لیلا محمدی-  سالیان سال است که رودخانه زنجانرود از طریق منابع آلوده‌کننده مختلف ناشی از فعالیت‌های انسانی دچار آلودگی می‌شود و تا به امروز ارگان‌ها و دستگاه‌های اجرایی استان با انداختن توپ به زمین دیگری تلاش کرده‌اند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند، آنان تاکنون برای ایجاد و ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب شهری و ساماندهی آن به اتفاق نظر نرسیده‌اند از این رو حال زنجانرود روزبه‌روز بدتر از دیروز شده است.

بخشی از آلودگی‌های زنجانرود مربوط به فاضلاب شهری است که به علت شیب زمین به منطقه جنوب شهر زنجان و در نهایت زنجانرود سرازیر می‌شود، این آب‌های آلوده برای ورود به زنجانرود از اراضی باغی عبور می‌کنند، در این میان برخی‌ از باغداران ناخواسته و یا خواسته از این آب برای کشاورزی استفاده می‌کنند.

شنیده‌ها حاکی است که حدود 40 درصد پروژه جمع‌آوری فاضلاب شهری اجرا شده که عمدتا مربوط به مناطق بالای شهر است. این طرح عموما در مناطق بالای شهر که مشکلات آنچنانی در فاضلاب شهری وجود ندارد عملیاتی شده و مناطق هدف و مهم از جمله بی‌سیم و علی‌آباد مغفول مانده است. البته باید این را هم بپذیریم که به دلیل قدیمی بودن بافت شهری و اجرای غیر فنی و غیراصولی فاضلاب شهری در ابتدای ساخت این مناطق امکان اجرای ساماندهی شبکه فاضلاب شهری بسیار هزینه‌بر و زمان‌بر است.

شهر زنجان بر روی شیب قرار دارد در نتیجه چاه‌های موجود در خانه‌های مربوط به فاضلاب نیز به عنوان فیلتراسیون عمل می‌کنند به این صورت که مایعات مربوط به فضولات جذب خاک شده و به تدریج از مکان‌های مختلف شهر سر در می‌آورد که در اکثر مواقع این آب‌ها در ظاهر کاملا زلال هستند که به اشتباه مردم آن را به عنوان چشمه تلقی می‌کنند.

کارشناسان بارها وجود آلودگی‌های میکروبی در این رودخانه را گوشزد کرده‌اند و هر بار تضمین‌هایی مبنی بر انتقال باغات و اختصاص زمینی به باغداران اتخاذ شده که هیچ‌گاه عملی نشده و عملیات کانال‌کشی به منظور هدایت فاضلاب شهری نیز در برخی موارد بنا به دلایل مختلف به طور کامل رنگ و بوی اجرا نگرفته است.

مدیر گروه بهداشت محیط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زنجان می‌گوید: 25 تا 30 سال است که دانشگاه علوم پزشکی هشدارهای متعدد و پی‌درپی مبنی بر تحت تاثیر قرار گرفتن محصولات از عوامل بیماری‌زا در این منطقه به متولیان امر می‌دهد اما کسی ترتیب اثر نمی‌دهد.

«جمال ناصحی‌فر» با بیان اینکه در حال حاضر آب‌های سطحی نیز پس از هدایت از کانال‌ها و مسیل‌های شهر به زنجانرود سرازیر می‌شوند، به ورود فاضلاب‌های صنعتی به زنجانرود و تاثیر سوء آن در آلودگی‌های این رودخانه اشاره و بر لزوم ایجاد تصفیه‌خانه فاضلاب شهری جهت هدایت آب‌های سطحی و فاضلاب‌های شهری و صنعتی به آن از سوی ارگانه‌های ذی‌ربط تاکید کرد.

زنجانرود نباید مأمنی برای فضولات شهری و صنعتی شود

مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای زنجان نیز در گفت‌وگو با صدای زنجان ضمن انتقاد از وضعیت موجود زنجانرود تصریح کرد: زنجانرود درست نشده که فاضلاب شهری وارد آن شود.

بهزاد احمدی با بیان اینکه مسئولیت جمع‌آوری و ساماندهی فاضلاب شهری با شرکت آب و فاضلاب شهری است، تاکید کرد: این دستگاه باید به منظور جلوگیری از نفوذ فاضلاب‌ها به آبهای سطحی و زیرمینی اقدامات لازم را عملیاتی کند.

احمدی با بیان اینکه برای حفظ منابع ملی و ارتقای سطح بهداشت عمومی باید شبکه فاضلاب شهری به سیستم تصفیه‌خانه متصل شود، گفت: هر آبی که استفاده شود فاضلاب است و نباید به رودخانه که منبع آب است منتقل شود. کشاورزان استفاده می‌کنند و محصول تولیدی را نیز مردم اسفاده می‌کنند.

فاضلاب‌های فعلی که در غیاب سیستم تصفیه‌خانه به زنجانرود هدایت شده‌اند وارد باغ‌های هم‌جوار رودخانه شده و به شبکه آبیاری باغات نفوذ می‌کنند که همین امر احتمال آلودگی محصولات تولیدی اراضی و تاثیر آن بر سلامتی مصرف‌کنندگان را بالا می‌برد.

احمدی با یادآوری ماده 688 قانون مجازات اسلامی مربوط به تهدید علیه بهداشت عمومی، محیط زیست و علوم پزشکی را از دستگاه‌های مسئول در قبال مبارزه و پیشگیری از آلودگی منابع آب اعلام کرد و گفت: شرکت آب منطقه‌ای به عنوان متولی آب بوده و هیچ مسئولیتی در قبال ساماندهی شبکه فاضلاب شهری و ایجاد تصفیه‌خانه ندارد، اما پیگیری‌های خود را برای تصفیه استاندارد آب‌های هدایت شده به زنجانرود را پیگیری می‌کند.

ایجاد تصفیه‌خانه مرکزی، نخستین گام برای نجات زنجانرود

مطابق ماده 688 قانون مجازات اسلامی، هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیر بهداشتی فضولات انسانی و دامی و موادزاید، ریختن مواد مسموم کننده در رودخانه‌ها، زباله در خیابان‌ها و کشتار غیر مجاز دام استفاده غیر مجاز فاضلاب خام یا پس آب تصفیه خانه‌های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع بوده و متخلفان چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم می‌شوند.

حسین آبسالان، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در این رابطه در گفت‌وگو با صدای زنجان با بیان اینکه متولی زنجانرود، شرکت آب منطقه‌ای است و محیط زیست نیز بر خروجی استانداردهای تمامی واحدها نظارت می‌کند، اولین اقدام برای نجات رودخانه را طراحی و ایجاد سیستم تصفیه‌خانه مرکزی برای فاضلاب‌های شهری اعلام کرد و با اشاره به ورود فاضلاب‌های صنعتی و خانگی از جمله کارواش‌ها، برخی واحدهای صنعتی و غیره به زنجانرود گفت: اگر خروجی واحدها استاندارد باشند رودخانه فرصت برای خودپالایی وجود خواهد داشت.

دِین راشاکاسپین به زنجانرود

به گفته کارشناسان نقش شرکت راشاکاسپین در آلودگی محیط‌زیست شهری زنجان غیرقابل چشم‌پوشی است، به طوری که خروجی فاضلاب این شرکت به زنجان‌رود و تولید نخاله‌های خشک و نبود مدیریت، آن را به چالشی بزرگ برای محیط زیست زنجان تبدیل کرده است.

شهروندان و فعالان محیط زیست نیز می‌گویند نباید اشتغال و تولید به قیمت آلوده‌کردن آب و محیط زیست تمام شود. به اعتقاد آنان باید در کنار توجه به مسئله اشتغال، این شرکت ملزم به رعایت مسائل زیست‌محیطی شود و نصب تصفیه‌خانه خروجی برای مدیریت پساب‌ها در این شرکت باید رنگ عملی به خود بگیرد.

مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان چند وقت پیش در آخرین نشست خبری خود با اصحاب با اشاره به برگزاری جلسه‌ای با حضور مسئولان اجرایی و امنیتی استان اعلام کرد: در این جلسه عواقب سوء و ایجاد تنش اجتماعی در صورت عدم جدی گرفتن مشکلات مربوط به تامین آب شرکت راشاکاسپین به صورت شفاف به مسئولان این واحد گوشزد شد و ما امیدواریم مسئولان راشاکاسپین که با سرمایه‌گذاری عظیم، این واحد را در زنجان مستقر کرده‌اند این موضوع را به خوبی درک کرده و نسبت به ایجاد تصفیه‌خانه مجهز اقدام کنند.

مدیر ایمنی، بهداشت، محیط زیست و انرژی شرکت شهرک‌های صنعتی استان در این باره در گفت‌وگو با صدای زنجان در مورد آخرین اقدامات شرکت راشاکاسپین پس از جلسه مورد اشاره افزود: خوشبختانه اقدامات تیم فنی شرکت راشاکاسپین برای ایجاد تصفیه‌خانه این شرکت گام به گام بوده و با بهبود همراه است.

پورنگ مدنی با اشاره به برنامه زمان‌بندی ارائه شده به شرکت راشاکاسپین جهت ایجاد تصفیه‌خانه این شرکت که مربوط به سال 99-98 است، اضافه کرد: در حال حاضر یک تصفیه‌خانه در محل این شرکت با ظرفیت 4 هزار مترمکعب فعال است و راشاکاسپین موظف شده برای تضمین سلامت محیط زیست و افراد، نسبت به ایجاد تصفیه‌خانه مجهز با ظرفیت 4 هزار مترمکعبی دیگری نیز اقدام کند که تا چهار ماه آینده قابل بهره‌برداری خواهد بود.

مدنی با اشاره به استقرار شبکه تصفیه‌خانه مرکزی در شهرک صنعتی شماره یک و تجهیز آن به سیستم استفاده مجدد از پساب جهت آبیاری فضای سبز شهرک تاکید کرد: به جز راشاکاسپین پساب هیچ واحد صنعتی زیرمجموعه شرکت شهرک‌های صنعتی وارد زنجانرود نمی‌شود.

این مسئول با بیان اینکه اقدام‌های راشاکاسپین در حوزه ایجاد تصفیه خانه فاضلاب شرکت باید در چارچوب محیط زیست باشد، عنوان کرد: در مقاطع مختلف خروجی پساب شرکت راشاکاسپین در حد استاندارد بوده است. البته در برخی از مواقع پساب غیراستاندارد واحد به صورت مقطعی را نفی نمی‌کنیم. ما هم چنین سیستم فاضلاب مشکل‌دار را قبول نداریم.

مدنی با بیان اینکه اگر مسیر پساب باز نباشد و به صورت ماندآب در محیط پیرامون رودخانه جمع شود آلودگی خواهد داشت، تصریح کرد: متاسفانه روستائیان منطقه در پایین دست مسیر آب را برای آبیاری باغات مسدود می‌کردند که حالت گندآب ایجاد می‌شد و مشکلات آلودگی را دوچندان می‌کرد.

ربطی به ما ندارد

معاون خدمات شهری شهردار زنجان نیز با تاکید بر اینکه شهرداری به هیچ عنوان متولی ساماندهی فاضلاب شهری نیست، تاکید کرد: شرکت آب و فاضلاب استان باید در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهد.

غلامحسن احمدی با بیان اینکه وظیفه شهرداری کنترل و هدایت آب‌های سطحی ناشی از ذوب برف و بارش باران با احداث کانال و نهر است، عنوان کرد: متولی ساماندهی هر آبی که ناشی از فعالیت انسانی باشد فقط شرکت آبفا است به بیانی دیگر ساماندهی فاضلابی که از منازل شهروندان، اماکن تجاری و خدماتی خارج می‌شود ربطی به شهرداری ندارد.

احمدی با بیان اینکه به دلیل عدم اجرای کامل ایجاد شبکه فاضلاب شهری، مردم شبکه فاضلاب خود را به نهرها و قنات‌های متصل کرده‌اند، ابراز کرد: در صورت ایجاد شبکه تصفیه‌خانه فاضلاب شهری، قطعا شبکه فاضلاب خانگی به این سیستم متصل می‌شود که در ارتقای سطح سلامت و بهداشت عمومی مؤثر واقع می‌شود.

این مسئول با اشاره به وجود کمبود و ایرادات در شبکه فاضلاب شهری زنجان تصریح کرد: متاسفانه در برخی موارد پساب‌های انسانی در برخی از نقاط شهر سر از خاک بیرون می‌آورند که مردم آن را با چشمه اشتباه می‌گیرند.

معاون خدمات شهری شهردار زنجان در مورد اقدامات این مجموعه برای هدایت آبهای سطحی به زنجانرود ابراز کرد: شهرداری برای عدم خسارت به اموال مردم، با احداث کانال، آب‌های سطحی را به سمت مسیل‌ها منتقل می‌کند که با توجه به شیب طبیعی زمین شهر، آب‌ها به تدریج به سمت رودخانه سرازیر می‌شوند، لازم به ذکر است این کانال‌ها صدها سال است که مسیل‌اند و شهرداری آبهای جاری را در این مسیرها به سمت رودخانه هدایت می‌کند.

احمدی در مورد علت عدم کانال‌کشی در برخی از مسیرهای منتهی به زنجانرود به صدای زنجان گفت: نقاط باقی‌مانده متعلق به شرکت آب منطقه‌ای است که توسط باغداران تصرف شده است با وجود درخواست از آنها برای استقرار تجهیزات لایروبی به منظور رفع مشکلات مربوط به منظر شهری تاکنون موفق نشده‌ایم که امیدواریم با توجه به اینکه مسئول رفع مشکلات مربوط به معارضان محلی منطقه، شرکت آب منطقه‌ای است، موانع پیش رو برداشته شود.

این مسئول با اشاره به برگزاری مداوم جلسات مربوط به ساماندهی آب‌های ورودی به زنجانرود طی دو تا سه سال اخیر در سطح شهر و استان تصریح کرد: متاسفانه برخی از دستگاه‌ها اجازه نصب آشغال‌گیر در محدوده زمین خود را به شهرداری نمی‌دهند.

شرکت آب منطقه‌ای تنها، متولی زنجانرود است

مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای زنجان نیز در پاسخ به این اظهارات تاکید کرد: این شرکت به هیچ عنوان مسئول رفع مشکلات مربوط به معارضان محلی نیست و باغداران این منطقه دارای سند مالکیتی هستند در نتیجه بهتر است دستگاه‌ها قبل از اجرای هر گونه عملیات مربوط به ساماندهی وضعیت زنجانرود با باغداران صحبت کنند.

بهزاد احمدی با بیان اینکه در حال حاضر در اکثر محله‌های شهر زنجان شهروندان فاضلاب منزل خود را به خیابان هدایت کرده‌اند، عنوان کرد: معمولا مدیریت شهری وظیفه شهرداری است که باید اقدامات مربوطه را انجام دهد.

احمدی با بیان اینکه شرکت آب منطقه‌ای تنها متولی رودخانه زنجانرود بوده و هیچ قدرت اجرایی و اهرم فشاری در دست ندارد، تاکید کرد: طبق قانون مسئول پیشگیری و مبارزه با آلودگی محیط زیست، مدیریت شهری با شهرداری و مسئول جمع‌آوری و ساماندهی شبکه فاضلاب شهری با شرکت آب و فاضلاب شهری است.

صدای زنجان برای پیگیری اقدامات انجام گرفته شده از سوی شرکت آب و فاضلاب شهری در حوزه ساماندهی شبکه فاضلاب زنجان که در آلودگی زنجانرود نقش جدی دارد با معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب شهری استان تماس‌های مکرری برقرار کرد که «علی‌محمد نادرخانی» در ابتدا با رد هرگونه مسئولیت این مجموعه در قبال ساماندهی شبکه فاضلاب شهری، شهرداری را تنها دستگاه مجری اعلام کرد اما به صدای زنجان گفت برای تشریح اقدامات شرکت در رابطه با موضوع یاد شده مصاحبه می‌کند که میسر نشد.