منطقه حفاظت‌شده انگوران یکی از کهن‌ترین مناطق حفاظت‌شده کشور است که در مرز ۳ استان زنجان، آذربایجان غربی و کردستان قرار گرفته‌است. منطقه انگوران حدود ۱۲۵ هزار هکتار (۱۲۵۰ کیلومتر مربع) وسعت دارد که نزدیک به ۳۰ هزار هکتار آن پناهگاه حیات وحش انگوران و بقیه به عنوان منطقه حفاظت شده تعیین شده‌اند. حفاظت از این منطقه از سال ۱۳۴۹ آغاز شده‌است.

انگوران، منطقه‌ای کوهستانی است و زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی خنک دارد و از نظر تقسیمات کشوری در شهرستان ماه‌نشان در بخش غربی استان زنجان قرار دارد.

محیط زیست همواره مقابل زیاده خواهی‌های معادن بی‌دفاع بوده است

رودخانه‌های قزل‌اوزن و انگوران رود از منطقه انگوران می‌گذرند. قزل اوزن از رودهای پرآب کشور است که پس از پیوستن به شاه‌رود، رود، سفیدرود را تشکیل می‌دهد. این رودخانه زیستگاهی برای ده‌ها گونه پرنده آبزی، ۷ گونه دوزیست به همراه لاک‌پشت، مار آبی و سمور آبی و ۸ گونه ماهی است. ۸ گونه ماهی این رودخانه کپور، سس، سیاه کولی، زردپر (سرخ‌پر)، ماهی سیم، اشپله و ماشگ ماهی نام دارند.

بسیاری از پستان‌داران گوشت‌خوار بومی ایران همچون خرس قهوه‌ای، پلنگ ایرانی، گرگ خاکستری، کفتار راه‌راه، گربه جنگلی، شغال، گورکن و روباه قرمز و همین‌طور وشق اورآسیایی و سمور جنگلی که از حیوانات بسیار کمیاب ایران هستند، در این منطقه دیده شده‌اند. قوچ و میش یا همان گوسفند وحشی، کل و بز یا همان بز کوهی، آهوی گواتردار ایرانی و گراز نیز از مهمترین علفخواران بومی انگوران هستند.

در انگوران حدود ۲۰۰ گونه گیاهی مشاهده شده‌است. درختان و درختچه‌های گردو، بادام وحشی، زرشک، تمشک، پسته وحشی و سنجد و گیاهانی چون بومادران، چوبک، باریجه، گون، کلاه میر حسن، آویشن، کاسنی، فرفیون، شقایق، خلر وحشی، مرغ، تاتوره، پونه، درمنه، جو وحشی، علف پشمکی، کاکوتی، شیر خشت، مرزه وحشی، کنگر، شکر تیغال، گل گاو زبان، شنگ، سریش و گل حسرت، منطقه انگوران را رویشگاه خود ساخته‌اند.

گفته می‌شود؛ در پژوهش‌هایی که بین سال‌های ۸۰ تا ۸۲ در انگوران انجام شد ۱۰۰ گونه مختلف از پرندگان در این منطقه مشاهده شد که ۱۶ گونه از آن‌ها از پرندگان در معرض خطر انقراض هستند و یکی از آن‌ها یعنی پرنده کوچکی به نام مگس‌گیر قهوه‌ای برای اولین بار در خاورمیانه مشاهده شد.

پرندگان شکاری مثل انواع عقاب و شاهین و کرکس و قوش در کنار پرندگان آبزی همچون انواع مرغابی، مرغ سقا، فلامینگو، قو، درنا، خوتکا، باکلان، لک لک، آنقوت، چنگر، بوتیمار و حواصیل و پرندگان دیگری مانند انواع کبک، باقرقره، دارکوب، کوکر، فاخته، تیهو، سبزه قبا، چکاوک، بلدرچین، و قمری از مهم‌ترین پرندگان بومی این منطقه هستند.

از این رو است که فعالان محیط زیست استان زنجان و حتی برخی از اعضای شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور پس از مصوبه شورای عالی محیط زیست مبنی بر مجاز بودن معدن کاوی نسبت به وضعیت گیاهی و جانوری منطقه حفاظت شده انگوران ابراز نگرانی کرده‌اند، هر چند که مسئولان ذیربط این مصوبه را صرفا «مطالعاتی» برای اکتشاف می‌دانند و معتقدند که شورای عالی محیط زیست هنوز مجوز اکتشاف و بهره‌برداری را نداده است اما فعالان محیط زیست این مصوبه را چراغ سبزی از سوی شورای عالی برای آغاز فعالیت‌های معدنی دانسته و مدعی‌اند: محیط زیست همواره مقابل زیاده خواهی‌های معادن بی‌دفاع بوده است.

پیش فرض اداره محیط زیست استان زنجان برای فعالیت‌های معدنی 

در مناطق حفاظت شده؛ «مخالفت» است

محمدرضا یافتیان، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان در خصوص موافقت شورای عالی محیط زیست با معدن‌کاوی در منطقه حفاظت شده انگوران که البته با واکنش فعالان و دوستداران محیط زیست استان زنجان و حتی کشور همراه شده است به صدای زنجان گفت: اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان طبیعتا تابع قوانین کشور است، استان زنجان پیشنهادی برای توسعه معادن در منطقه انگوران را داشت که البته با توجه به اینکه این منطقه شامل «منطقه حفاظت شده» بود طبیعتا اداره کل محیط زیست استان نمی‌توانست به تنهایی اظهارنظر کند و باید سازمان متبوع نظر نهایی را اعلام می‌کرد که نیازمند مطرح شده موضوع در شورای عالی محیط زیست کشور بود و صدور مصوبه این شورا بوده است.

 مصوبه‌ای شورای عالی میحط زیست در خصوص «مطالعه اکتشافی» 

و نه بهره‌برداری!

یافتیان ادامه داد: مصوبه مذکور مربوط به محدوده معدنی «بلقیس» بوده است، مسئولان اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان زنجان معتقدند با توجه به وجود ذخائر معدنی در این منطقه؛ اقدامات در خصوص بهره‌برداری معدنی صورت گیرد اما با توجه به ویژگی‌های منطقه حفاظت شده؛ بالاترین مقام یعنی شورای عالی محیط زیست در اردیبهشت‌ماه 1403 مصوبه‌ای تحت عنوان «مطالعه اکتشافی» و نه بهره‌برداری صادر شد. اگر نتیجه مطالعه مبنی بر «دارا بودن ارزش اقتصادی بهره‌برداری معادن» و «وجود ذخائر»، «مقدار ذخیره» و «وسعت ذخیره» و «حساسیت‌های محیط زیستی» مشخص شد باید موضوع مجددا در شورای عالی محیط زیست مورد تصمیم‌‌گیری قرار گیرد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان با اشاره به ذخائر معدنی موجود در منطقه حفاظت شده انگوران اعلام کرد: منطقه ماهنشان به لحاظ ذخائر معدنی، قوی است و باید «متاسفانه» اعلام کنیم که منطقه حفاظت شده تحت مدیریت اداره محیط زیست استان زنجان نیز در این منطقه ویژه و غنی از ذخائر معدنی واقع شده است. آن طور که دوستان صمت اعلام کرده‌اند در این منطقه ذخائر معدنی آهن مطلوبی دارد و به علت قرار گیری در مجاورت معدن انگوران، ممکن است سایر معادن نیز در منطقه وجود داشته باشند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان در خصوص واکنش تعدادی از اعضای شورای عالی محیط زیست کشور نسبت به این مصوبه و احتمال از دست رفتن مناطق بکر و حفاظت شده به علت فعالیت‌های معدنی مدنظر مسئولان صنعت، معدن و تجارت و فعالان حوزه معدن ابراز کرد: دوستان مخالف بهتر است در جلسه شورای عالی محیط زیست حضور داشته باشند، ما هم دوست داریم در نتیجه جلسات مربوط به مسائل زیست محیطی خلاف با ضوابط زیست محیطی نباشد و کمتر مصوبه‌ای خلاف نظرات سازمان محیط زیست صادر شود.

یافتیان در خصوص نظر اداره کل حفاظت محخیط زیست استان زنجان در خصوص مصوبه مطالعه معدن کاوی در منطقه حفاظت شده انگوران که برخی نسبت به موافقت نهایی شورای عالی با فعالیت‌های معدنی نگران هستند به صدای زنجان گفت: defauit و پیش فرض اداره محیط زیست استان زنجان در مناطق حفاظت شده «مخالفت» است اما ما هم اختیاراتی داریم و مخالفت خود را نیز اعلام می‌کنیم اما در نهایت شورای عالی محیط زیست تصمیم‌گیر است. اما چون در این جلسات رئیس سازمان محیط زیست و معاون محیط طبیعی سازمان متبوع حضور دارند قطعا دلسوزتر از مسئولان اداره محیط زیست استان زنجان هستند. البته در شورا نظر نهایی با کل اعضا است و صرفا مربوط به یک عضو نیست. آنچه دلگرم‌کننده است اینکه مصوبه در خصوص مطالعه اکتشافی است و هر گونه اکتشاف نیز باید مورد موافقت شورای عالی محیط زیست باشد.