از کارهایی که برای آزادی و رهایی کتاب در فضاهای عمومی شهر انجام گرفته تا تاثیر مطالعه کتاب، این یار مهربان را در بررسی کرده‌ایم.

کتاب را نباید در فضای مجازی و از طریق گوشی همراه یا لپ‌تاپ و ... خواند زیرا مطالعه در فضای مجازی مرگ خاموش است، یک نوع خودکشی تلقی می‌شود. زیرا طبق تحقیقات نور گوشی پالس ‌هایی را از خود ساطع می‌کندکه از طریق چشم‌ها و سیستم بینایی وارد سیستم عصبی می‌شود و ممکن است فرد را دچار بیماری ام‌اس، فراموشی سریع، نابینایی و کم‌بینایی، صرع و بیمارها و عوارض مخرب دیگر کند. احسان فکور به عنوان یک روانشناس درگفتگو با صدای زنجان توصیه می‌کند اگر به دنیای مجازی یا مطالعه در گوشی اعتیاد دارید حداقل یک الی ۲ ساعت قبل از خواب با دنیای مجازی خداحافظی کنید. به گفته وی افرادی که دنیای مجازی گریبان‌گیرشان شده است بیماران زودبازده جامعه در چند سال آینده هستند زیرا فضای مجازی اثرات مخربی همچون افزایش استرس، اضطراب، افسردگی، انزوا، کاهش روابط اجتماعی، ضعف بینایی وسیستم عصبی و... را به دنبال دارد. پیام روانشناس شهرمان این است که  خواندن کتاب و به تبع آن اثرات مثبتی که در فرد ایجاد می‌شود را فراموش نکرده وآن را فدای فضای مجازی نکنیم.

احسان فکور از فواید و اثرات مثبت مطالعه کتاب می‌گوید: مطالعه کتاب منجر به تقویت حافظه و هوش هیجانی و اجتماعی و نظم باطنی می‌شود. نظم باطنی یعنی افراد می‌توانند بر افکارشان تسلط و کنترل داشته باشند و از پراکندگی افکار و عدم تمرکز نجات یابند و ناخودآگاه به سمت جمع‌های مثبت سوق پیدامی‌کنند و از محیط‌های نا به‌هنجار دور می‌شوند.

این روانشناس ادامه می‌دهد: کسانی که مطالعه در برنامه روزانه آنها جایگاهی دارد، افرادی اندیشمند، آرام و تاحدی در امان از استرس، منطقی‌تر و پخته‌تر خواهند بود و عزت نفس و اعتماد به نفس بالاتری نسبت به بقیه افراد جامعه که با مطالعه کتاب بیگانه‌اند، دارند.

مطالعه کتاب از بروز بیماری آلزایمر جلوگیری می‌کند

احسان فکور در ادامه می‌گوید: مطالعه کتاب یک نوع ورزش مغز است. ذهن را ورز می‌دهد. به ویژه در رابطه با بیماری الزایمرکه در دهه ۶۰ و۷۰ زندگی بعضی افراد رخ می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که اهل مطالعه کتاب هستند بسیار دیرتر دچار الزایمر و فراموشی می‌شوند. باور غلطی که در بین بعضی از مردم وجود دارد و اینکه ورزش ذهنی را با تماشای تلویزیون یا بازی شطرنج یا بازی‌های دیگر توجیه می‌کنند ولی هیچ اقدامی به اندازه مطالعه کتاب تاثیر در پیشگیری از الزایمر و کند کردن روند پیشرفت در بیماران الزایمری ندارد. فکور می‌گوید: مطالعه کتاب در مقایسه با تماشای تلویزیون و شنیدن برنامه رادیویی ارجح‌تر است زیرا کتاب جدای از تفریحات دیگر است؛ دارای ویژگی‌های خاصی است کتاب هدفمندتر است و موضوع کتاب توسط خود افراد انتخاب می‌شود و این انتخاب می‌تواند بر اساس علاقه، رشته تحصیلی، شغل و... باشد.

به گفته وی طبق تحقیقات افرادی که فعالیت روزمره کمی دارند یا به عبارتی بیکار هستند بیشتر از افرادی که بیکاری خود را با مطالعه کتاب پر می‌کنند در معرض ابتلا به افسردگی و اضطراب قرار دارند. اگر همه افراد ۲۰ الی ۳۰ درصد اوقات بیکاری خود را صرف مطالعه کنند اثرات مثبت کتاب‌خوانی را از آن خود می‌کنند. کتاب هم تفریح است هم تکلیف، اگر به عنوان تفریح تلقی شود شاید استقبال بیشتری شود زیرا در جامعه ما جیزی که به عنوان تکلیف باشد استفاده‌اش کمتر می‌شود.

وی افزود مطالعه هر نوع کتابی هم توصیه نمی‌شود؛ با اینکه کتاب‌ها استاندارد و مجوز چاپ دارند ولی افرادی موفق هستند که منسجم و حول محور شخصی کتاب می‌خوانند. پراکنده بودن ممکن است به بحث تداخل حافظه و تداخل پیش‌گستره و پس گستره‌ای که در حافظه وجود دارد شده و منجر به فراموشی شود. از طرفی با توجه به اینکه کتاب می‌تواند سرنوشت انسان را رقم بزند، ایده و آرمان بسازد پس بهتر است موضوعات برای مطالعه با کمک و راهنمایی والدین، معلمین و اساتید و مشاورین انجام گیرد.

با این وجود، کتاب، این  یار مهربان با فراوانی تاثیرات مثبت و سازنده در ذهن و شخصیت ما، ولی همچنان با بی‌توجهی خیلی‌ها روبرو می‌شود. اکثر افراد بهانه‌هایی همچون نداشتن حوصله را توجیهی برای خود می‌دانند. به نظر دکتر فکور، پیشرفت تکنولوژی و ورود فضای مجازی و دیجیتالی به زندگی افراد یکی از دلایل دوری مردم از کتاب و مطالعه است. وی فقر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را از دیگر دلایل عدم مطالعه می‌داند. وی می‌گوید: دولت و مسئولین مربوطه باید در این زمینه برنامه‌های سازنده‌ای داشته باشند نباید تعداد باشگاه‌های بیلیارد از کتابخانه‌ها بیشتر باشد، سعی کنند کتابخانه‌های بیشتری بسازند، تا مردم ترغیب شوند و دسترسی بیشتر و راحت‌تری داشته باشند.

در این زمینه نظر مدیرکل نهاد کتابخانه‌های استان را جویا شدیم که می‌گوید: با وجود ۹۲ باب کتابخانه در زنجان ما اقداماتی را در سطح شهر نیز انجام داده‌ایم که از جمله آنها استقرار ایستگاه مطالعه بوده و ۱۷۵ ایستگاه در سطح استان وجود دارد که از سال ۹۰ آغاز به کار کرده و همچنان ادامه دارد.

امیرعلی نیک‌بخش مدیرکل نهاد کتابخانه‌های استان ایستگاه مطالعه را کتابخانه کوچکی می‌داند در فضای عمومی و پرتردد. ایستگاه مطالعه به معنای آوردن کتابخانه به فضای پرتردد است که هر فردی می‌تواند با مراجعه به این ایستگاه‌ها کتاب مورد نیاز خود را انتخاب و بعد از مطالعه در محل ایستگاه یا به هر ایستگاه دیگری بازگرداند.

نیک‌بخش ادامه می‌دهد: این ایستگاه‌ها در فضاهایی که معطلی مردم در آن مکان زیاد بوده  تعبیه شده است، مانند بیمارستان‌ها ،پاسگاه‌های نیروی انتظامی، فرودگاه، راه‌آهن و ... از جمله این مراکز هستند. وی از طرحی که اخیرا با کمک شهرداری با عنوان "کتابت را جا بگذار" اجرا می‌شود یاد می‌کند که فعلا به صورت آزمایشی در حال انجام است. "کتابت را جا بگذار" یک نوع مبادله کتاب است .

وی می‌گوید: با اجرای این طرح فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی را در معرض دید عموم قرار می‌دهیم، وظیفه نهاد کتابخانه‌ها فرهنگ‌سازی است، حتی اگر استقبال نشود.

نیک‌بخش می‌افزاید: زنجان این پتانسیل را دارد و از کسانی که کتاب اضافه دارند می‌خواهیم اجازه دهند از طریق این طرح کتابشان درگردش باشد این خودش یک نوع فرهنگ است. روح کتاب یعنی آزادی، کتاب نباید در قفسه محبوس باشد، کتاب حاصل تراوش ذهنی یک عده از انسان.هاست. این تراوش ذهنی باید آزادانه درگردش باشد.

از نظر روانشناس احسان فکور نیز این نوع طرح‌ها و حرکت‌هایی که نهاد کتابخانه‌های استان در سطح جامعه انجام می‌دهد خوب است، اما برای شیوع فرهنگ کتابخوانی باید از خانواده‌ها شروع کرد، از این نوع برنامه‌ها بارها در جامعه استفاده شده است ولی متاسفانه جوابی نگرفتیم و همچنان آمار کتابخوانی پایین است.

وی ادامه می‌دهد: تجربه نشان می‌دهد کارهایی که در قالب یک طرح اداری در جامعه ما انجام می‌شود جواب نداده و تاثیر چندانی ندارد. این طرح خوب است اما برای افرادی که کتاب‌خوان هستند کتاب را در دسترسشان قرار می‌دهد؛ اما باید فکری و برنامه‌ای برای کسانی داشته باشیم که کتاب مطالعه نمی‌کنند و این کار هم باید از طریق خانواده‌ها انجام گیرد و از طریق رسانه‌ها فرهنگ‌سازی شود.

فکور می‌افزاید: این نوع کارها جنبه تبلیغی دارند و بعضی سازمان‌ها کاری جز شعار دادن نکرده‌اند. باید به والدین آموزش تربیت فرزند داده شود. امروز پدر و مادرها بیشتر به فکر مارک کفش و لباس فرزندان خود هستند تا مسئله کتاب‌خوان شدنشان. وی در ادامه با یک پیشنهاد به نهاد کتابخانه‌های استان صحبت‌های خود را به پایان می‌رساند و می‌گوید: می‌توان همایش‌هایی با حضور خانواده‌ها در مساجد و مجامع عمومی از مزایای مطالعه برگزار کرد، به مدارس نفوذ کرد تا فرهنگ کتابخوانی را بهتر جا بیندازند.

در صحبت‌های روزانه با اطرافیان کتاب معرفی کنیم

مدیرکل نهاد کتابخانه‌های استان تاکید می‌کند: در بحث مطالعه و برای فرهنگ‌سازی بهتر باید با ضرس قاطع کتاب‌هایی که مطالعه کرده‌ایم را به دیگران معرفی کنیم. مطالعه کتاب یک بحث است ولی معرفی آن بحثی مهمتر. در مدارس و از سوس مسئولین و همه کسانی که تاثیرگذاری بیشتری در جامعه دارند، در ابتدای صحبت‌های خود کتاب معرفی کنند. این فرهنگ هم می‌تواند مانند فرهنگ بستن کمربند ایمنی در جامعه جا بیفتد و موجی در سطح کشور و استان ایجاد کند که فروش و مطالعه کتاب بیشتر شود.

وی در پایان به دیگر برنامه‌های آینده نهاد کتابخانه‌ها مانند ‌کتابخانه سیار در اتوبوس، کتابخانه‌ها در مجمتع‌های آپارتمانی و ... اشاره کرده و امیدوار است با این حرکت خلاء کتابخانه پر شود.

افکار و اندیشه‌های انسان به گونه‌ای است که ممکن است خواندن کتاب پایه این افکار و اندیشه‌ها را بر مبنای جدید یا در مسیر خاصی قرار دهد و چه بسا ممکن است کتاب مسیر سرنوشت میلیون‌ها انسان را در راه خاصی هدایت کند، پس با مطالعه آشتی کنیم. کتاب را نخوانیم که بخوانیم،کتاب را بخوانیم که بیدار شویم.

# روزنامه صدای زنجان ،فرهنگ و هنر ،فضای مجازی،مطالعه