لیلا محمدی- به منظور بررسی مسائل مطرح شده پیرامون سد مراش، میزگردی با حضور منتقدان، مسئولان آب منطقه‌ای و کارشناسان در محل دفتر روزنامه صدای زنجان برگزار شد. یکی از مهم‌ترین مسئله مطرح شده در این نشست، عدم صدور مجوز نهایی برای پروژه سد مراش بود که از سوی رضا رمضانی، فعال محیط زیست مطرح شد اما معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان و مشاور پروژه با استناد به نامه سازمان حفاظت محیط زیست که خطاب به اداره کل محیط زیست استان اعلام کرده، طبق تصمیم جلسه مرداد سال 89 کمیته بررسی گزارش‌های ارزیابی زیست‌محیطی اجرای طرح سد مراش مشروط به رعایت 16 بند ذکر شده در نامه مزبور از سوی مجری، بلامانع است، مدعی شدند: پروژه با چراغ سبز سازمان حفاظت محیط زیست کلید خورده و تا به امروز هیچ تخلفی به لحاظ فنی و زیست‌محیطی از سوی مشاوران و مسئولان امر گزارش نشده است.

سد مراش در بخش انگوران از توابع شهرستان ماهنشان و در ۱۲۵ کیلومتری گوشه جنوب غربی شهر زنجان و در حدود 4 کیلومتری شهر دندی قرار دارد. این  پروژه ملی از جمله طرح‌های مهم شرکت آب منطقه‌ای زنجان بوده که با هدف تامین آب شرب شهرهای ماهنشان، دندی و ۱۲۲ روستای منطقه، تامین آب موردنیاز صنایع مستقر در شهرستان، بهبود شرایط زیست محیطی منطقه، اشتغال زایی و تأمین نیاز آبی بخشی از صنایع مستقر و حق‌آبه های زیست محیطی در سال ۸۸ به اجرا درآمد که با گذشت ۱۰ سال از آغاز اجرای این پروژه و پیشرفت حدود 65 درصدی آن، هنوز هم مورد انتقاد برخی قرار می‌گیرد.

سؤال مخالفان پروژه این است که چه کسی اجازه احداث سد مراش که فاقد مجوز نهایی سازمان حفاظت محیط زیست بوده، داده است و از سویی، وقتی آب‌های زیرزمینی موجود در ماهنشان که پاسخگوی نیازهای آبی منطقه هم هست چرا مسئولان و برنامه‌ریزان نسبت به احداث سد و تخریب محیط اقدام کرده‌ و سبب ایجاد مشکلات زیست‌محیطی و مهاجرت اجباری روستائیان و تحمیل هزینه به مردم منطقه و هدررفت منابع کشور شده‌اند؟

مراش مجوز استقرار که لازمه صدور مجوز نهائی است را ندارد

در این نشست چهار ساعته ابتدا رضا رمضانی یکی از منتقدان پروژه سد مراش با بیان اینکه طبق قانون طرح‌های سدسازی همانند سایر پروژه‌ها باید مجوز زیست‌محیطی داشته باشند تا تصمیم‌گیری نهایی از سوی مسئولان اخذ و پس از تامین و تخصیص اعتبار وارد فاز اجرایی شود، عنوان کرد: سدها به دلیل ویژگی فنی که دارند ممکن است با مطالعات ارزیابی به مرحله دریافت و یا بررسی صدور مجور بروند و یا اگر در مقایس کوچک باشند، مرحله بررسی صدور مجور بدون انجام مطالعات ارزیابی در دستور کار قرار گیرد. در مورد سد مراش باید بگویم مجریان این طرح بدون اینکه استعلامی از سوی دستگاه مربوطه دریافت کنند پروژه را به سمت عقد قرارداد پیش برده و آن را وارد فاز اجرایی کردند. البته محیط زیست در این مدت که بنا به دلایل نامعلومی سکوت کرده بود پس از استارت پروژه نسبت به صدور اخطاریه‌های متعدد اقدام کرد و در این راستا مجریان نیز به منظور عمل به موارد مدنظر محیط زیست، به عنوان ارگان رسمی و نظارتی کارهایی را به مرحله اجرایی رساندند.

رمضانی ضمن انتقاد از عملکرد برخی از ارگان‌ها و نهادهای استانی و حتی ملی تاکید کرد: متاسفانه چند دستگاه چه ارگانی که به عنوان کارفرما در این پروژه حضور داشته چه ارگانی که مباحث بودجه‌ای و لوایح مربوطه را بررسی کرده دچار نقض قانون شده‌اند. تاکید می‌کنم مجلس، وزارت نیرو، سازمان برنامه و بودجه، محیط زیست، استانداری، شرکت آب منطقه‌ای در این باره خطا کرده‌اند.

این فعال محیط زیست اضافه کرد: استارت طرح سد مراش از سال 88 زده شده و سپس مطالعات بر روی آن انجام گرفته است. اواخر سال 89 نیز سازمان حفاظت محیط زیست، مطالعات ارزیابی را تائید و اعلام کرده این طرح در موقعیت مشخص در صورتی که این شروط را قبول کند اجرا بلامانع است.

منظور رمضانی نامه‌ای است که در آن سازمان حفاظت محیط زیست خطاب به اداره کل حفاظت محیط زیست اعلام کرده در اجرای تصمیمات اخذ شده در 12 مرداد 89 کمیته بررسی گزارش‌های ارزیابی زیست‌محیطی اجرای طرح سد مراش در نزدیکی روستای مراش در 125 کیلومتری زنجان و 7 کیلومتری شهر دندی در استان زنجان مشروط به رعایت موارد ذیل و سایر ضوابط و مقررات موجود توسط مجری بلامانع است.

1- رعایت کامل کلیه قوانین و مقررات، ضوابط استقرار صنایع و استانداردهای زیست‌محیطی در زمینه جلوگیری از آلودگی آب، هوا، خاک، صدا و پسماند طی مراحل ساخت و بهره‌برداری (به نحوی که عملکرد طرح مورد تائید اداره کل باشد) الزامی است.

2- اجرای کامل شیوه‌های پیشگیری، کاهش و کنترل آثار منفی زیست‌محیطی طی مراحل ساخت و بهره‌برداری ضروری است.

3- اجرای کامل شیوه‌های پیشگیری، کاهش و کنترل آثار زیست‌محیطی مرتبط با پروژه و برنامه مدیریت و پایش زیست‌محیطی مندرج در فصل هفتم و هشتم (صفحه 280 تا 312) الزامی است.

4- اجرای کلیه تاسیسات، تجهیزات و سیستم‌های کنترلی آلاینده‌های زیست‌محیطی، پیش‌بینی شده در گزارش ارزیابی زیست‌محیطی( شامل واحد HSE، آزمایشگاه، سیستم‌های تصفیه فاضلاب انسانی و غیره) قبل از زمان بهره‌برداری.

5- اجرای کلیه توصیه‌های زیست محیطی آن اداره کل در دوره اجرای طرح و زمان بهره‌برداری الزامی است.

6- کسب مجوز از آن اداره کل در اجرای هر گونه ساخت و ساز و یا فعالیت جدید که در گزارش به آن اشاره نشده قبل از آغاز هر گونه فعالیت الزامی است.

7- لزوم رعایت مفاد تعهدنامه شماره 10377.24.10 مورخ 21 شهریور 89 شرکت آب منطقه‌ای زنجان در خصوص اجرای آبخیزداری در بالادست سد، تامین حقابه زیست‌محیطی تعیین شده در گزارش ارزیابی زیست محیطی به میزان 12.7 میلیون لیتر در سال و عدم تاسیسات گردشگری در بالادست و منطقه حفاظت شده.

8- رعایت کلیه ضوابط، استانداردها و مقررات مربوط به مقاوم‌سازی و استحکام سازه‌ها و تاسیسات مرتبط با طرح ضروری است.

9- اجرای تمهیدات لازم در زمینه حذف و کاهش هر گونه تخریب پوشش گیاهی، چشم‌اندازها و همچنین جبران خسارت وارده بر محیط زیست با هماهنگی اداره کل الزامی است.

10- مسئولیت هر گونه تخریب و آلودگی محیط زیست ناشی از فعالیت طرح و ضرورت جبران آن به نحو مقتضی در مراحل ساخت و بهره‌برداری به عهده مسئول واحد است و مجری طرح ملزم به جبران خسارت وارده است.

11- انجام خوداظهاری در پایش با استفاده از خدمات آزمایشگاه‌های معتمد

12- با توجه به مصوبه شماره 4018 ت 531613 مورخ 20 فروردین 87 نظارت بر رعایت ملاحظات زیست محیطی و نیز اجرای تمامی نکات ارائه شده در گزارش‌ ارزیابی در مراحل ساخت و ساز با استفاده از خدمات ناظران کمعتمد سازمان ضروری است.

13- اخذ تعهدنامه رسمی از مجری طرح مبتنی بر رعایت کلیه ملاحظات زیست محیطی و موارد فوق الذکر و کلیه موارد مندرج در گزارش ارزیابی زیست محیطی قبل از اجرای طرح در زمان اجرای طرح و زمان بهره‌برداری طرح.

14- مسئولیت هدایت، نظارت و راهبری بر حسن اجرای طرح در چهارچوب تعیین شده و اعمال ضوابط و مقررات با بهره‌گیری از ناظران معتمد بر عهده اداره کل محیط زیست استان است.

15-صدور مجوز نهایی طرح حداکثر 20 روز پس از ابلاغ به مجری طرح.

رمضانی اضافه کرد: همچنان تعهدی که شامل این بندها باشد از سوی شرکت انجام نشده و به تبع آن، مجوز نهایی نیز صادر نشده است. متاسفانه برخی از این بندها اجرایی نشده و شرکت آب منطقه‌ای پس از تاخیر طولانی‌مدت یک تعهد ناقص داده، برخی از بندها را حذف و برای برخی از بندها نیز شرایطی برای خود قائل شده است. به اعتقاد بنده با این اقدامات ناتمام، هنوز اجرای طرح به مرحله بلامانع شدن نرسیده است.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه سازمان محیط زیست در ابتدا برای طرح‌ها مجوز نهایی صادر نمی‌کند، ابراز کرد: در ابتدا باید برای تمامی طرح‌ها در ابتدا مجوز استقرار و در نهایت مجوز بهره‌برداری صادر شود. اگر هر طرحی فاقد مجوز استقرار باشد شروع آن غیرقانونی است. سد مراش مجوز استقرار ندارد.

احداث سد مراش کاملا قانونی است

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان در پاسخ به این انتقاد مراحل اخذ موافقت‌نامه در کل کشور را با توجه به به‌روز شدن بخشنامه‌های ابلاغی تشریح کرد و گفت: شرکت آب منطقه‌ای زنجان ابتدا مطالعات لازم را انجام و برای تائید به شرکت مادر تخصصی ارسال کرد، این شرکت نیز پس از بررسی و تائید به وزارت نیرو ارسال کرد. وزارتخانه هم پس از تائید و مجوز تخصیص آب به سازمان برنامه و بودجه کشور ارسال کرد، این سازمان کمیسیونی به نام ماده 23 دارد که قبلا نام آن کمیسیون ماده 215 بود، این کمیسیون که وظیفه تهیه و تدوین لایحه بودجه را بر عهده دارد هر آنچه مورد نیاز است را ثبت می‌کند. در حال حاضر پروژه سد مراش یک پروژه ملی است و در لایحه دولت نیز از آن اسم برده شده است. این مدارک، حال ناقص باشد یا کامل مورد تائید مدیریت منابع آب، وزارت نیرو، سازمان برنامه و بودجه و کمیسیون مربوطه برای اخذ بودجه بوده و سال 87 مراش در قانون بودجه اعتبار گرفته است.

قزلباش با استناد به شماره 46863/89 مورخ اسفند 89 مبنی بر بلامانع بودن اجرای طرح با تمهیدات لازم با رعایت قوانین حاکم از جمله رعایت الگوی ارزیابی اثرات زیست محیطی (مصوب 2دی ماه 76 و قانون برنامه پنج ساله سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی مصوب 17 فروردین 79 در راستای ارسال گزارش مبنی بر اقدامات انجام گرفته مربوط به تیرماه سال 88) اعلام کرد که مجوز زیست‌محیطی طرح سد مراش از سوی دستگاه مربوطه صادر شده است.

او با اشاره به تعهدات این شرکت در قبال سد مراش در حوزه رعایت ضوابط زیست‌محیطی تصریح کرد: اجرای برنامه‌های پایش مخزن سد در زمان بهره‌برداری، در صورت نیاز در طول سال بهره‌برداری انجام می‌شود. این شرکت به عنوان مجری طرح مراش متعهد است کلیه ضوابط زیست محیطی مندرج در بندهای یک، 6، 8، 9 و 10 گزارش ارزیابی زیست محیطی را طی دوران اجرا و بهره‌برداری از طرح رعایت کند. همچنین اجرای بندهای 2، 3، 4 و 11 در نامه با استفاده از خدمات آزمایشگاه معتمد اداره کل حفاظت محیط زیست انجام خواهد شد.

قزلباش اضافه کرد: به عنوان یک ایرانی می‌گویم، در ایران قانون یعنی مصوبه مجلس من موظف به اجرای قانون هستم حال درست باشد یا غلط.  شرکت آب منطقه ای اگر این مصوبه را اجرا نکند از سوی نهادهای نظارتی از جمله دیوان محاسبات مورد بازخواست قرار می‌گیرد.

وی با تاکید بر اینکه بر خلاف اظهارات برخی منتقدان سد مراش به هیچ عنوان غیرقانونی نیست، در پاسخ به سئوالی مبنی بر علت عدم انجام مطالعات ارزیابی قبل از اجرای طرح نیز ابراز کرد: عملیات احداث سد مراش از سال 93 آغاز شده و سال 88  کمپ و راه دسترسی این پروژه جزو نخستین گام برای آغاز طرح بوده، این دو بخش مشمول ارزیابی زیست محیطی نبوده است.

رمضانی، فعال محیط زیست در پاسخ به این اظهارات افزود: وقتی می گویم طرح، این مهم شامل پروژه‌های زیرمجموعه است. طرح باید مصوب شده و برای آن پروژه‌های زیرمجموعه نظیر راه‌سازی، جابجایی روستاها، مشخص شدن مسیر جابجایی آب در مرحله بهره‌برداری و غیره باید بررسی و پیش‌بینی شود. این اقدامات فلسفه صدور مجوز ارزیابی است و تا انجام نشود پروژ هم مجاز به اجرا نیست.

در بخش دیگری از این نشست معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان نیز در پاسخ به سئوالی مبنی بر عدم صدور مجوز نهایی سد مراش گفت: چیزی به نام مجوز نهایی در محیط زیست وجود ندارد. هر گه می‌گوید به قانون حفاظت محیط زیست آشنایی ندارد. محیط زیست چیزی نیست که بگوییم امروز انجام دادیم و تمام شد باید نکات زیست‌محیطی به صورت مستمر از سوی مجری انجام پذیرد که از ابتدا از سوی مشاور شرکت آب منطقه‌ای در دست اجرا بوده و همچنان نیز ادامه دارد.

مراش مگر واحد گاوداری است که مجوز استقرار داشته باشد

این مسئول عنوان کرد: مجوز استقرار ربطی به سد ندارد چرا که مراش، واحد گاوداری یا گوساله‌پروری نیست که مجوز استقرار دریافت کند.

عباسعلی زمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان اظهارات دست‌اندرکاران طرح مراش را غیرقابل قبول دانست و گفت: اینکه در پاسخ به عدم صدور مجوز نهایی سد مراش می‌گوئیم هیچ پروژه‌ای در سطح استان و کشور مجوز نهایی ندارد، اما مجریان آن را به پایان رسانیده‌اند و کسی هم ادعایی در قبال آن ندارد نمی‌تواند پاسخ قانع‌کننده‌ای باشد. مگر قرار است وقتی 90 درصد جامعه دزدند ما هم دزدی کنیم؟

فعال محیط زیست نیز در واکنش به این اظهارات از معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان خواست تا قبل از هر اظهارنظری ضوابط و معیارهای استقرار واحدها و فعالیتهای صنعتی و تولیدی مصوب سال 84 را مطالعه کند.

رمضانی با بیان اینکه صفحه 81 ، ردیف 15730 این آئین‌نامه تاکید کرده که سد در رده هفت قرار دارد در نتیجه نیازمند صدور مجوز استقرار است، ابراز کرد: با این تفاسیر مجریان طرح سد مراش باید قبل از هر اقدامی نسبت به اخذ مجوز استقرار اقدام می‌کردند.

وی در پاسخ به اظهارات مسئولان شرکت آب منطقه‌ای که گفتند محیط زیست برای هیچ یک از پروژه‌های عمرانی در سطح کشور مجوز نهایی صادر نکرده است و سد مراش هم از این امر مستثنی نیست، افزود: اگر کشور به این وضع افتاده است دلیلش این است که مسئولان ذیربط بدون رعایت اصول فنی سدسازی اقدام کرده‌اند. متاسفانه دست‌اندرکاران به جای مدیریت منابع آب به سمت پروژه‌پردازی در حوزه سد رفته‌اند.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان هم در این زمینه به رمضانی گفت: سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به مجوزها به سه روش موافقت مشروط، مخالفت و موافقت بلاشرط برخورد می‌کند. موافقت بلاشرط که در کل کشور وجود ندارد و تمامی به صورت موافقت مشروط است. قبل از شروع در سال 88 مطالعات در قالب گزارش به سازمان حفاظت محیط زیست ارائه شده است. به استناد مجوز مشروط دار و مصوبات مجلس اقدام کردیم، آن چه که مربوط به شرکت آب منطقه‌ای بود یا انجام داده‌ایم و یا در حال انجام آن هستیم.

مشاور طرح سد مراش نیز با انتقاد از اظهارات رمضانی، یکی از منتقدان سد مراش خطاب به وی گفت: وقتی مسئولان محیط زیست می گویند این سد مجوز دارد شما چه کاره‌اید؟ با این اظهارات بی‌پایه و اساس بحث را به حاشیه کشانیده‌اید؟ برای بررسی اجرا یا عدم اجرای پروژه باید متخصصان وارد شوند. مشاور در سال 85 یعنی زمانی که این کار به وی ارجاع شد، دارای گرید 3 سدسازی بوده و صلاحیت اجرا را داشته و نظر مثبت تمامی کمیسیون‌های تخصصی را کسب کرده است.

وقتی شاکی نداریم، چرا دخالت می‌کنید

حبیب افشاریان با تاکید بر اینکه سد مراش با مجوزی که در دست مجریان است احداث شده است، تاکید کرد: اگر قرار است کسی از ما شاکی باشد محیط زیست و سایر دستگاه‌ها هستند، تا به امروز سد مراش شاکی نداشته است پس چه لزومی دارد شخص آقای رمضانی دخالت کند؟

رمضانی، فعال محیط زیست با اشاره به نامه سازمان محیط زیست خطاب به اداره کل محیط زیست که شرکت آب منطقه‌ای آن را به عنوان مجوز احداث سد اعلام می‌کند، افزود: این نامه (عین آن در ابتدای گزارش در قسمت بالا آمده است) دارای نقص بوده و به هیچ عنوان نمی‌توان به آن نامه که اصول یک نامه اداری را رعایت نکرده است، استناد کرد چرا که در این نامه شماره‌گذاری بندها صحیح نیست(نبود بند 14)، نامه بدون امضا بوده، قلم‌خوردگی و جاافتادگی کلمات کاملا محسوس است.

این منتقد با اشاره به بند 9 این نامه مبنی بر لزوم اجرای تمهیدات لازم در زمینه حذف و کاهش هر گونه تخریب پوشش گیاهی، چشم‌اندازها و همچنین جبران خسارت وارده بر محیط زیست با هماهنگی اداره کل سازمان محیط زیست از سوی شرکت آب منطقه‌ای(به عنوان کارفرما) ابراز کرد: مسئولان طرح بدون توجه به نامه‌های رسمی این پروژه را ادامه دادند. سد مراش تائیدیه مطالعات ارزیابی و مجوز نهایی را در سال 88 کسب نکرده است.

کوتاهی نکرده‌ایم

قزلباش، معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان نیز در پاسخ به این ادعاها تاکید کرد: نامه پر از ایراد محیط زیست خطاب به اداره کل حفاظت محیط زیست در رابطه با مجوز سد مراش هیچ ارتباطی به وزارت نیرو ندارد. متاسفانه در این بین برخی‌ به دنبال حاشیه‌سازی هستند آیا واقعا مشکل سد مراش جا افتادن چند کلمه در مجوز اولیه حفاظت محیط زیست است؟

قزلباش در مورد ابهامات در مورد عدم اجرای بند 9 نیز گفت: وقتی به عنوان مجری خسارتی را وارد نکرده ام چه چیزی را باید تعهد می‌کردم؟

وی با استناد به اصلاح آئین‌نامه ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح‌ها مربوط به تیرماه سال 95، اعلام کرد: طبق این آئین‌نامه، تائیدیه کارگروه متشکل از مدیرکل محیط زیست و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان در طرح‌های استانی کفایت می‌کند، بر این اساس کارگروه موظف است نظرات نهایی خود را ظرف یک ماه (تا یک ماه قابل تمدید می‌باشد) اعلام کند. عدم ارسال پاسخ کارگروه در پایان مهلت (2 ماه و 15 روز) به منزله موافقت است.

قزلباش با تاکید بر اینکه شرکت آب منطقه‌ای به عنوان کارفرما هر آنچه که لازم بود در راستای احداث سد مراش انجام داده و به تمامی ضوابط نیز احترام گذاشته است، ابراز کرد: در این مدت طبق بخشنامه‌ها در چارچوب قانون ضوابط را رعایت کرده‌ایم، صدور مجوز نهایی ارتباطی به شرکت آب منطقه‌ای ندارد، سازمان حفاظت محیط زیست دستگاه صدور مجوز است نه وزارت نیرو و به تبع آن شرکت آب منطقه‌ای. ما متولی پاسخگویی به سئوالات در حوزه مسائل و مباحث فنی و تخصصی سد هستیم.

این مسئول با بیان اینکه شرکت آب منطقه‌ای دارای مطالعه ارزیابی است، اعلام کرد: طرف حساب‌ شرکت آب منطقه‌ای به عنوان کارفرمای پروژه، سازمان و اداره کل حفاظت محیط زیست است منتقدان اجازه دهند اگر قرار است کسی حرفی بزند باید مسئولان این دستگاه هستند.

افشاریان، مشاور طرح سد مراش نیز در این مورد با بیان اینکه تمامی نامه‌ها در اتوماسیون اداری فاقد امضاست، به اشتباه فاحش ثبت شده در بند 7 نامه مزبور اشاره کرد و گفت: واحد ثبت شده در این نامه برای رقم 12.7، میلیون مکعب در سال بوده که به اشتباه میلیون لیتر در سال قید شده است. البته ناگفته نماند چنین اشتباهاتی برای ما مهم نیست، مهم مجوزی مشروطی است که از سوی سازمان محیط زیست صادر شده است.

رضا رمضانی، فعال محیط زیست و منتقد سد مراش در ادامه به بند 16 قید شده در نامه مزبور مبنی بر الزام سازمان به اداره کل حفاظت محیط زیست در صدور مجوز نهایی طرح حداکثر 20 روز پس از ابلاغ به مجری طرح و عدم توجه مسئولان مربوطه اشاره کرد که معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان در پاسخ به وی گفت: پاسخ این سؤال را باید اداره کل حفاظت محیط زیست بدهد نه شرکت آب منطقه‌ای.

زمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان نیز در این باره با تاکید بر اینکه اداره کل حفاظت محیط زیست استان در برطرف شدن بخشی از ابهامات و سؤالات مطرح شده می‌تواند نقش کلیدی داشته باشد، ابراز امیدواری کرد تا مسئولان این دستگاه پاسخ خود در مورد این بند را به صورت شفاف بیان کنند.

وی با بیان اینکه دانشگاه‌ها و مراکز علمی می‌توانند به محلی برای برگزاری میزهای تخصصی در رابطه با سد مراش و سایر پروژه‌ها باشند، تاکید کرد: به نظر می‌رسد با ایجاد ارتباط نزدیک بین دانشگاه و حوزه‌های اجرایی و اقتصادی و غیره می‌توان در اسرع وقت و قبل از ایجاد مشکلاتی عمیق مباحث را مطرح و نقاط ضعف را شناسایی و نقاط قوت را تقویت کرد.

کیفیت آب سد مراش

وضعیت کیفیت آب سد مراش از دیگر ابهاماتی بود که از سوی رمضانی، فعال محیط زیست و مهدی برجی، معاون گفتمان‌سازی و مطالبه‌گری بسیج دانشجویی دانشگاه پیام نور مرکز زنجان مطرح شد. رمضانی در این نشست با ارائه گزارش شرکت مهندسی و تحقیقاتی فلزات غیرآهنی مربوط به 9 دی ماه سال 91 مبنی بر کنترل آلودگی‌های ناشی از ساخت سدهای مراش و بلوبین افزود: این شرکت نتایج آزمایشات خود را که در آذرماه همان سال انجام داده بود در قالب نامه‌ای به مدیرعامل وقت شرکت آب منطقه‌ای اعلام کرد. گزارش حاکی از وجود فلزات سنگین، بالاتر از حد مجاز بود.

معاون گفتمان‌سازی و مطالبه‌گری بسیج دانشجویی دانشگاه پیام نور مرکز زنجان نیز با استناد به گزارش حدود یک سال اخیر مرکز بهداشت و تائید وجود برخی از فلزات سنگین در آب این منطقه، با انتقاد از فعالیت سدسازی در منطقه دندی و از بین رفتن بخش اعظمی از اراضی کشاورزی و مهاجرت روستائیان گفت: اقتصاد روستای مراش به رودهای جاری در این منطقه وابسته بود. سدسازی سبب شد کشاورزی از رونق بیفتد و مردم به ناچار و از روی اجبار تن به مهاجرت دهند.

مهدی برجی با بیان اینکه مسئولان با بی‌توجهی به مهاجرت روستائیان در قبال خرید خانه‌ها و اراضی اهالی روستای ایالو (محل بند تنظیمی ایالو)  نیز احساس مسئولیت نمی‌کنند و قیمت‌گذاری کارشناسان بر اساس نرخ‌های سال 90 است، اضافه کرد: همین که روستائیان را از خانه و کاشانه‌شان دور کردید، کافی نیست؟ چرا یک روستایی بابت حقش از سوی برخی از نهادها و دستگاه‌ها تهدید شود و یا از ترسش حرفی نزند؟ دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان در حوزه سدسازی توجه داشته باشند که در چرخه اقتصادی خود مردم این منطقه را له کرده‌اند.

درخواست روستائیان برای دیدار با استاندار

برجی با اشاره به درخواست برخی از اهالی روستای مراش و ایالو برای دیدار با استاندار جهت پیگیری مطالبات خود از استاندار زنجان خواست تا در اسرع وقت تقاضای روستائیان را اجابت کند.

مشاور طرح سد مراش در پاسخ به این ابهامات با بیان اینکه نمونه‌برداری از آب توسط حدود شش آزمایشگاه معتمد سازمان حفاظت محیط زیست به صورت مداوم و مستمر انجام می‌شود، عنوان کرد: طبق استانداردهای اعلامی، میزان عناصر موجود در آب مراش بالاتر از حد مجاز نیست. هر منطقه به لحاظ سختی آب و کیفیت با مناطق دیگر می‌تواند تفاوت داشته باشد، مطالعات همچنان ادامه دارد.

افشاریان با اشاره به پرداخت بیش از 100 میلیون تومان بابت خسارت سد مراش به محصولات روستائیان مراش، تاکید کرد: امکان ندارد مطالبات کشاورزان مبنی پرداخت نقدی بابت خسارت سد به محصول را دریافت کرده و نسبت به آن اقدام نکرده باشیم.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان هم گفت: از سال 91 پایش‌های مربوط به نمونه‌برداری از فلزات سنگین و بررسی کیفیت آب را در دستور کار قرار دادیم. در حال حاضر نیز نتایج سه ماهه آزمایش‌ها به محیط زیست ارسال می‌شود.

علاقه‌ای به کوچ اجباری روستائیان نداریم

قزلباش در پاسخ به نماینده اهالی روستای مراش با بیان اینکه قیمت‌گذاری‌ها بر عهده کارشناسان رسمی دادگستری است و شرکت به هیچ عنوان نمی‌تواند در این زمینه دخالتی داشته باشد، افزود: مهلت قیمت‌گذاری‌ها شش ماهه است و اهالی می‌توانند برای به روز کردن قیمت‌ها شش ماه یکبار مراجعه کنند.

این مسئول ضمن ابراز تاسف از مهاجرت روستائیان در پی فعالیت‌های سدسازی تصریح کرد: ما هم علاقه‌ای به کوچ اجباری روستائیان نداریم، برای جبران اذیت‌مان حتی کمک‌های خارج از وظیفه سازمانی‌مان در قبال این عزیزان انجام داده‌ایم. اقدامات مربوط به آماده‌سازی زمین برای استقرار روستائیان با همراهی بنیاد مسکن نیز در دست اقدام است.

وقتی ماهنشان آب زیرزمینی داشت چرا سد مراش را ساختید؟

سال 97 شرکت آب منطقه‌ای از طریق مشاور خود گزارش مطالعات پیگیری زیست محیطی طرح‌های آبرسانی استان را ارائه داد. در بخشی از این گزارش آمده است: رودخانه‌های جانبی مانند مراش و انگوران چایی در بستر خود آبرفت قابل ملاحظه‌ای انباشته‌اند که اغلب دانه درشت بوده و ضخامت آنها کاهش به بیش از 100 متر رسیده و از نظر کیفیت کاملا برای شرب مناسب می‌باشند که می توان با حفر چاه‌های عمیق یا گالری‌دار مورد بهره‌برداری قرار داد. روش بهره‌برداری از منابع آب‌های زیرزمینی توسط چاه‌ها قنوات و چشمه‌ها صورت می‌گیرد، که این منابع یا در دشت‌های آبرفتی پراکنده‌ در منطقه واقع هستند که اغلب به صورت چاه‌ها قنوات می باشند و یا در ارتفاعات و سازند‌های سخت قرار دارند. که بیشتر به صورت چشمه هستند. تعداد چاه‌های عمیق، نیمه عمیق و دستی یک هزار و 495 حلقه گزارش شده که سالانه برابر 46.025 میلیون مترمکعب از آب‌های زیرزمینی سفره‌های آبدار برای مصارف مختلف توسط این چاه‌ها برداشت می‌شود. تعداد 42 رشته قنات، 921 دهنه چشمه در منطقه آمار برداری گردیده که سالانه معادل 416/2  و 27/36 میلیون مترمکعب از آب زیرزمینی را در سطح زمین جاری می‌کند. از 713/84 میلیون مترمکعب که از آبهای زیرزمینی برداشت می‌شود، مقدار 42 درصد توسط چشمه، سه درصد توسط قنوات و 54 درصد توسط چاه‌ها برداشت می‌شود. با توجه به نتایج تجزیه شیمیایی منابع شرب شهرهای دندی و ماهنشان که توسط آبفا در زمستان 88 انجام شده مشخص می‌شود که کیفیت این منابع از نظر شرب در حد خوب تا متوسط قرار دارد.

رمضانی می گوید: با وجود انکه متوسط آبدهی سالانه حوضه از 54 میلیون مترمکعب به 24 میلیون مترمکعب بر اساس برآورد 17 ساله کاهش یافته است، هیچ آماری که نشان دهد حجم مخزن طراحی شده برای ساخت کاهش یافته باشد وجود ندارد. از طرفی مشخص نیست مشاور این طرح بر اساس کدام مجوز سازمان حفاظت محیط زیست، حقابه این سد را به نصف کاهش داده است. البته سکوت سازمان محیط زیست در نوع خود بی‌نظیر است و ارقام مؤثر در ارزیابی این طرح تغییرات گسترده‌ای داشته و پروژه‌های چشمگیری طی آن به مرحله اجرا درآمده است و تخریب‌های گسترده‌ای در منطقه صورت گرفته و با لحاظ این واقعیت که این طرح به طور اساسی مجوز نهایی محیط زیست را اخذ نکرده است چرا توقف طرح را حداقل تا زمان بازنگری کامل مطالعات و از جمله مطالعات زیرزمینی ارزیابی طرح و تعیین تکلیف قانونی و کارشناسی آن، با جدیت پیگیری نمی‌کند؟

حبیب افشاریان، مشاور طرح سد مراش در واکنش به این اظهارات از رمضانی خواست تا مباحث مربوط به آب را به صورت فنی و تخصصی پیگیری کند. او با بیان اینکه هیچ‌کس حق ندارد سرنوشت آب استان را به حاشیه بکشاند، گفت: 22 سال است که پروژه‌های مربوط به آب را مدیریت می‌کنم، طبق بررسی‌های انجام شده، نیاز استان (شهرستان ماهنشان) به سد مراش محرز شده و عملیات اجرایی این پروژه پس از صدور مجوزهای مربوطه کلید خورده است.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای زنجان هم هدف اصلی احداث سد مراش در درجه نخست تامین آب شرب 122 روستا و 2 شهر شهرستان ماهنشان اعلام کرد و افزود: در حال حاضر وضعیت آب‌ شهرستان ماهنشان در وضعیت نامطلوبی قرار دارد برخی از روستاهای این شهرستان از طریق تانکر آبرسانی می‌شود و مابقی که آب شرب دارند به ناچار از آب بی‌کیفیت استفاده می‌کنند.

قزلباش در پاسخ به نقدهای برخی از فعالان محیط زیست مبنی بر علت عدم استفاده از آب‌های موجود در سفره‌های زیرزمینی با وجود گزارش شرکت آب منطقه‌ای در موجود بودن این منابع به میزان قابل قبول برای تامین آب موردنیاز در شهرستان ماهنشان تصریح کرد: طبق دستور وزارت نیرو باید شرکت آب منطقه‌ای میزان مصرف آبهای زیرزمینی را تا موعد مقرر اعلام شده 60 درصد کاهش داده و نسبت به تامین آب موردنیاز مناطق هدف از طریق آبهای سطحی اقدام کند.

سد مراش را ساختیم چون مقرون‌ به صرفه بود

مدیر بهره‌برداری تاسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای زنجان نیز در این نشست با بیان اینکه آب موجود در ماهنشان از طریق چاه‌ها در حال استخراج و استفاده است، عنوان کرد: از این آب برای کشاورزی استفاده می‌شود.

علی عباسی با بیان اینکه آب ماهنشان تحت تاثیر رودخانه و آب‌های روان است، گفت: این آبها چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی تحت تاثیر بارش‌ها است.

عباسی با بیان اینکه آب در ماهنشان در تابستان کم می‌شود و از نظر کمی و کیفی کاهش می‌یابد، گفت: با توجه به وضعیت بارش‌ها آب‌های موجود قابل اتکا نیست.

مدیر بهره‌برداری تاسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای زنجان با بیان اینکه فعالیت انسان همواره محیط زیست را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اضافه کرد: سد هم می‌تواند این تاثیر را داشته باشد.

وی با بیان اینکه بحث سد در راستای بهبود شرایط زیست محیطی انجام می‌شود، بیان کرد: با وجود مخاطرات، وجود آب قطعا در بهبود شرایط زیست محیطی تاثیرگذار است.

مدیر بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای اضافه کرد: محدوده مطالعاتی احداث سد مراش در شهرستان ماهنشان از روستای حاجی قشلاق (ایجرود) شروع و تا قره بوته زنجان و بخشی از انگوران و ماهنشان را شامل می‌شود، 46 میلیون مترمکعب آب اعلام شده به شرکت آب منطقه‌ای مصرف سالانه بخش کشاورزی است، در حال حاضر اعلام می‌کنیم در تابستان آب اضافی در انگوران چایی وجود ندارد، در واقع اگر خواستار تامین آب شرب از طریق سفره‌های آب زیرزمینی هستیم باید حقابه کشاورزی قطع و به شرب اختصاص دهیم که عملا امکان‌پذیر نیست.

وی با بیان اینکه سال 73 رودخانه قزل‌اوزن آب پایدار داشت و تابستان هم رودخانه پرآب بود، اضافه کرد: در آن سال‌ها کیفیت آب رودخانه نیز تاحدودی برای شرب مناسب بود اما الان فقط به مصرف بخش کشاورزی می‌رسد.

مدیر بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای زنجان ضمن تاکید بر وضعیت نامساعد کیفیت منابع آبی فعلی ماهنشان تصریح کرد: در روستاهای ایالو، قره‌دره، شهر دندی و سایر نقاط شهرستان ماهنشان کیفیت آب در سطح پائینی قرار دارد، البته تلاش شرکت آبفا در این زمینه قابل تقدیر است و این مجموعه نسبت به نصب دستگاه آب سیرین‌کن اقدام کرده است.

عباسی ارتقاء کیفیت آب و بهبود شرایط را از مطالبات مردم ماهنشان اعلام کرد و گفت: احداث سد در مقایسه با نصب دستگاه آب شیرین‌کن کاملا مقرون به صرفه است و ما باور داریم سد مراش در تامین آب باکیفیت شرب و بخش کشاورزی نقش قابل توجهی ایفا خواهد کرد.

زمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان نیز بر لزوم استقرار سیستم تصفیه‌خانه استاندارد پس از احداث سد و قبل از آغاز عملیات آبرسانی تاکید کرد و ابراز امیدواری کرد تا مردم شهرستان ماهنشان از آب دارای کیفیت بهره‌مند شوند.

این استاد دانشگاه کوچ روستائیان را از بزرگترین مشکل فعالیت‌های سدسازی اعلام کرد و گفت: متاسفانه بر اساس بررسی‌های انجام شده روستائیانی که از منطقه خود به دلیل فعالیتهای سدسازی مهاجرت کرده‌اند دچار مشکلات روحی و روانی شده‌اند و عمده آنان احساس بی‌هویتی می‌کنند.

در راستای پاسخگویی به افکار عمومی، صدای زنجان آماده انعکاس پاسخ مسئولان و دستگاه‌هایی که نامی از آن‌ها در این نشست به میان آمده، است.