پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ زهره میرعیسی‌خانی: با وجود اذعان برخی از شهروندان در خصوص موقوفه و تاریخی بودن بنای کاروانسرای سنگی و اینکه عموم مردم سود چندانی از این بنا نمی‌برند اما مدیر کل سازمان اوقاف و امور خیریه استان زنجان می‌گوید که کل کاروانسراهای سنگی کشور موقوفه است و سازمان اوقاف باید علاوه بر حفظ عین‌موقوفه در جهت ارتقای موقوفات و سرمایه‌گذاری هر چه بیش‌تر روی آن‌ها کار کند تا در اجرای نیت‌ خیرات و مبرات حرکت کند.

«کاروانسرای سنگی» یا «داش کاروانسراسی» در جاده کمربندی زنجان-میانه روبروی ایستگاه قطار زنجان واقع شده‌است.

 قدمت این کاروانسرا به دوره صفویه بازمی‌گردد و هم‌اکنون به عنوان رستوران سنتی مورد استفاده است. پلان این کاروانسرا به سبک چهار ایوانی است، حجره‌های آن در یک طبقه قرار گرفته‌اند و سقف‌‌ها از نوع قوسی هستند. استفاده از سنگ به عنوان مصالح اصلی در ساخت کاروانسرا باعث شده ‌است که این بنا با عنوان کاروانسرای سنگی و در زبان محاوره‌ای «داش کاروانسرا» معروف شود. این بنا از لحاظ این که تنها بنای باقی مانده از کاروانسراهای زنجان است دارای اهمیت فراوانی است.

این کاروانسرا در روزگار نه چندان دوری مشرف بر مزارع سرسبز و باغات میوه حومه شهر در محور ارتباطی غرب به شرق قرار داشته است، اما اکنون به عنوان یک اثر عام المنفعه، زیر نظر اداره کل اوقاف و امور خیریه استان زنجان قرار دارد و بنا است عایدی این کاروانسرا صرف خیرات و مبرات شود. همچنین این اثر به شماره ۲۱۲۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

این بنا سال گذشته مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. برای مرمت و بازسازی آن بالغ بر 15 میلیارد تومان اعتبار، هزینه شده است که به اذعان مدیرکل اداره اوقاف استان زنجان بخش اعظمی از بودجه مورد نیاز برای این پروژه از سوی سرمایه‌گذار بخش خصوصی و بخشی نیز از محل اعتبارات این اداره کل تامین شده است.

**اوقافی و شخصی بودن این اماکن و اینکه مالکیت آن بنا برای چه کسی است، مشخص کننده نوع کابری این بناها است

 در این زمینه «سید سعید صفوی»، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان با بیان اینکه اکثر بناهای تاریخی که مشابه با کاروانسرای سنگی هستند، می‌توان به آن کاربری داد تا مورد بهره‌برداری قرار بگیرد، اظهار کرد: بناهای تاریخی برای بازدید عموم است و هر کدام بر یک مبنایی قابل بازدید است.

وی ادامه داد: اوقافی و شخصی بودن این اماکن و اینکه مالکیت آن بنا برای چه کسی است، مشخص کننده نوع کابری این بناها است. ضمن اینکه برخی از بناها می‌توانند برای اشخاص خصوصی هم باشند، اما واجد ارزش تاریخی باشد و با آن مکانیزم‌ها و شاخص‌هایی که وجود دارد به ثبت ملی و جهانی برسد. اصولا بازدید از این بناها برای عموم آزاد است و نهایتا می‌توان برای این بناها سازو کاری هم تعریف کرد و از آنها بهره برد.

صفوی ادامه داد: در کاشان و اصفهان و یزد بناهای تاریخی بسیاری وجود دارد که تغییر کابری داده شده‌اند( اقامتی، پذیرایی، کافه کتاب و مجموعه های دیگر). در این زمینه هم میراث فرهنگی بیشتر از باب اینکه این بناها دارای ارزش تاریخی هستند و باید حفظ شود، ورود پیدا می‌کند و  در حفظ و مرمت این آثار ورود پیدا می‌کند تا این آثار به بهره برداری برسد.

این مسئول با اشاره به چند مورد مشابه از این آثار تاریخی در استان که تغییر کابری داده شده‌اند، اذعان کرد: در سال‌های گذشته مجموعه «چلبی اوغلی» به یک سرمایه‌گذار واگذار شده بود تا این مجموعه به عنوان مجموعه اقامتی و پذیرایی مورد استفاده قرار گیرد و یا «حمام سالار سلطانیه» و یا «سفره‌خانه حاج داداش» که در گذشته «حمام حاج داداش» بوده است که این‌ها مجموعه‌های تاریخی هستند که در استان وجود دارند و تغییر کاربری داده شده‌اند و مورد استفاده اشخاص قرار گرفته‌اند.

**کاروانسرا سنگی وقفی است، اما مردم هیچ عایدی از این کاروانسرا ندارند

با این وجود برخی از شهروندان با بیان اینکه این کاروانسرا وقفی است، اما مردم هیچ عایدی از این کاروانسرا ندارند، اظهار کردند: اداره اوقاف، این مکان را به صورت یک واحد تجاری(رستوران) تبدیل کرده است و تنها خود از آن بهره می‌برد، در حالی که مردم این انتظار را دارند که از برخی از امتیازات این کاروانسرا تمام مردم بهره ببرند.

یکی از این شهروندان در این رابطه ادامه داد: این بنا که به نوعی جزو آثار تاریخی استان محسوب می‌شود چرا باید مخصوص عده‌ی از شهروندان باشد که به لحاظ مادی متمول هستند، آیا بهتر نبود که این کاروانسرا به جای تبدیل شدن به یک رستوران به یک بنای عمومی و یا موزه تبدیل می‌شد تا مردم از آن به شکلی دیگر بهره می‌بردند.

وی خاطرنشان کرد: حداقل این انتظار می‌رود که غذاهایی که در این رستوران به طبخ می‌رسند، به لحاظ قیمت یک میزان پایین‌تر باشند تا عموم مردم بتوانند از آن بهره ببرند، نه اینکه تنها خاص عده مشخصی از مردم باشد. این رستوران یکی از گران‌ترین رستوران‌های موجود در استان است که با وجود موقوفه بودن بنا هیچ نفعی برای عموم مردم ندارد.

**کاروانسرا سنگی از نوع موقوفه‌های «منفعتی» است

در این رابطه اما حجت‌الاسلام و المسلمین مختار کرمی، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان زنجان در پاسخ به اینکه نیت مالک این موقوفه، چه بوده است که اکنون از این موقوفه بهره‌برداری اقتصادی می‌شود، اظهار کرد: به صورت کلی ما دو نوع وقف داریم یکی انتفاعی و دیگری منفعتی! کسی که اموال شخصی خود را از نوع انتفاعی وقف می‌کند، اوقاف حق ندارد از آن درآمد کسب کند. در حقیقت «انتفاعی» یعنی اینکه ما یک بنا را می‌سازیم و نوع کاربرد آن را مشخص می‌کنیم. این یعنی سازمان اوقاف هیچ گونه درآمدی نمی‌توان از قبل آن داشته باشد که شاید 5 درصد وقف‌های استان از نوع انتفاعی باشد.

وی ادامه داد: اما نوع دیگری از وقف وجود دارد که منفعتی است. وقتی اسم «منفعتی» ‌می‌آید، شما باید به اقتصاد کسب درآمد فکر کنید. وظیفه سازمان اوقاف این است که حتما این موقوفه را برای آن کاری که واقف عنوان کرده است، اجاره بدهد و یا سرمایه‌گذاری کند. مثلا واقفی عنوان کرده است که من این باغم را وقف می‌کنم و از درآمد این باغ برای زوج‌های جوان جهیزیه تهیه کنید. متولی و کارشناس اوقاف باید این باغ را اجاره دهد و یا مراقبت کند.

** اوقاف بایستی علاوه بر حفظ عین موقوفه، در جهت ارتقای درآمد با سرمایه‌گذاری و اجرای نیت حرکت کند

به گفته این مسئول، متولی اوقاف باید این موضوعات را در نظر بگیرد و تلاش کند که این سرمایه را ارتقا بدهد و از همین رو می‎تواند سرمایه‌گذاری کند و هر چه در توان دارد را به کار گیرد تا ارزش اقتصادی و منفعت موقوفه افزایش یابد. مثلا مغازه دویست متری که وقف شده است، من به عنوان متولی تشخیص می‌دهم که این بنا را تخریب کنم و پاساژ بزنم و درآمد 50 میلیونی را به درآمد 10 میلیاردی تبدیل ‌کنم و درآمد را در جهت همان نیت واقف هزینه ‌کنم که این کار، کار بسیار عاقلانه‌ای است.

وی ادامه داد: در مورد کاروانسرا سنگی نیز، نیت برای «خیرات و مبرات» است و «خیرات و مبرات» یعنی هر کار خیر و نیک و ارزشمندی که برای جامعه اسلامی ارزش دارد، متولی اوقاف می‌تواند اعتبارات را در این زمینه صرف کنند.

به اذعان کرمی، کاروانسرای سنگی در سال‌های گذشته 5 میلیون تومان اجاره‌بها داشت، ولی در حال حاضر 15 میلیارد روی آن سرمایه‌گذاری شد و این بنا ارتقا داده شد. به طوری که امسال ما این را به 134 میلیون تومان اجاره دادیم.ضمن اینکه وظیفه اصلی من، به عنوان متولی این بخش این است که علاوه بر حفظ عین موقوفه، در جهت ارتقای درآمد با سرمایه‌گذاری و اجرای نیت حرکت کنم.

** کاروانسرا سنگی بر طبق نظر کارشناسی به مزایده گذاشته شده است

وی با اشاره به اینکه کل کاروانسراهایی که در ایران وجود دارد، وقف است، افزود: به طور کلی بیشتر کاروانسراهای موجود در کشور متعلق به زمان شاه عباس صفوی است، یعنی چون که استفاده عمومی داشته است، مشابه قبرستان‌ها و حمام‌های عمومی به سازمان اوقاف واگذار شده‌اند.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان زنجان خاطرنشان کرد: کاروانسرا سنگی دو سال پیش دارای مشکلاتی بود که یکی از این مشکلات، مربوط به مسائل بهداشتی بود که دانشگاه علوم‌پزشکی عنوان می‌کردند که اینجا شرایط بهداشتی درستی ندارد و راست هم می‌گفتند. ما آمدیم این بنا را تعمیر و مرمت کردیم و چون جزو میراث فرهنگی هم بود، سازمان میراث فرهنگی هم بر این موضوع نظارت داشت تا این بنا با لحاظ شاخصه‌های تاریخی مورد مرمت قرار گیرد و مشکلی از این بابت نداشته باشد.

وی افزود: این کاروانسرا در حال تخریب بود و نم داشت و ما همه این‌ها را حل کردیم و قبل این درآمد از این مکان 50 میلیون تومان بود که اکنون 134 میلیون تومان بر اساس نظر کارشناسی و مزایده هم برگزار شده است و بعد از پایان سال 1402 دوباره مزایده گذاشته می‌شود و هر کسی که این مزایده را برنده شود و در مسیر خیرات و مبرات مصرف می‌شود. یعنی این اعتبارات صرف امور خیریه از خرید جهیزیه برای جوانان تا کمک به فقیر و برگزاری مراسمات می‌شود.

اما یکی از شهروندان از مسئولان می‌خواهد تا در کنار تمرکز به عایدی از محل موقوفات، به فکر افراد کم در آمد هم باشند.

او می‌گوید: اینکه از محل درآمد موقوفات خیری به نیازمندان برسانیم بهترین کار ممکن است اما با توجه به شرایط نامطلوب اقتصادی و مشقت اغلب مردم در تامین هزینه‌ها، آیا بهتر نیست مسئولان مربوطه در خدمات دهی مراکزی که موقوفه‌اند، مثل کاروانسرا سنگی زنجان شرایطی فراهم شود که نرخ غذاها را پائین‌تر از سایر مراکز اعلام کنند تا افرادیکه توانایی مالی برای حضور در رستورانها را ندارند هر از چند گاهی یک بار فرزندان خود را به صرف غذا در اینگونه مراکز میهمان کنند ؟

انتهای پیام/