الهام احمدی- در ﺳﺎل‌ﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ درﻣﺎن ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻣﺸﮑﻞ، ﮔﺮان و ﮐﺎرﺑﺮ بوده و ﺑﺎ ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﯾﻦ درﻣﺎن‌ﻫﺎ ﻧﯿﺰ اﺣﺘﻤﺎل بازگشت اﻋﺘﯿﺎد ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ، اﻫﻤﯿﺖ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ درﻣﺎن ﻣﯽ‌ﺷﻮد. ﻓﺮض ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪن اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر آﺳﺎن‌ﺗﺮ از درﻣﺎن اﯾﻦ اﺧﺘﻼل اﺳﺖ و ﻫﺪف ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی ﺑﻪ ﺗأﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﯾﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺷﺮوع اﺳﺘﻔﺎده از اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ. ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی آﺳﺎن‌ﺗﺮﯾﻦ و ﮐﻢ ﻫﺰﯾﻨﻪ‌ﺗﺮﯾﻦ روش در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از آﺳﯿﺐ‌ﻫﺎ و اﻧﻮاع ﺧﻄﺮﻫﺎی ﭘﯿﺶ‌رو اﺳﺖ و ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ‌ﻫﺎی ﺳﻨﮕﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ، ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی در ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ می‌شود.

با وجود اهمیت پیشگیری نسبت به درمان اما چون وضعیت درمان معتادان به ویژه معتادان متجاهر هم از نظر مردم و هم از نظر مسئولان در اولویت است، به همین دلیل عمده بودجه به این بخش اختصاص پیدا می‌کند.

موضوع افزایش بودجه درمان اعتیاد به جای حوزه پیشگیری به موضوع دغدغه‌ برانگیزی برای کارشناسان این حوزه تبدیل شده است چرا که معتقدند خانم‌های کارگری که در حاشیه‌ها و مناطق کارگرنشین زندگی می‌کنند یا افرادی که تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) هستند در حوزه درمان با مشکلاتی مواجه‌اند که ناشی از ضعف عملکردی بسیار در حوزه پیشگیری است.

موضوعی که مجید رضازاده، معاون توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور نیز به آن اشاره داشته و عنوان کرده بودجه درمان اعتیاد امسال نیز مانند گذشته رشد داشته است و معتقدیم باید بودجه‌ مورد نیاز با توجه به افزایش هزینه‌ها در نظر گرفته شود تا بتوانیم بیشتر در حوزه «پیشگیری» اقداماتی انجام دهیم.

پیشگیری بیشترین کاهش در بودجه بهزیستی زنجان را دارد

این مسئول می‌افزاید: به نظر ما بهتر است که این موضوع تعدیل شده و بیشتر از چیزی که الان وجود دارد به حوزه پیشگیری، بودجه اختصاص دهیم، این درحالی است که الان بیشتر روی «درمان» و به ویژه درمان معتادان متجاهر تمرکز شده است، درمان معتادان متجاهر نسبت به درمان افراد داوطلب اثربخشی کمتری دارد همچنین درمان افراد داوطلب هم نسبت به «پیشگیری» اثربخشی کمتری دارد.

برای صحت این موضوع در پیگیری صدای زنجان از وضعیت بودجه‌های اختصاص داده شده به حوزه اعتیاد به ویژه در بخش پیشگیری، اداره کل بهزیستی استان نیز کاهش اعتبارات در حوزه مذکور را تأیید کرد و گفت: بودجه اعتیاد اختصاص داده شده به بهزیستی استان نسبت به سال گذشته با کاهش همراه بوده که بیشترین کاهش نیز در بخش پیشگیری گزارش شده است.

تمرکز بودجه در یک حوزه اعتیاد ممکن نیست

اما فاطمه رضایی، دبیر ستاد شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان نیز در واکنش به  افزایش اعتبارات حوزه درمان اعتیاد نسبت به حوزه پیشگیری و رد این موضوع عنوان کرد: هر بخشی در حوزه اعتیاد بودجه مشخص خود را داشته و اصلاً امکان‌پذیر نیست که بودجه از یک بخش به بخش دیگر متمرکز شده و در آنجا هزینه شود، حداقل این موضوع در ستاد مبارزه با مواد مخدر وجود ندارد.

وی با تأکید بر این‌که طبق تفاهم‌نامه‌های منعقده در حوزه فرهنگی، پیشگیری و درمان، بودجه هر بخش در حوزه خود هزینه می‌شود، بیان کرد: هزینه‌های اختصاص داده شده به صورت کلان در سطح کشوری و در قالب تفاهم‌‌نامه‌هایی تدوین شده است.

اولویت ستاد، پیشگیری است

این مسئول با بیان این‌که اولویت نخست دبیرخانه شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر بخش پیشگیری است، یادآور شد: طرح یاریگران زندگی نیز یکی از نمادهای توجه ستاد به امر هم پیشگیری و هم درمان است چرا که هر کدام از این بخش‌ها در جای خود برای ما اهمیت دارد.

به گفته این مسئول هر دستگاهی در حوزه اعتیاد بودجه استانی و یا ملی خود را جداگانه دریافت کرده و سازو کارهای مشخص خود را دارند، خاطرنشان کرد: خروجی فعالیت این دستگاه‌ها در حوزه اعتیاد بر عهده چند دستگاه بوده که از جمله آن‌ها ستاد شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان است.

کاهش بودجه پیشگیری و درمان اعتیاد در سال 99

در بررسی لایحه بودجه سال 99 در بخش مواد مخدر، آمار و ارقام متفاوتی را نشان می‌دهد، بررسی‌ متن منتشر شده از این لایحه حکایت از آن دارد که در بودجه سال بعد، در بخش دستگاه‌های سیاست‌گذار در حوزه اعتیاد، هم در بخش ارایه خدمات درمان و کاهش آسیب معتادان و هم در ردیف پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر، نسبت به سال ۹۸ کاهش بودجه رخ داده و بودجه ستاد مبارزه با موادمخدر، افزایش 19 درصدی را نشان می‌دهد.

 با این حال بر اساس لایحه بودجه سال 99، ردیف بودجه مربوط به بیمه درمان اعتیاد که سال 98 حذف شده بود، به بودجه بازگشت و در ردیف اعتبارات بیمه سلامت لحاظ شده است. از طرف دیگر بررسی لایحه بودجه سال آینده در بخش ردیف بودجه پلیس‌های تخصصی هم حکایت از آن دارد بودجه در نظر گرفته شده برای پلیس مبارزه با موادمخدر هم نسبت به سال قبل کاهش یافته است.

این کاهش بودجه برخی از دستگاه‌ها از جمله پلیس مبارزه با مواد مخدر در حالی است که خضری، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با بیان این مطلب که  بیش از ۱۰ دستگاه در حوزه جمع‌آوری و ساماندهی معتادان متجاهر وظیفه دارند اما متأسفانه در این رابطه موازی کاری می‌شود؛ وزارت کشور پس از جمع‌آوری معتادان متجاهر آن‌ها را تحویل کمپ‌ها و بهزیستی می‌دهد این در حالی است که 140 وظیفه بر عهده این سازمان است که باید به آن‌ها رسیدگی کند و از سویی منابع و نیروی انسانی سازمان  مانند نیروی انتظامی بسیار محدود است.

ضرورت تقویت بودجه نیروی انتظامی و بهزیستی در حوزه اعتیاد

 این نماینده مردم در مجلس دهم افزود: به صورت جدی می‌طلبد بودجه نیروی انتظامی و بهزیستی تقویت شود و دولت و مجلس باید در بودجه 99 این دو دستگاه را به صورت ویژه ببینند.

 عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: مجلس در بودجه‌های سالانه در حوزه مواد مخدر حمایت مناسبی را از نیروی انتظامی و بهزیستی داشته اما متأسفانه دولت در لوایح بودجه تقدیمی به مجلس اعتبارات اندکی را در این راستا اختصاص می‌دهد این در حالی است که بهزیستی و نیروی انتظامی در حوزه پیشگیری وظایف خطیری بر عهده دارند.

جزییات بودجه مبارزه با موادمخدر

طبق نظر کارشناسان، بودجه سال ۱۳۹۹، بودجه دستگاه‌های سیاست‌گذار در حوزه اعتیاد، نشان‌دهنده آن است که با صرف‌نظر از بودجه ستاد مبارزه با مواد مخدر، کاهش بودجه در ردیف‌های مختلف پیشگیری و درمان اعتیاد به چشم می‌خورد. براساس این لایحه، دولت برای پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر و روانگردان برای سال 99‌، رقمی معادل 90 میلیارد و 50 میلیون و 300 هزار تومان در بخش عمومی و 60  میلیون تومان در بخش سرمایه‌ای در نظر گرفته اما این رقم در حالی است که اعتبار این بخش در سال 98، برابر با 94 میلیارد و 284 میلیون و 400 هزار تومان بود بنابراین سال 99 اعتبار این بخش نسبت به سال جاری کم شده است. از طرف دیگر دولت، ‌3 میلیارد و 522 میلیون و 600 هزار تومان هم از محل هدفمندی یارانه‌ها به پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر و روانگران اختصاص داده است.

از سوی دیگر مقایسه ردیف بودجه کاهش عرضه موادمخدر و روانگردان برای سال 99  با سال جاری اما تغییر چندانی را نشان نمی‌دهد. بودجه این بخش برای سال 99  برابر با 62 میلیارد و 888 میلیون و 500 هزارتومان است که این رقم برای سال 98، معادل 62 میلیارد و 903 میلیون و 360 هزار تومان در نظر گرفته شده بود. همچنین دولت برای سال آینده رقمی معادل 42 میلیارد و 577 میلیون و 100 هزارتومان را برای توسعه خدمات بازتوانی معتادان در نظر گرفته است که این رقم در سال 98، برابر با 41 میلیارد و 200 میلیون تومان بود.

از طرفی  بررسی لایحه بودجه سال 99 در بخش اعتبارات در نظر گرفته شده برای پلیس‌های تخصصی در سال آینده هم حکایت از کاهش بودجه در این بخش دارد چرا که بر اساس این لایحه، 10 میلیارد و 580 میلیون و 400 هزار تومان برای پلیس مبارزه با مواد مخدر در لایحه بودجه سال بعد در نظر گرفته شده است در حالی که رقم بودجه مصوب برای این پلیس در سال جاری 20 میلیارد تومان بود.

نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که در لایحه بودجه سال آینده در ردیف اعتبارات مربوط به وزارت کشور به عنوان یکی از نهادهای متولی در حوزه اعتیاد هیچ ردیف بودجه‎ای برای مبارزه با موادمخدر در نظر گرفته نشده است، این درحالی است که مجموع بودجه مستقیم وزارت کشور در سال آینده ۲۲۵ میلیارد و ۹۱۱ میلیون تومان خواهد بود و همچنین سازمان امور اجتماعی وزارت کشور هم در سال آینده ۳۲ میلیارد تومان بودجه دریافت می‌کند که مشخص نیست آیا از این ارقام، بخشی برای اعتیاد و موادمخدر در نظر گرفته شده است یا خیر.

سهم ستاد مبارزه با موادمخدر از بودجه 99

اگر چه آمار و ارقام نهادهای سیاست‌گذار در حوزه اعتیاد زیرمجموعه نهاد ریاست‌جمهوری در بیشتر ردیف‌ها کاهش بودجه را نشان می‌دهد اما اسکندر مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر، از افزایش 19 درصدی بودجه این ستاد در سال 99 خبر داد.

این در حالی است که بررسی لایحه منتشر شده از بودجه ستاد مبارزه با موادمخدر برای سال آینده نشان می‌دهد که این ستاد 284 میلیارد و 75 میلیون تومان در بخش هزینه‌ای بودجه دارد و همچنین 180 میلیون هم در بخش سرمایه‌ای به ستاد مبارزه با مواد مخدر تعلق می‌گیرد. همچنین 21 میلیارد و 375 میلیون هم رقم اعتبارات متفرقه‌ای است که دولت برای ستاد مبارزه با مواد مخدر تعیین کرده است. این آمار و ارقام در حالی است که بودجه ستاد مبارزه با موادمخدر در سال 98، معادل 280 میلیارد و 50 میلیون تومان بود.

گفتنی است « آئین‌نامه پیشگیری از اعتیاد، درمان معتادان به مواد مخدر و حمایت از افراد در معرض خطر» در چهارده ماده و چهار تبصره در جلسه مورخ بیست بهمن ماه سال 1377 به تصویب ستاد مبارزه با موادمخدر رسیده که در آن سازمان‌های مختلفی در حوزه پیشگیری از قبیل (پیشگیری از اعتیاد به موادمخدر و داروهای روان‌گردان‌، درمان و بازپروری معتادان، تمهیدات لازم پس از آزادی، اتخاذ تدابیر مناسب به منظور مصون‌سازی افراد در معرض خطر و انجام اقدامات فرهنگی، ارشادی، تبلیغی، و معاضدتی جهت کاهش تقاضای موادمخدر) موظفند ضمن جلب حمایت مردمی در این بخش‌ها فعالیت داشته باشند، حال این‌که در وضعیت کنونی و آمارهای موجود در حوزه اعتیاد، دستگاه‌های مربوطه چه میزان توانسته‌اند بخش‌های مذکور را مورد توجه قرار داده و خروجی مثبتی ارائه کنند خود جای سوال دارد.