لیلا محمدی- در شرایطی که شرکت آب منطقه‌ای زنجان طرح احداث سد مراش را همچنان ادامه می‌دهد، مسئولان و فعالان محیط‌زیست استان تاکید می‌کنند که این پروژه فاقد مجوز نهایی بوده و لازم است اقدامات مربوطه از سوی این وزارتخانه انجام گیرد، اما معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای با استناد به عدم صدور مجوز نهایی محیط‌زیست برای 30 سد سازمان جهاد کشاورزی در زنجان می‌‌گوید: در مصوبات سازمان حفاظت محیط‌زیست اصلا چیزی به نام صدور مجوز نهایی وجود ندارد و از سویی صدور مجوز اولیه محیط‌زیست برای شروع کار در چارچوب ضوابط مدنظر این حوزه کافی است.

جمعی از فعالان

محیط‌زیست استان سال قبل در قالب نامه‌ای به دادستانی خواستار پیگیری مشکلات فنی سد مراش شدند. شرکت آب منطقه‌ای زنجان با دریافت این نامه به منظور بررسی دقیق موضوع با امضاکنندگان نامه تشکیل جلسه داد و از آنان خواست مشکلات فنی سد را به کارشناسان پروژه اعلام کنند تا اقدامات لازم جهت رفع اشکالات انجام گیرد.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان در این باره به صدای زنجان می‌گوید: در آن نشست فعالان محیط‌زیست به صراحت اعلام کردند ما فنی نیستیم تا ایرادهای فنی را بازگو کنیم، ما هم گفتیم پس چرا با صراحت نامه‌ای به دادستانی نوشته و بر تخلف شرکت آب منطقه‌ای زنجان تاکید کرده‌اید! عزیزان ضمن پذیرفتن موضوع، گفتند از کارشناسان و متخصصان غیررسمی از جمله دکتر ارشدی، زمین‌شناس برجسته بین‌المللی در این پروژه نیز بهره‌مند شوید که با روی خوش پذیرفتیم.

پرویز قزلباش با بیان اینکه در بحث حقوقی، شرکت آب منطقه‌ای زنجان نمی‌تواند مطالعه پروژه را به شرکت‌های غیررتبه‌بندی شده بسپارد اما به طور قطع آماده بهره‌گیری از پیشنهادات و رهنمودهای عزیزان است، اضافه می‌کند: ما بارها اعلام کرده‌ایم که در اجرای فنی پروژه‌های شرکت از تخصص افراد و پیشنهاد کارشناسان استقبال می‌کنیم اما به جز دکتر ارشدی هیچ فردی از سوی دوستان و فعالان محیط‌زیست به شرکت اعلام نشده است. ما در نخستین اقدام مشاور مطالعه‌کننده کیفی یکم سد مشمپا را به دکتر ارشدی ارتباط دادیم تا وی دادها را بدون فیلتر دریافت کند.

آغاز چالش‌ها

تفاوت در آیتم‌های محیط‌زیست و شرکت آب منطقه‌ای در پروژه سد مراش یکی از چالش‌های اساسی فعالان محیط‌زیست با این شرکت است.

یکی از فعالان محیط‌زیست در گفت‌وگو با صدای زنجان می‌گوید: شرکت آب منطقه‌ای نباید این پروژه را آغاز می‌کرد، این شرکت با استناد به نامه‌های محیط‌زیست که احداث سد مراش را به صورت ضمنی تائید کرده، پروژه را در دستور کار قرار داده است.

فرشته وطن‌دوست که از سکوت مسئولان حفاظت محیط‌زیست استان ناراضی است، تصریح می‌کند: شرکت آب منطقه‌ای زنجان بسیاری از مشکلات زیست محیطی اعلام شده را با اداره کل محیط‌زیست در میان گذاشته است اما تا آنجایی که خبر دارم این دستگاه پاسخی به شرکت آب منطقه‌ای نداده است.

وطن‌دوست مشکل اصلی در پروژه سد مراش و چالش‌های ایجاد شده بین شرکت آب منطقه‌ای و فعالان محیط‌زیست را سکوت مسئولان اداره کل حفاظت محیط‌زیست می‌داند و معتقد است: اداره‌کل محیط‌زیست با سکوتش اقدامات شرکت آب منطقه‌ای در ساخت و احداث سد مراش را تائید کرده است.

این فعال محیط‌زیست ادامه می‌دهد: مجریان هیچ پروژه‌ای تا زمانی که تائیدیه لازم را از محیط‌زیست اخذ نکند نمی‌تواند کار را آغاز کند، این اداره کل در ابتدای طرح اعلام موافقت اولیه کرده اما بعدها می‌گوید فعلا موافقت نهائی‌اش را اعلام نمی‌کند، آیا این ناهماهنگی نیست؟ مگر می‌شود شرکت آب منطقه‌ای زنجان پس از صرف هزینه‌های سنگین دستور توقف پروژه را صادر کند؟

وطن‌دوست با تاکید بر اینکه به هیچ عنوان مخالف سد مراش نیستیم، عنوان می‌کند: ما فعالان محیط‌زیست موافق اجرای اصولی پروژه‌های مربوط به سدسازی در چارچوب قانون هستیم و در این زمینه به دنبال محکومیت شخص یا ارگان خاصی هم نیستیم.

در مورد سد مراش فعالان محیط‌زیست به مسائل دیگری هم اشاره دارند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

** طبق ضوابط عمومی و قانونی به دلیل عدم صدور مجوز نهایی، احداث سد غیر قابل توجیه بوده و هر اقدامی که تاکنون انجام شده قابل قبول نیست. متاسفانه شرکت آب منطقه‌ای با استناد به موافقت اولیه برای احداث سد که اداره کل حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده است اجرای آن را بلامانع می‌داند و اقدامات اجرایی خود را آغاز کرده است.

** وجود لایه‌های نمکی یکی از ایرادهای سد مراش بوده و برخی‌ها می‌خواهند برای سرپوش گذاشتن بر روی سایر مشکلات، وانمود کنند که مشکل فعالان محیط‌زیست فقط لایه‌های نمکی است.

** مسئولان شرکت آب منطقه‌ای می‌گویند ماهنشان منبع آب شرب ندارد، احداث سد مراش از الزامات است اما این مطلب کاملا کذب است. طبق گزارش‌های مطالعاتی شرکت آب منطقه‌ای، ماهنشان، 46 میلیون مترمکعب یعنی حدود 15 برابر نیاز کل شهرستان آب باکیفیت برای آشامیدن دارد که تمامی این میزان از محل سفرهای زیرزمینی می‌تواند تامین شود. سئوال اینجاست چرا این همه سال پروژه‌ای را که کم هزینه‌تر از سدسازی است اجرا نمی‌کنند؟ اگر سر شاخه اصلی ساخته شود، رسوبات آن حاوی عناصر آلوده به فلزات سنگین خطرناک خواهد بود که ریسک بزرگی برای سلامتی انسان‌ها محسوب می‌شود.

** مسئولان وزارت نیرو وجود لایه‌های نمکی سد مراش را عادی می‌دانند، ما هم می‌گوئیم بله زیرا وزارت نیرو از این اشتباهات زیاد کرده و دیگر این ایرادات برای‌شان عادی است. آقایان با این اشتباهات باعث هدررفت منابع ملی شده‌اند، این توسعه نیست، توجیه‌شان هم درست نیست.

** قرار بود ۸۰ درصد آب سد مراش به بحث کشاورزی اختصاص یابد، این هدف هم اکنون حذف شده ضمن اینکه ادعای اولیه این بود که آورده آبی سرشاخه‌های منتهی به سد مراش بیش از ۵۰ میلیون مترمکعب در سال بوده ولی بعدا مشخص شده است که این رقم حدود 38 میلیون متر مکعب در سال است.

به بهانه‌های واهی نباید مجریان سد مراش را متهم جلوه داد

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان در گفت‌وگو با صدای زنجان و در پاسخ به اظهارات فعالان محیط‌زیستی تاکید می‌کند: اگر مدعیان از مشکلات فنی سد مراش اطمینان دارند موارد را به مسئولان پروژه اعلام کنند و اگر آنان ترتیب اثر ندادند آن را برای بررسی بیشتر در مراجع قانونی پیگیری کنند نه اینکه در فضای مجازی سر و صدا راه بیاندازند و بخواهند همه چیز را به نفع خود تمام کنند. ما هنوز قصد این افراد را که تظاهر می‌کنند نگران مسائل زیست محیطی سد مراش هستند را نمی‌دانیم اما می‌گوئیم هر چه که اعلام می‌دارند باید طبق مستندات باشد نه اظهارات بی‌پایه و اساس! ما در مدار اخلاق کار می‌کنیم، دوست نداریم در مواجهه با افرادی که قصد ایجاد بدبینی در اجرای پروژه‌های مربوط به سدسازی را دارند هم برخورد قهرآمیز داشته باشیم.

پرویز قزلباش با اشاره به شوری آب سد مراش عنوان می‌کند: منکر شوری آب نیستیم و پنهان کاری هم نمی‌کنیم. موارد از سوی پیمانکار بررسی می‌شود، در رابطه با شوری آب به هیچ عنوان شرکت آب منطقه‌ای مقصر نیست، چون چیزی نبود که از ابتدا خود را نشان دهد.

مراش، گتوند نیست

قزلباش در پاسخ به سؤالی مبنی بر احتمال تبدیل سد مراش به گتوندی دیگر نیز ابراز می‌کند: ایجاد مانع در مقابل آب سبب پایین رفتن املاح و ته‌نشین شدن آن شده و سبب ایجاد لجن‌زار می‌شود. در تمامی سدها ممکن است این مشکل وجود داشته باشد که غیرطبیعی هم نیست. از به زبان آوردن این جمله که مراش به گتوندی دیگر تبدیل می‌شود هم می‌ترسم، چرا بدون سند و مدرک و با دیدگاه عوامانه حرف می‌زنیم؟ فاجعه زیست محیطی وقتی اتفاق می‌افتد که در لایه‌های آب اختلاط ایجاد شده و ترکیب لایه‌های آن بهم بریزد. در حال حاضر مشاوران ملی و بین‌المللی از جمله آنو موضوع را بررسی می‌کنند و در این زمینه مشکل نگران‌کننده‌ای را گزارش نکرده‌اند. قرار شد حفاری‌های لازم نیز انجام گیرد، که نتایج تا یک سال آتی مشخص می‌شود. لازم به ذکر است مشاور خارجی از طریق مشاور ملی به شرکت آب منطقه‌ای معرفی شده است.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان با استقبال از پیشنهادکنندگان برای اجرای مطلوب پروژه سد مراش بیان می‌کند: قانون اجازه را داده و تکلیف هم کرده است تا هر مشکلی در حین اجرا محرز و اقدامات لازم برای رفع آن انجام گرفت جوائزی در قالب پرداخت حق‌الزحمه به آن گروه و یا شخص در نظر گرفته شود. با فعالان محیط‌زیست جلسات مربوطه را تشکیل دادیم و این موارد را به آنان اعلام کردیم آن‌ها نیز قبول کردند اما تعدادی هم‌چنان بر مواضع خود اصرار دارند و قصد شنیدن اظهارات کارشناسان و متخصصان سد را ندارند. در جلسات دادرسی، دیوان محاسبات، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و استانداری مواضع خود را مطرح کرده‌اند و اظهارات ما را هم شنیده‌اند اما تاثیری نداشته است. درد دلمان را به چه کسی بگوییم؟ از پاسخ دادن بدیهیات خسته شده‌ایم. مگر می‌شود سد مراش مجوز محیط‌زیست را نداشته باشد؟ قانون مگر همان مصوبات مجلس شورای اسلامی نیست؟ اسامی سدهای مراش و مشمپا در قانون بودجه‌ای که همه ساله به مجلس برده می‌شود، هست. دوستانی که می‌گویند غیرقانونی است به این موضوع توجه داشته باشند.

یکی از ایردات وارد بر شرکت آب منطقه‌ای اجرای پروژه بدون مجوز نهایی محیط‌زیست است، معاون شرکت آب منطقه‌ای در این باره می‌گوید: این اظهارات کاملا درست است. در جلسه‌ای، یکی از مسئولان مدیریت و برنامه‌ریزی به نماینده محیط‌زیست گفت شما به کدام یک از پروژه‌ها از جمله بهشت حضرت معصومه(س)، پل امام حسین(ع) و غیره مجوز نهایی داده‌اید؟

او با بیان اینکه در زنجان سازمان جهاد کشاورزی بیش از 30 سد ساخته است که هیچ یک از آنها مجوز نهایی ندارد، چرا برخی از این فعالان محیط‌زیست به یک سد شرکت آب منطقه‌ای متمرکز شده‌اند، ادامه می‌دهد: برخی از فعالان محیط‌زیست معترض و برخی از مسئولان اداره کل محیط‌زیست با قانون محیط‌زیست آشنایی ندارند، حتما نیازی به مجوز نهایی در مصوبات خودشان نبوده که آن مجوز را صادر نکرده‌اند، اصلا مصوباتی در قانون وجود دارد که محیط‌زیست مجوز نهایی صادر کند؟ روال قانون ما در سد سازی‌ها این بوده است که مجلس با نامه مشروط محیط‌زیست نیز موافقت‌نامه صادر کرده است. دوستان معترض به عدم صدور مجوز نهایی برای سد مراش، لطفا 4 فقره مجوز نهایی محیط‌زیست را به رسانه‌ها اعلام کنید، مردم باور کنید این حرف‌ها دروغی بیش نیست.

به اعتقاد قزلباش مشکلات مربوط به سدسازی در زمان اجرا پیش می‌آید به همین دلیل مسئولان به هنگام صدور مجوز اعلام می‌کنند اجرای پروژه با رعایت ضوابط زیست محیطی بلامانع است، وقتی برای یک راگان و یک سازمانی شرط می‌گذارند یعنی اگر در چارچوب اصول تعیین شده‌شان باشد مشکلی بابت اجرای پروژه ندارند.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان در مورد ادعاهای برخی از افراد مبنی بر وجود رانت در پروسه احداث سد مراش می‌گوید: مگر این پروژه از دید نهادهای نظارتی از جمله دیوان محاسبات پنهان است؟ شرکت آب منطقه‌ای تا به امروز در چارچوب قانون نسبت به اجرای پروژه اقدام کرده است، هر کسی هر ادعایی دارد به صورت شفاف و با مدرک در مراجع قضایی و قانونی پیگیری کند.

وی با اشاره به بدهی 71 میلیارد تومانی شرکت به مجریان پروژه عنوان می‌کند: در این مدت بیش از اعتبار مصوب، برای اجرای پروژه هزینه شده است، شرایط اقتصادی کشور سبب شده پول کمتری به این طرح تزریق شود، امسال مبلغ 12 میلیارد و 100 میلیون تومان اعتبار به سد مراش اختصاص یافته است.

به گفته قزلباش سد مراش حدود 64 درصد پیشرفت فیزیکی داشته و تا به امروز مبلغ 160 میلیارد تومان اعتبار برای آن هزینه شده و برای تکمیل آن 248 میلیارد تومان اعتبار موردنیاز است.

یکی از اهداف احداث سد مراش در شهرستان ماهنشان اختصاص بخشی از آب به بخش کشاورزی بود که منتفی شد، معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان در این باره عنوان می‌کند: خشکسالی‌ها سبب شد که مسئولان وزارتخانه در اهداف پروژه‌ها بازنگری کرده و توسعه کشاورزی را ممنوع اعلام کنند، البته این دستور ربطی به حق آبه‌ها ندارد. کاری به خوبی و بدی دستور اعلامی هم نداریم و خود را موظف به اجرای تصمیمات کشوری می‌دانیم.

برخی از فعالان محیط‌زیست می‌گویند تنها راه تامین آب شرب ماهنشان سدسازی نیست و مسئولان آب منطقه‌ای می‌توانستند از آب‌های زیرزمینی برای تامین آب شرب ساکنان شهرستان ماهنشان بهره گیرند، قزلباش در پاسخ به آنان نیز می‌گوید: شهرستان ماهنشان آبرفتی ندارد، سالانه به 40 تا 50 روستای ماهنشان با تانکر آبرسانی می‌شود، این اظهارات کاملا غیرمنطقی است.

صدای زنجان برای درج اظهارات مسئولان اداره کل حفاظت محیط‌زیست با مدیرکل و کارشناسان مدنظر وی تماس برقرار کرد اما متاسفانه هر یک از آنها با انداختن توپ به زمین یکدیگر از پاسخ دادن به سؤالات طفره رفتند.