سال 1395 «ضرورت تهیه طرح شهر سلطانیه» در شورای عالی معماری و شهرسازی مصوب شد، ظاهرا در آن سال‌ها بعد از تصویب این مهم که «میراث فرهنگی» یکی از مدعیان اصلی بود، مشاوری جهت تهیه طرح ویژه معرفی کرد. فرآیند عقد قرارداد هم از سوی مسئولان استانی در دستور کار قرار گرفت اما در بین کار برخلاف اظهارات مسئولان ملی که از توان مشاور گفته بودند، عدم توان مشاور محرز شد و با صدور مجوز خاتمه کار مشاور قبلی، مشاور جدید جایگزین شد که قطعا این مسئله و موضوع مربوط به تزریق اعتبارات ناکافی منجر به تاخیر در به نتیجه رسیدن طرح ویژه شهر سلطانیه شد.

گنبد سلطانیه معروف‌ترین و مهم‌ترین اثر تاریخی به جا مانده از دوران شکوفایی این شهر در گذشته است که دارای شهرت جهانی است. این شهر دارای بناهای تاریخی زیادی است، که همه‌ساله گردشگران زیادی را جذب می‌کند از این رو ضروری است تا به توسعه عمرانی شهر نیز توجه ویژه‌ای داشت.

علاوه بر ارگ سلطانیه با ۱۴ هکتار وسعت، جای جای شهر سلطانیه رد و نشانی از آثار تاریخی در خود دارد که از جمله آنها می توان به مقبره چلبی اوغلو، مقبره ملاحسن کاشی و تپه ناهور اشاره کرد.

چالش‌های طرح ویژه شهر سلطانیه؟

شهر کنونی سلطانیه ۲۷۰ هکتار وسعت دارد و حدود هشت هزار و ۳۰۰ نفر در آن ساکن هستند؛ استقرار این تعداد جمعیت در این محدوده از پراکندگی توزیع جمعیت در شهر حکایت دارد که دلیل عمده آن هم عرصه های میراثی است.

در مقابل اینکه بیش از ۹۰ درصد محدوده شهر سلطانیه تحت تاثیر عرصه و حریم های آثار تاریخی است 2 دیدگاه کاملا متفاوت وجود دارد.

دیدگاه نخست مربوط به افرادی است که این موضوع را با ضوابطی که در حوزه ساخت و سازها وجود دارد، چالش هایی را در توسعه عمرانی شهر تلقی می‌کنند و دیدگاه دوم نیز مربوط به کسانی است که معتقدند؛ وجود عرصه‌ها و حریم‌های تاریخی اتفاقا مانع توسعه نیست و باید با در نظر گرفتن جاذبه تاریخی، برنامه‎های شهرسازی و توسعه شهری در نظر گرفته شود.

اما آن چه مهم بوده، این است که هر دو دیدگاه معتقدند چالش‌های نامبرده می‌تواند با اجرای «طرح ویژه شهر سلطانیه» و ورود تمامی ارگان‌های ذیربط تا حد بسیار زیادی حذف شود البته به شرطی که اعتبار لازم که رقمش کم هم نیست در اسرع وقت تخصیص یابد.

عرصه‌های میراث فرهنگی در سلطانیه، این شهر را 

تبدیل به زندان کرده است

جلال نوروزی، عضو شورای شهر سلطانیه به صدای زنجان می‌گوید: تفکری که در خصوص «طرح ویژه سلطانیه» در بین عموم است با واقعیت فرق دارد. نگاه عمومی به طرح ویژه این است که این طرح، شهر را تبدیل به پایتخت خواهد کرد در حالی که چنین نیست، این طرح، در واقع طرح تفضیلی و جامع شهری است که با یکسری ضوابط از جمله در نظر گرفتن مسائل مربوط به حفظ عرصه میراث فرهنگی و گنبد سلطانیه و سایر موضوعات میراث فرهنگی و تاریخی است.

از نظر این عضو شورای شهر سلطانیه؛ طرح ویژه یک نگاه سنتی، تمدنی و تاریخی دارد و مردم تصور نکنند که این طرح غوغا خواهد کرد. نکته دیگر در خصوص عرصه‌های میراث فرهنگی است؛ ما در شهر تاریخی سلطانیه هستیم و گنبد سلطانیه را در کنارمان داریم، سال‌های سال است در حق این گنبد اجحاف شده و همین الان 14 هکتار از زمین‌های شهر سلطانیه، انگار در داخل زندان است! نه می‌شود به آن وارد شد و نه تغییراتی در آن انجام داد.

عرصه‎های میراث فرهنگی سلطانیه باید کاهش یابد

نوروزی یادآور می‌شود؛ حدود 1.5 سال پیش، گروه جهادی متشکل از داوطلبان مردمی برای بهبود فضای سبز منطقه تشکیل دادیم و خواستار نظارت میراث فرهنگی شدیم، اما حتی اجازه یک کلنگ زدن و بیل زدن هم داده نشد. 80 درصد زمین‌های سلطانیه عرصه میراث فرهنگی است.

به اعتقاد این عضو شورای شهر سلطانیه، اگر می‌خواهیم به صورت ویژه به سلطانیه نگاه شود و بافت تاریخی و تمدن آن نیز حفظ شود باید عرصه‌های میراث فرهنگی را کاهش دهیم، اگر آثار تاریخی در این عرصه‌ها وجود دارد، کاوش لازم صوت گرفته و این آثار خارج شوند، البته به نظرم در بسیاری از این عرصه‌ها، آثار تاریخی وجود ندارد. در مجموع ضروری است میراث فرهنگی اقدامات لازم برای کاوش را انجام دهد و اگر اثری از تاریخ در این عرصه ها نبود مسیر برای توسعه شهری و فضای سبز باز شود.

ممنوعیت ساخت و ساز در حرائم سلطانیه وجود ندارد

البته آن طور که مسئولان ذیربط به صدای زنجان می‌گویند: سلطانیه تا به الان 2 طرح هادی شهری، یک طرح جامع شهری، یک طرح تفضیلی مصوب داشته و مسئولان ذیربط شهرداری نیز طبق این طرح برنامه‌های توسعه شهری خود را اجرایی می‌کنند اما شهردار سلطانیه می‌گویند برای بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت گردشگری و اقتصادی این شهر تاریخی لازم است تا طرح ویژه سلطانیه که از سال 1395 تا به امروز بلاتکلیف مانده، در اسرع وقت اجرایی شود.

به دنبال پیگیری مسئولان ذیربط استانی؛ طرح ویژه سلطانیه مردادماه 1403 در راستای حل چالش‌های میراثی، تاریخی و توسعه شهری این شهر، در کارگروه امور زیربنایی استان زنجان به تصویب رسید.

مصطفی کلانتری، شهردار سلطانیه در گفت‌وگو با صدای زنجان با بیان اینکه 80 درصد سلطانیه مربوط به حریم درجه یک و 2 و عرصه است، می‌گوید: به نظرم گفتن همین 80 درصد باعث می شود که سرمایه‌گذار برای سرمایه گذاری به این شهر نیاید و تصور کند که محدودیت ساخت و ساز دارد در حالی که این چنین نیست. ما در حریم درجه یک و 2 ممنوعیت ساخت و ساز نداریم و محدودیت‌ها به «ارتفاع» ساختمان‌ها برمی‌گردد.

شهردار سلطانیه عنوان می‌کند: خوشبختانه بین شهرداری و اداره میراث فرهنگی ارتباط مطلوبی در خصوص ساخت و ساز با هدف توسعه گردشگری وجود دارد. حتی موفق شدیم از محل سفر ریاست جمهوری اعتباری جذب کرده و خیابان شهید بهشتی به ارزش 15 میلیارد تومان سنگفرش کردیم.

کلانتری معتقد است: در حال حاضر کل دنیا به سمت توسعه گردشگری جهت رونق اقتصادی می‌رود، سلطانیه نیز دارای جاذبه غنی گردشگری است و معتقدم طرح ویژه سلطانیه می‌تواند منجر به آبادانی بیش از پیش این شهر شود. خوشبختانه محدودیت‌های ارتفاعی در ساخت و سازها، اکثر چالش‌های ساخت و ساز در عرصه‌ها تا حد بسیار زیادی حل شده است و الان در حریم درجه یک و 2 میزان ارتفاع به ترتیب 7.5 و 10.5 متر است.

وی با اشاره به اقدامات مطلوب صورت گرفته در حوزه بازآفرینی شهری سلطانیه و تبدیل محدودیت‌های گردشگری در برخی حرایم به فرصت می‌گوید: خوشبختانه شهر سلطانیه جزو شهرهای بازآفرینی شد که از این محل قیر رایگان تعلق یافت و توانستیم کل معابر را آسفالت کنیم. علاوه بر این ساخت و سازها در راستای بازآفرینی بودن، مشمول تسهیلات با نرخ بهره کم شدند که مطمئنا در توسعه گردشگری و بهبود فضای شهری بسیار نقش مهمی ایفا خواهد کرد.

کلانتری همچنین در حوزه توسعه فضای سبز، به هماهنگی‌های صورت گرفته با سازمان امور مالیاتی و افتتاح بزرگ‌ترین پارک مالیاتی کشور در سلطانیه (اسفندماه 1401) اشاره می‌کند.

با اجرای دقیق طرح ویژه سلطانیه می‌توان به اهداف توسعه‌ای، گردشگری، اقتصادی دست یافت

وی در خصوص نقش اجرای کامل طرح ویژه سلطانیه در توسعه این شهر به صدای زنجان می‌گوید: طرح ویژه سلطانیه از سال 1395 بلاتکلیف مانده است، مشاور قبلی طرح را نیمه تمام گذاشت و مشاور جدید گرفته شد که به نظرم با اجرای دقیق این طرح و ورود تمامی ارگان‌های اجرایی، می‌توان به اهداف توسعه‌ای، گردشگری، اقتصادی، اجتماعی و غیره طرح دست یافت.

کلانتری ادامه می‌دهد: دستگاه‌هایی نظیر شرکت آبفا پای کار باشند، به نظرم می‌شود مسئولان ذیربط اجرای پروژه فاضلاب شهری در این شهر را الزام آور کنند. اداره میراث فرهنگی هم برای صدور مجوز بوم گردی و هتل اقدامات مطلوبی کند. در مجموعه معتقدم اگر تمامی دستگاه‌ها به وظیفه خود عمل کنند و فقط طرح را طرح شهری ندانند و همه پای کار باشند می‌توان به نتیجه این طرح خوش‌بین بود. اصلا « ویژه بودن» این طرح به خاطر الزام آور بودن برای ورود تمامی دستگاه ها و اعتبار ویژه برای اجرای طرح است.

طرح ویژه سلطانیه پس از بررسی در

 شورای برنامه‌ریزی استان جهت تصویب نهایی 

به شورای عالی معماری ارسال می‌شود

رحیم توسلیان، معاون معماری و شهرسازی اداره‌کل راه و شهرسازی استان زنجان هم در خصوص روند ارسال محتویات مربوط به «طرح ویژه سلطانیه» به شورای عالی معماری و شهرسازی به صدای زنجان می‌گوید: تا به الان اقدامات مربوط به انطباق آن با مصوبات کارگروه و کمیته‌های راهبری بودیم تا به شورای برنامه‌ریزی ارائه و پس از آن؛ مستندات تحویل شورای عالی معماری و شهرسازی شود.

آن طور که مسئولان مطلع استان زنجان می‌گویند؛ سال 1395 چون گفتمان بافت‌های ویژه و تاریخی در شورای عالی معماری بسیار قوی شده بود و همزمان با آن در استان زنجان نیز نگاهی مبنی بر توجه ویژه به طرح شهر سلطانیه مطرح بود. سلطانیه تا به الان 2 طرح هادی شهری، یک طرح جامع شهری، یک طرح تفضیلی مصوب دارد و شهرداری طبق این طرح برنامه‌های خود را اجرایی می‌کند.

«ضرورت تهیه طرح شهر سلطانیه» به همراه شهر شوش استان خوزستان در سال 1395؛ در شورای عالی معماری مصوب شد، مسئولان ذیربط استان اقدامات لازم برای تهیه اعتبار و مباحث مالی انجام دادند اما این روند طولانی شد و سایر مسائل نیز منجر به تاخیر اجرای این مصوبه شد. البته آن طور که رحیم توسلیان، معاون معماری و شهرسازی اداره‌کل راه و شهرسازی استان زنجان می‌گوید، اقدامات صورت گرفته برای اجرای طرح ویژه سلطانیه در مقایسه با شوش قابل توجه است.

توسلیان یادآوری می‌کند: در آن سال‌ها بعد از تصویب ضرورت تهیه طرح شهر سلطانیه در شورای عالی معماری، از آنجایی که وزارت میراث فرهنگی یکی از مدعیان اصلی بود، مشاوری با تائید وزارتخانه مذکور جهت تهیه طرح ویژه معرفی شد، ما نیز در اسرع وقت به سراغ فرآیند عقد قرارداد رفیتم اما در بین کار برخلاف اظهارات مسئولان ملی که از توان مشاور گفته بودند، با عدم توان مشاور مواجه شدیم از سوی دیگر، اعتباری که مسئولان وقت توانسته بودند برای اجرای طرح ویژه سلطانیه، اخذ کنند، بسیار کم بود.

با پیگیری اداره راه و شهرسازی استان زنجان و عدم رضایت از توان مشاور معرفی شده از سوی مرکزی، مراتب در شورای عالی معماری از سوی زنجان پیگیری شد که اتفاقا با تائید شورای عالی معماری، دستور خاتمه کار مشاور طرح ویژه سلطانیه داده شد. گفتنی است پیگیری برای اخذ دستور خاتمه کار حدود 3 سال زمان برد!

معاون معماری و شهرسازی اداره‌کل راه و شهرسازی استان زنجان می‌گوید؛ مجددا با همکاری وزارت راه و شهرسازی، تامین اعتبار صورت گرفت و با مشاور جدید اقدامات لازم از سر گرفته شد. همین را هم در نظر بگیرید که مشاور جدید که طرح را کار کرد، درست است که طرح ویژه بود و سلطانیه نیز جمعیت 7 تا 8 هزار نفری را داشت اما جزو طرح‌هایی بود که در سابقه کاری حوزه معاونت شهرسازی جزو طرح‌های دارای جلسات پرتعداد (15 جلسه 5 ساعته کمیته راهبری که 2 سال زمان برد) بود چرا که باید هم ملاحظات گردشگری، میراث، شهرسازی و اقتصادی و غیره در نظر گرفته می‌شد.

توسلیان اضافه می‌کند: علاوه بر آن، طرح ویژه سلطانیه فقط محدود به شهر نیست و باید منطقه گردشگری سلطانیه (با در نظر گرفتن میراث و طبیعت منطقه) در نظر گفته می‌شد. علی‌ایحال نقشه‌ها و مدارک تائید شده در شورای برنامه‌ریزی مورد برررسی قرار خواهد گرفت که نهایتا طرح نهایی به شورای عالی معماری ارسال خواهد شد. با توجه به نگاه ویژه؛ بررسی این طرح قطعا بحث‌های زیادی را می‌طلبد که تصور این است تا سال آتی نتیجه آن مشخص شود.

وجود عرصه‌ها و حرائم تاریخی مانع از 

توسعه سلطانیه نمی‌شود

توسلیان در خصوص اینکه آیا وجود عرصه‌های تاریخی سلطانیه توسعه عمرانی را به چالش می‌کشد به صدای زنجان می‌گوید: به نظرم من، مسائل میراثی جلوی توسعه شهر را نمی‌گیرد. سلطانیه شهر 6 تا 7 هزار نفری است، فرص کنید هیچ یک از محدودیت‌های میراثی را نداشتیم آیا الان شهر توسعه یافته 5 هزار نفری بود؟ سلطانیه فارغ از مباحث میراثی و حرائم، پتانسیلی برای رشد دارد و نباید انتظار داشته باشیم تبدیل به مرکز منطقه ای قوی کنیم. معمولا شهرهایی که در نزدیکی شهرهای بزرگ هستند، معمولا شهر بزرگ آنقدر جذابیت دارد که حتی منجر به مهاجرپذیر شهر کوچک همجوار شود.

معاون معماری و شهرسازی اداره‌کل راه و شهرسازی استان زنجان با تاکید بر لزوم نقش‌آفرینی دولت در توسعه و آبادانی سلطانیه عنوان می‌کند: سلطانیه در محور توسعه واقع شده و باید از یارانه و حمایت دولتی (ایجاد زیرساخت) برخوردار شود تا این شهر به علت موقعیت عالی که دارد اما رشد نمی‌کند، تبدیل به شهر پرظرفیت که سرمایه‌گذاران را جذب کند، شود.

توسلیان ادامه می‌دهد: برخی از عرصه‌ها دارای ممنوعیت ساخت و ساز هستند و مابقی امکان ساخت و ساز هست اما محدودیت ارتفاعی داریم. اما سؤال اینجاست اگر این محدودیت را برداریم مگر سلطانیه با توجه به کوچک بودن شهر و جمعیت پائین، ظرفیت ساخت ساختمان 5 طبقه را دارد؟ پس این درست نیست که بگوییم اداره میراث جلوی پیشرفت و توسعه سلطانیه را گرفته و مانع آن شده است.

موفقیت طرح ویژه سلطانیه مستلزم حضور

 تمامی دستگاه‌های اجرایی ذیربط است

معاون معماری و شهرسازی اداره‌کل راه و شهرسازی استان زنجان هم مثل شهردار سلطانیه معتقد است: برای توسعه شهر سلطانیه نباید فقط از اداره میراث فرهنگی انتظار داشته باشیم بلکه باید سایر ارگان‌های اجرایی نیز به اندازه سهم و وظیفه خود زیرساخت‌های گردشگری و توسعه‌ای و اقتصادی را تامین کنند.

معاون معماری و شهرسازی اداره‌کل راه و شهرسازی استان زنجان همچنین با نوروزی عضو شورای شهر سلطانیه که معتقد است طرح ویژه شهر قرار نیست غوغا کند و همراهی تک تک ارگان‌ها در حفظ بافت تاریخی در کنار توسعه و عمرانی را می‌طلبد موافق بوده و می‌گوید: قرار نیست طرح ویژه سلطانیه در روی کاغذ معجزه کند، این طرح اسنادی را منتشر می‌کند که مطالبه گری منطقه سلطانیه را برای جذب اعتبارات دولتی جهت ایجاد زیرساخت‌های اقتصادی و گردشگری را با همراهی تمامی ارگان‌های ذیربط اجرایی ایجاد کند که پس از تحقق این امر، زمینه برای ورود بخش خصوصی جهت نائل شدن به کل هدف طرح ایجاد می‌شود.

معاون معماری و شهرسازی اداره‌کل راه و شهرسازی استان زنجان به مبلغ برآوری برای اجرای طرح ویژه شهر سلطانیه اشاره نمی‌کند اما می‌گوید: بدون تعارف، اعتبار موردنیاز برای اجرای طرح ویژه سلطانیه مبلغ پائینی نخواهد بود.