرد برویم و این قشر ساماندهی کنیم و اگر این کار را نکنیم؛ هر کاری هم بکنیم، در انتها باز هم وقتی زباله در بیرون گذاشته می‌شود دوباره تیغ زباله گرد آن را پاره می‌کند و. همه کارها را صفر می‌کند.

وی با اشاره به اینکه قرار نیست سر هر خانه‌ای یک سطل زباله باشد، افزود: در این زمینه باید برنامه‌ریزی کرد و فرهنگ جامعه را ارتقا داد چرا که هنوز هم تصور می‌کنیم که زباله‌ای که در خانه تولید شد، بلافاصله باید جلوی درب خانه گذاشته شود و هنوز قرار دادن زباله را در ده متر جلوتر و یا عقب‌تر و در سطل زباله‌هایی که شهرداری تعبیه کرده است برایمان جا نیفتاده است.

این استادیار خاطرنشان کرد: در گروه محیط‌‌زیست دانشگاه طرحی در جریان است که روی کاهش پسماند شهروندی کار می‌کند و هنوز به نتیجه هم نرسیده است که در این زمینه در تلاش هستیم که با طرح پرسش‌نامه‌ای از مردم نظرشان را در مورد معضلاتی که در این زمینه دارند جویا شویم و هم به دنبال کاهش زباله شهری هستیم و در صورتی که مردم زباله کمتری را تولید کنند و در کنار آن شهرداری بتواند فکری به حال عوارض پسماند کند تا عوارض کمتری بدهند.

وی ادامه داد: پسماند شهری را تا 80 یا 90 درصد می‌توان بازیافت کرد ولی اینکه سازوکار و زیرساخت‌های بازیافت آن فراهم باشد، مورد بحث است. باید سازوکار و زیرساخت‌ها را فراهم آوریم تا بتوانیم پسماند را مدیریت کنیم. اگر زیرساخت‌ها فراهم باشد، شاید تا 90 درصد هم بتوان این زباله‌ها را بازیافت کرد.

وی اذعان کرد: همه شهروندان در زمینه پسماند، عوارضی را پرداخت می‌کنند که این زمینه همه شهروندان اعم از پر تولیدکننده و کم تولیدکننده زباله باید این عوارض را پرداخت کنند و بایستی این میزان زباله را کمتر کنند تا مشکلات در این زمینه کمتر شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در خصوص عوارض پسماند شهری، قوانینی وجود دارد، اظهار کرد: در مورد ساماندهی کردن عوارض شهروندانی که میزان بالایی پسماند شهری تولید می‌کنند، باید اقداماتی انجام شود. اگر چه در «اصفهان» این اتفاق می‌افتد اما در این زمینه در استان دچار مشکل هستیم.

در ساخت و ساز ساختمان باید بحث مدیریت پسماند لحاظ شود

در ادامه «محمدرضا یافتیان»، مدیرکل سازمان محیط‌زیست استان زنجان با اشاره به اینکه مکانیزه کردن پسماند شهری نیازمند ابزاری است که باید ابزارش در استان فراهم شود، گفت: به جرات می‌توان گفت که استاندارد قطعی در این زمینه وجود دارد.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم بحث پسماند شهری را از مرحله «تولید» تا «دفع» در نظر بگیریم. یکی از نقاطی که می‌توان در آن زباله را تفکیک کرد، در مرحله تولید است که باید در این زمینه فرهنگ‌سازی داشته باشیم و در واقع تفکیک زباله در مبدأ نیازمند فرهنگ‌سازی است تا مردم به این امر بپردازند.

به گفته این مسئول، ایجاد زیرساخت‌های تفکیک زباله از الزامات است. در کشورهای توسعه‌یافته در واقع تفکیک پسماند با کیفیت بالایی صورت می‌گیرد.

این مسئول با بیان اینکه در کشورهای پیشرفته، بحث مدیریت پسماند در ساخت و ساز مسکن، بخش غالب موضوع را تشکیل می‌دهد، اظهار کرد: چنانچه که بحث وجود پارکینگ، در ساخت و ‌سازها الزامی است و اگر پارکینگی از نقشه ساختمان حذف شود، بایستی جریمه پرداخت شود، زباله و تفکیک آن نیز در ساختمان در نظر گرفته شود.

وی ادامه داد: در بهترین شرایط در ایران تنها بحث شوتینگ‌های زباله را داریم که زباله از همان بالای ساختمان به مخزن زباله پرت می‌شود و اگر اتفاقی هم در مسیر برای زباله بیفتد مورد توجه متصدی مربوطه در ساختمان نیست! در مقابل در کشورهای توسعه‌یافته ما شاهد هستیم که مکان‌هایی را برای مدیریت زباله اختصاص داده‌اند که در این خصوص شاهد هستیم که سه نوع سطل زباله به صورت تفکیک شده تعبیه شده است. بخشی‌ از این زباله‌ها، زباله‌هایی است که تفکیک شده است و بخشی دیگر برای ضایعات «تر» و یکی هم برای ضایعاتی که قابل بازیابی نیست، اختصاص می‌یابند.

جمع‌آوری زباله در کشورهای پیشرفته نسبت به ایران کمتر انرژی می‌برد

 یافتیان معتقد است که در این کشورها نسبت به ایران انرژی کمتری در خصوص جمع‌آوری زباله گذاشته می‌شود، به طوری که در شهر زنجان ما هر روز برنامه جمع‌آوری زباله را داریم ولی در این کشورها این اتفاق به صورت روزانه نیست و در حقیقت جمع‌آوری زباله‌های «تر» هفته‌ای یک روز اتفاق می‌افتد و پسماندهایی که قابل بازیافت هستند؛ شاید هر ماه یک‌بار باشد و ماشین‌های مخصوص حمل زباله می‌آیند و این‌ها را در مخازن خود خالی می‌کنند و آن را به واحدهای بازیابی منتقل می‌کنند.

وی با بیان اینکه اولین مرحله در مدیریت پسماند شهری، مرحله جمع‌آوری زباله‌ها است، اظهار کرد: ما در این زمینه در استان مشکل داریم و در جلسه پسماند نیز ما این موضوع را مطرح کردیم که به این موضوع در«کوتاه‌مدت» و یا «میان‌مدت» نمی‎توانم برسیم و بایستی کم‌کم به سمت این موضوع حرکت کنیم که در صدور جوازهایی که برای ساخت و ساز داده می‌شود در منازل واحد جمع‌آوری پسماند را به ویژه برای مجموعه‌های مسکونی در نظر داشته باشیم.

وی ادامه داد: با وجود اینکه زحمات بسیار زیادی در بحث «حمل» و «دفع» زباله کشیده می‌شود، اما متأسفانه هنوز برنامه‌ای برای کاهش هزینه و کارایی بیشتر در حوزه پسماند نداشته‌ایم.

به اذعان یافتیان، در مرحله بعد، موضوع جمع‌آوری زباله مورد بحث است. شاهد هستیم که در محلات مختلف جمع‌آوری زباله توسط شهروندان روند مشخصی ندارد. یک سری سطل‌های فلزی توسط شهرداری، تعبیه شده است که مثلاً شهر تمیز باشد، اما خود این سطل‌ها نیز معضلی شده است چرا که شهروندان زباله‌های خود را در این سطل می‌ریزند و زباله ‌گردها کیسه این زباله‌ها را پاره می‌کنند.

مدیرکل محیط‌زیست استان زنجان مدعی است که مشکل ما بیشتر در بحث ریخت و پاش زباله است که به هر علتی از قبیل دخالت حیوانات و پاره کردن کیسه‌های زباله توسط حیوانات بلا صاحب و یا ورود زباله‌ گردها و جستجو در میان زباله‌ها برای یافتن برخی از مواد قابل بازیافت صورت می‌گیرد. همچنین ما در مسیر حمل زباله نیز دچار مشکل هستیم که این موضوعات به شهرداری منتقل شده است.

متأسفانه خودروهای ویژه حمل زباله را نداریم

وی ادامه داد: در بخش حمل زباله متأسفانه خودروهای ویژه این کار را نداریم و یا اگر هم وجود دارند؛ به صورت محدود است و در وضعیت فعلی از کامیون‌های حمل مصالح ساختمانی استفاده می‌شود. شهرداری با پیمانکاری طرف قرارداد هست که حمل زباله را با کامیون انجام می‌دهد. این‌ خودروها وقتی حرکت می‌کنند، شیرابه‌هایی را به دلیل مسدود نبودن مخازن حمل زباله رها می‌کنند که با سیاست‌هایی که شهرداری در پیش گرفته است امید است این مشکلات حل شود.

یافتیان خاطرنشان کرد: بحث مهم دیگری که داریم مربوط به تخلیه زباله‌ها در سطح شهر و بار زدن آن بر روی کامیون‌ها است که در این زمینه نیز ما با کمبود خودروهای حمل زباله روبه‌رو هستیم. این مشکلات، مشکلاتی هستند که ما در کل استان با آن مواجه هستیم و همین اواخر نیز در کارگروه پسماند زباله این موضوع را به بحث گذاشتیم.

وی در مورد وضعیت لندفیل‌های دپوی زباله در استان گفت: متأسفانه هیچ‌کدام از لندفیل‌های استان، استاندارد نیستند. علت این موضوع نیز این است که این محل‌ها در گذشته ایجاد شده‌اند و آن موقع یا بر اساس ضرورت استاندارها را نتوانستند رعایت کنند و همین موضوع باعث شده است که هیچ‌کدام از دفن گاه‌های زباله‌ استانداردهای لازم را ندارند. هرچند با بازدیدها و صحبت و نامه‌نگاری‌هایی که در مورد لندفیل «مهتر» با شهرداری داشتیم به این سمت حرکت کردیم که تا لندفیل استان به سمتی برود که استاندارد شود.

هیچ‌کدام از لندفیل‌های زباله در استان استاندارد نیستند

وی خاطرنشان کرد: از شهرداری بحث محصورسازی کل محوطه لندفیل را تقاضا داشتیم که بخشی از آن انجام شده است و «محصورسازی» کل این لندفیل در دستور کار شهرداری قرار دارد و این اتفاق خواهد افتاد چرا که این محل، محل آمد و شد حیوانات ولگرد شده بود و بایستی این محل کنترل می‌شد.

این مسئول خاطرنشان کرد: مورد دیگری که ما از شهرداری درخواست کردیم، در زمینه اندازه‌گیری وزن پسماند شهری استان است. هرچند ما به صورت کلی می‌دانیم که در روز پسماند استان حدود 420 تن است اما برای اینکه این عدد دقیق شود از آن‌ها خواستیم که باسکول نصب شود که این موضوع نیز مراحل انتهایی خود را طی می‌کند و به‌زودی از این باسکول بهره‌برداری می‌شود تا میزان دقیق زباله تولید در روز احصا شود.

به گفته یافتیان، ایجاد فضای اسکان استاندارد برای کسانی که در این محل اسکان دارند و در جمع‌آوری زباله کمک می‌کنند، از دیگر موارد مورد بحث ما در این خصوص بود.

وی افزود: همچنین برای کنترل بویی که از این محل ساطع می‌شود و جلوگیری از پراکنش بیشتر زباله‌های سبک از شهرداری خواسته شد که با زباله‌ها با پوشش‌دهی ضخیم‌تری دفن شوند.

این مسئول خاطرنشان کرد: نکته دیگری که وجود دارد، بحث ساماندهی زباله‌های بی‌خطر شده بیمارستانی است که برای این زباله‌ها نیز یک بخش جدایی از زباله‌های معمول خانگی در نظر گرفته شده است و این زباله‌ها در یک سلول مجزا دفن می‌شوند.

وی بادآور شد: امسال شهرداری به دنبال انجام کارهایی در زمینه مدیریت پسماند شهری بود که خود من نیز به‌نوعی درگیر این موضوع بودم. شهرداری اکنون یک قراردادی را با شرکتی از طریق مزایده منعقد کرده است که بحث جمع‌آوری زباله‌های قابل بازیافت از محل خود «مهتر» را به عهده دارد. در واقع یک شرکتی برنده مزایده شده است که در مهتر کار تفکیک زباله را انجام بدهد.

مدیرکل محیط‌زیست استان زنجان ادامه داد: کار دیگری که شهرداری در حال انجام است؛ بحث راه‌اندازی «اسنپ بازیافت» است که در این موضوع شهروندان زباله‌های قابل بازیافت خود را اعم از کاغذ و شیشه و آهن‌آلات را جمع‌آوری و از طریق تماس تلفنی جهت تحویل این دسته از زباله‌ها اقدام می‌کنند.

وی اظهار کرد: تفکیک زباله در گذشته در استان زنجان کم و بیش انجام می‌شد، منتهی در این زمینه بحث وزن نبود و به صورت ماهانه یک مبلغی را به شهرداری پرداخت می‌کرد. این بحث اسنپ بازیافت فرد می‌تواند زباله را در محل مسکونی خود نگهداری کند و سپس توسط پیمانکار از شهروندان جمع‌آوری شود.

انتهای پیام/