پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/  سمیه محرمی: آنچه به عنوان تجربه 12 روزه از جنگ ایران و اسرائیل باقی ماند، حضور پرشور مردم در صحنه و حمایت از حاکمیت برخلاف تصورات عمومی و برنامه‌ریزی متجاوزان بود.

در سال‌های گذشته موضوعات معیشتی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی موجب شده بود به نوعی شکاف بین مردم و مسئولان ایجاد شود و فاصله بین مردم و دست‌اندرکاران را افزایش دهد، مشاهده نافرمانی‎های مدنی، گمانه‌زنی در مورد عدم ادامه حمایت مردم از دولت‌ها و اصل حاکمیت به دلیل ایجاد این فاصله و شکاف را افزایش داده بود و انتظار می‌رفت این موضوع به پاشنه آشیل کشور تبدیل شود اما با حمله جنایتکارانه رژیم صهیونیستی مردم با هر تفکر، نگاه سیاسی و قومیتی برای حمایت از حاکمیت وارد عرصه شده و با حضور در برنامه‌های مختلف حمایت تامه خود از ایران را اعلام کردند، در حقیقت به اعتقاد همه متخصصان پیروز اصلی این جنگ، مردم ایران بودند اما آنچه که بر آن تاکید دارند، غره نشدن به این حضور و ضرورت پاسخ متقابل از سوی دولت به این حضور ارزشمند است.

به همین مناسبت میزگرد تخصصی تحت عنوان «ایران فردا در پساجنگ» با حضور فاطمه کرباسی فعال حوزه زنان ـ هوشنگ جعفری شاعرـ کمال اوجاقلو جامعه‌شناس در محل دفتر صدای زنجان برگزار شد. در این میزگرد به موضوع جنگ 12 روزه ایران و رژیم صهیونیستی پرداخته شده که بخش دوم آن با موضوع «سرمایه اجتماعی، بازگشت به پرچم» را در ادامه می‌خوانید؛

صدای زنجان: حضور مردم در روزهای پس از جنگ شگفت‌انگیز بود؛ برای حفظ سرمایه اجتماعی مسئولان نظام باید چه خدمتی کنند؟

کمال اوجاقلو جامعه‌شناس زنجانی: از بعد جامعه‌شناسی اعتقاد بر این هست که خیلی از پدیده‌های اجتماعی مثل پدیده‌های طبیعی، قانونمند هستند به عنوان مثال شما غیر ممکن به شیشه سنگ بزنید و شیشه نشکند، حیوانی، سمی بخورد و نمیرد و بدون رسیدگی به درختی از آن انتظار میوه داشته باشید.

در پدیده‌های اجتماعی چه انقلاب، چه شورش، چه ناآرامی و چه درگیری داخلی فارغ از اینکه کشور اسلامی باشد و چه غیر اسلامی و یا کشور کمونیست باشد و یا لیبرال و غیره اگر برخی از پدیده‌ها اتفاق بیفتد، باید منتظر به هم خوردن نظم اجتماعی باشیم.

بروز این پدیده، عوامل و متغیرهای زیادی دارد من شخصا نگاهم به پدیده‌های اجتماعی نگاه چند متغیری هست، در واقع هیچ پدیده‌ای یک متغیری نیست و باید همه متغیرها در بررسی‌ها در نظر گرفته شود.

امروز برای حفظ جامعه خود نیاز به وحدت، انسجام و همبستگی داریم، برای رسیدن به این اتحاد برخی از عوامل را باید در نظر بگیریم چرا که این وحدت با صرف شعار محقق نمی‌شود. نمی‌شود با شعار تهدیدها را از بین برد. پدیده اجتماعی بسیار پیچیده است و دارای ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، مذهبی و طبیعی است.

یک جامعه متشکل از چهار خرده نظام؛ شامل خرده نظام فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است علاوه بر آن این خرده‌نظام‌ها دارای دو محیط بوده که شامل محیط کمال مطلوب است که با دین ارتباط دارد و ارزش‌ها و هنجارها را به دیگران انتقال می‌دهد. این مهم دارای یک محیط طبیعی بوده که در واقع داشته‌های اقتصادی، منابع طبیعی و غیره را به انسان عرضه می‌کند، بی‌توجهی به هر یک از این موارد می‌تواند جامعه را دچار مشکل کند.

این جنگ می‌تواند نتایج مختلفی برای ما داشته باشد برای نمونه در بحث اقتصادی موجب فرار سرمایه، رکود اقتصادی و آسیب دیدن زیرساخت می‌شود و هزینه‌های نظامی را افزایش می‌دهد.

نیروهای نظامی کشور باید تقویت شود

اعتقاد بسیاری از مردم و فعالان این است که ما باید به لحاظ نظامی قوی شویم اگر پدافندهای کشور بهتر عمل می‌کرد، اگر جنگنده‌های خوبی داشتیم شاید در عرصه جنگ خیلی بالاتر قرار می‌گرفتیم، همانطور که موشک‌های ایرانی واقعا خوب کار کرده بود به هر حال از امروز هزینه‌های نظامی افزایش خواهد یافت و باید هزینه نظامی را تامین کرد که این مهم نیاز به یک اقتصاد درست دارد، این در حالی است که اقتصاد کشور امروز دچار مشکل است.

صدای زنجان: راهکار حل مشکلات اقتصادی را در چه می‎دانید؟

در خیلی از حوزه‌های کشور در زمینه شایسته‌سالاری دچار مشکل هستیم، در بخش اقتصاد هم به دلیل همین نبود شایسته‌سالاری دچار مشکل هستیم، امکان رشد بخش اقتصادی به دلیل رقابت‌های ناسالم وجود ندارد و بخش خصوصی در ایران به مانند خیلی از کشورها رشد جدی پیدا نکرده، چون نمی‌تواند رقابت کند، تکلیف است که بر روی اقتصاد خود برنامه‌ریزی کنیم. حیاتی است با چاره‌اندیشی بر روی آن به فکر اقتصادی قوی باشیم.

ما اگر نتوانیم سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کنیم، اقتصاد پویایی نخواهیم داشت، باز شاید برخی بگویند ما با دنیا تعامل نداریم ولی تاکید دارم حداقل آنچه که داریم را درست مدیریت کنیم.

شکاف طبقاتی در جامعه بسیار جدی است

کمال اوجاقلو جامعه‌شناس زنجانی: بحث شکاف طبقاتی در جامعه بسیار جدی است، برخی شرکت‌های تولیدی ضعیف در کشور حقوقی به کارگر خود پرداخت می‌کنند که از حقوق مدیران ارشد در خیلی از نهادهای دولتی بسیار بالاتر است، ببینید امکاناتی که می‌دهند بسیار بالا بوده ما سال‌ها است شعار نظام پرداخت عادلانه را در کشور داده‌ایم، ولی در جامعه نتوانستیم بدان عمل کنیم هر کسی سعی کرد به نحوی این نظام پرداخت عادلانه را دور بزند، این دور زدن‌ها باید حذف کرد، این شرایط برمی‌گردد به اینکه ما قانون‌مند و شفاف نیستیم، قانونمندی باید اتفاق بیفتد ممکن است در ظاهر دو نهاد باشند که هر دو حقوقی برابری دریافت کنند، اما مزایای دریافتی موجب فاصله دریافتی بین افراد می‌شود، خیلی‌ها از این شرایط گلایه دارند ما باید این‌ موضوعات را حل کنیم، باید شفاف باشیم، اعتقاد دارم فقر در کشور وجود دارد، معیشت بد است ولی آنچه که مردم را آزار می‌دهد، شرایط بد معیشتی و فقیر نیست، احساس بی‌عدالتی و تبعیض است. مردم انتظار دارند همه‌ با هم طعم تلخ ضعف اقتصادی را بچشیم که در این شرایط خیلی راحت‌تر تحمل می‌کنند.

الان وضعیت مادی مردم بسیار بهتر از دوران گذشته شده اما احساس تبعیض به شدت وجود دارد مردم در گذشته با هم تعامل داشتند، خودنمایی نبود، خیلی حسادت نبود یعنی خود را با دیگران مقایسه نمی‌کردند، امروز همه ما ماشین داریم خیلی از افراد حتی دو تا ماشین دارند؛ ابعاد خانه‌ها خیلی بزرگتر از اون دوران است پس ما در جامعه چرا داریم زجر می‌کشیم؟ چون این احساس بی‌عدالتی هست نه فقر باید این موارد را حل کنیم مردم احساس کنند که خودی و غیرخودی نیستند.

پخمگان به جای نخبگان!

باید شایسته‌سالاری واقعی در نظام آموزشی هم اتفاق بیفتد و نظام عالی را اصلاح کنیم، نخبگان ما باید در راس امور باشند، این در حالی است که خیلی وقت‌ها پخمگان حکومت می‌کنند، چرا مهاجرت نخبگان ما انقدر زیاد شده و با وجود نارضایتی قلبی بسیاری از این افراد در سرزمین دیگری حضور دارند، این افراد دوست دارند در این کشور حضور داشته باشند و فعالیت کنند، ما باید به این افراد میدان دهیم، خیلی از این افراد به دلیل اینکه در این کشور به آنها میدان داده نمی‌شود رفتن را به ماندن ترجیح می‌دهند، نگاه سیاسی برای حضور افراد در پست‌ها و انتخاب رئوس امور از بین افراد خب ایراد دیگری است که موجب شود افرادی که تمایلی به نگاه جناحی ندارند هر چند توانمند نادیده گرفته شوند و یا با حضور تفکر مقابل سیاسی خود کنار گذاشته شوند.

اگر بی‌عدالتی، شکاف، عدم شفافیت در جامعه باقی بماند و شایسته سالاری نباشد و اقتصاد ضعیف بماند، زمینه‌ساز یک انقلاب خواهد شد و در این زمینه اینکه دولت اسلامی باشد یا غیراسلامی و کمونیست باشد یا لیبرالم یا سرمایه‌داری تفاوتی وجود ندارد.

 امیدواریم جنگ ادامه پیدا نکند

امیدواریم جنگ ادامه پیدا نکند، چون وحشتی بی نهایت داشت هر چند خود من هیچ ترسی هم نداشتم، شاید در دوران عمر خود به این اندازه از مرگ نترس نبودم چرا که یک جان داریم یک بار قرار است بدهیم اما باید برای همه چیز آماده باشیم و همه فرض‌ها را چه در مورد اتمام جنگ و چه ادامه آن داشته باشیم و اگر آتش‌بس ادامه‌دار باشد و جنگ به پایان برسد، باید به صورت جدی متخصصان را دعوت کنیم، راهکارها را بپذیریم و مسئولان جامعه برای عملیاتی شدن آن تلاش کنند.

نیازمند نماینده‌های شایسته در مجلس هستیم

باید زمینه‌های بهبود امور در جامعه فراهم شود، ما باید نمایندگان شایسته‌تری در مجلس داشته باشیم چرا که در حادثه اخیر مشخص شد مجلس ما هم متوجه این موضوع که کشور دچار تهدید شده، نبوده است و مسائل اصلی را کنار گذاشته و روی مسائل فرعی کار کردند یعنی همه به نوعی مقصر هستند ولی امروز، زمان دنبال مقصر گشتن نیست، امروز زمان وحدت است.

یکی از موضوعاتی که باید بدان توجه شود، ساماندهی نظام اداری بوده چرا که نظام اداری کشور آزاردهنده است، نظام اداری‌ در کشور بسیاری از مردم را نسبت به نظام ناراضی کرده و موجب شده است از قطار وحدت پیاده شوند و این موضوع منحصر به یک دستگاه یا مجموعه نشده و در بخش‌های مختلف دیده می‌شود، باید حواسمان باشه نظام اداری کشور را کارآمد کنیم، فساد اداری طبق آمار بالا بوده، این موضوع بسیار جدی است و باید آن را جمع کنیم.

باید آموزش‌های خود را از کودکستان شروع کنیم تا انسان‌هایی تربیت کنیم که مسئولیت‌پذیر و وظیفه‌شناس بوده و به روزی حلال اعتقاد داشته باشند، باید متخصصان دعوت کنیم و آموزش دهیم تا از ظرفیت آنها استفاده کنیم.

باید بر روی کتاب‌های درسی کار کنیم اینکه ما جاسوس داریم یه بخش آن به موضوعات اقتصادی بازگردد، ولی بخشی از آن نیز فرهنگی است اینکه فرد دارای هویت باشد و با علاقه و تعصب نسبت به کشورش اقدام کند، برخی مواقع می‌بینم از پرچم به عنوان پارچه استفاده می‌شود باید حرمت این پرچم حفظ شود، چرا که این صرفا یک تکه پارچه نیست.

حاکمیت باید حلقه سرمایه اجتماعی خود را بزرگ‌تر کند

فاطمه کرباسی فعال حوزه بانوان: یک ارزیابی علمی سرمایه اجتماعی را خدمت عرض می‌کنم، برای اینکه بدانید چه میزان سرمایه اجتماعی دارید بررسی کنید و ببینید از چند نفر می‌توانید درخواست کمک مالی کنید؟ درخواست کنید ضامن شما شود؟، خودروی وی را قرض بگیرید یا از وی بخواهید خانه‌اش را در اختیار شما قرار دهد و یا در یک کار فیزیکی و بدنی مثل اسباب‌کشی به شما کمک کند؟ و یا بتوانید بدون دغدغه با وی درد ودل کنید؟ هر فردی که حلقه حمایتی کوچک داشته باشد آرام، آرام افسرده شده و طبیعتاً دیگر این سرمایه اجتماعی را ندارد ولی هر فردی حلقه حمایتی بزرگ‌تری داشته باشه، فردی دارای سرمایه اجتماعی است.

اگر فرد در طول عمر خود توانسته این تعداد را افزایش دهد، موفق بوده و اگر کمتر شده باشه باید یک تجدیدی در رفتار خود داشته باشد، این نه شاخص ایرانی که شاخص بین‌المللی و علمی برای بررسی سرمایه اجتماعی است. اینجا مثال من بین هر کدام از افراد با اطرافیان آنها بود، تصور کنید این بار یک سو مردم ایران و حاکمیت طرف دیگر این سرمایه اجتماعی باشد، مردم آمدند جلو متقابلاً باید حاکمیت هم برای این افراد گامی بردارد که بار دیگر باز از مردم انتظار داشته باشد غیر از این می‌شود شعار، حاکمیت برای حفظ سرمایه اجتماعی باید با مردم باشد اگر توانستیم این حلقه سرمایه اجتماعی را تقویت کنیم، موفق خواهیم شد، اگر نتوانیم کوچک‌تر می‌شود و وقتی کوچک‌تر شود آسیب را هر دو طرف خواهند دید.

صدای زنجان: چگونه می‌توان این سرمایه‎ها را افزایش داد؟

هویت این مردم، ایرانی بودن آنها است و برای حفظ این ایرانی بودن در مقابل خصم و دشمنی که اصلاً قابل تصور نبود به صحنه آمدند، نباید این حضور مردم در صحنه را به نفع خود مصادره کنیم این خطای برداشت می‌شود و وقتی خطای برداشتی اتفاق بیفتد، تبعات بدتری خواهد داشت و برای اینکه مرتکب خطا نشویم، باید برای حفظ این سرمایه اجتماعی روابط متقابل با مردم داشته باشیم، یعنی مردم اگر جایی به صحنه آمدند در مقابل انتظاراتی دارند.

در کلام حضرت علی (ع) در یکی از خطبه‌ها آمده است، هر کجا بی‌عدالتی و ظلم شد اولین چیزی که آسیب می‌بیند دین است، این صحبت برای امروز و دیروز نیست ۱۴۰۰ سال قبل در آن زمان شاخص دادند که هر کجا دیدید دین لطمه دید بدانید که ظلم اتفاق می‌افتد یا به تعبیر دیگر احساس ظلم و بی‌عدالتی می‌شود باید این جمع شود که اگر جمع نشود سرمایه اجتماعی از بین خواهد رفت.

 مسئولان همبستگی را به حساب حمایت مردم از روند موجود نگذارند

هوشنگ جعفری شاعر زنجانی: مردم حمایت خود را از کشور و خاک وطن نشان دادند شما در قبال آنچه خواهید کرد؟ مردم اگر آمدند به پاس خون‌هایی آمدند که برای این خاک ریخته شده بود و تعصبی که به وطن داشتند و لطفا مسئولان این همبستگی را به حساب حمایت مردم از روند موجود نگذارند.

اگر مسائل اقتصادی مردم حل نشود، انفجار بزرگ گرسنگان بر شکم سیرها اتفاق خواهد افتاد که به مراتب خطرناک‎تر از بمب هسته‌ای است، من 40 سال پیش گفتم شکم گرسنه خدا نمی‌شناسد ولی کسی به حرف‌های بنده گوش نداد. هر فردی در کنار تفکرات سیاسی، مذهبی و اجتماعی خود دارای ایده‌ها و تجربیاتی است که باید از آنها استفاده کنیم، نادیده گرفتن یک گروه با هر عنوانی محروم ماندن از نتایج مثبت آن است.

صدای زنجان: راه برون رفت از شرایط کنونی را در چه می‌دانید؟

اوجاقلو جامعه‌شناس زنجانی: به نظر می‌رسد امروز وضعیت موجود در حوزه‌های مختلف نظام‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و منابع طبیعی و وضعیت دینی‌ کشور باید مشخص شود و وضعیت مطلوبی برای آن باید ترسیم کنیم و برای رسیدن به این وضعیت مطلوب راهکارها و پروژه‌هایی تعریف شود.

مسئولان جامعه ما به فکر گرفتن عکس یادگاری نبوده و به جای آن به فکر کار تاثیرگذار باشند، باید مسئولان از متخصصان دعوت کنند، نظر بگیرند و به صورت جدی به فکر چاره‌اندیشی باشند، ما باید یک بازاندیشی در اقدامات خود داشته باشیم، یا اگر بخواهم کلی‌تر گویم باید 45 سال پس از انقلاب اسلامی را یک بار بازاندیشی کنیم، ببینیم کجا بودیم، کجا رسیدیم و می‌توانستیم به کجاها برسیم که نرسیدیم و چرا نرسیدیم؟ که این مهم یک بازندیشی نیاز دارد.

هر گاه توانستیم در این جامعه منافع جمعی خود را به منافع شخصی ترجیح دهیم آن موقع این جامعه درست می‌شود ولی ما امروز در جامعه منافع شخصی را ارجح بر منافع عمومی می‌‎دانیم. گاهی اوقات زیر بغل مردم هندوانه داده شده و فکر کردیم ما شهروندان درجه یک هستیم در حالی که نشانه‌ها مشخص می‌کند، اینگونه نیست، این وضعیت نیز به مدارس و دانشگاه ما بازمی‌گردد، اگر در بحث تربیت دقت نکنیم این دانش‌آموز فردا مسئول، فرماندار، نماینده و وزیر می‌شود و در آن سمت منافع شخصی خود را به منافع گروهی ترجیح می‌دهد ما چه نخبگانی که خون به دل و خانه‌نشین کردیم این شرایط به منش خودمان بازمی‌گردد، اگر بتوانیم منافع عمومی را به منافع شخصی ترجیح دهیم آن زمان وضعیت ما بهبود پیدا می‌کند، باید برخی نکات را از غرب یاد بگیریم این به معنای غرب‌زدگی نیست، ویژگی‌های مثبتی در آنجا هست ما باید یاد بگیریم، علامه برای طبابت به یکی از کشورهای غربی می‌رود پس از بازگشت می‌گوید اگر زودتر به این سفر می‌رفتم شاید بر تفسیر من اثر می‌گذاشت یعنی آموزه خوب فرقی نمی‌کند از چه کسی باشد، باید فرا گرفته شود و در این زمینه حدیث داریم پیامبر ما می‌گوید علم را از چین یاد بگیرید یعنی چیزهای خوب مثل شایسته سالاری و شفافیت را باید یاد بگیریم.

باید این دولت الکترونیکی را به درستی به کار بگیریم و از سامانه‌ها به بهترین نحو استفاده کنیم تا مردم ناراضی نشوند، رضایت مردم بسیار، بسیار مهم است، امروز این مردم بودند که آمدند و دشمن را ناامید کردند.

معطل نظام نمانیم از خود شروع کنیم

کرباسی فعال حوزه زنجان: با توجه به اینکه عمده مخاطبین رسانه، مردم هستند امیدواریم صحبت‌هایی که در مورد مدیریت سرمایه و تاب‌آوری اجتماعی داشتیم مورد استفاده قرار گیرد و خود مردم نیز در این دوران پساجنگ هم روی نمادهای ملی تمرکز کنند و هم در تربیت فرزندانشان بر این موضوع توجه داشته باشند، اکنون نمی‌دانم در کتب درسی چه میزان بر شاهنامه‌خوانی تاکید می‌شود اما در کتب درسی‌ دوران ما شعرهایی از حافظ سعدی، رهی معیری، حافظ و مخصوصا فردوسی که دارای شعرهای حماسی مربوط به هویت ملی بوده وجود داشت و آنها را حفظ کرده و مشاعره داشتیم، اگر می‌خواهیم نسل جوان ما در آینده مجدداً در مقابل متجاوزی چون اسرائیل ایستادگی کند و تاب بیاورد، باید هویت ملی آن‌ها تقویت شود.

بهتر است که این اقدام از سوی نظام و حاکمیت اتفاق بیفتد، اگر نه ما خود به عنوان یک شهروند در جمع‌های خانوادگی و دورهمی‌های خود بر روی شاهنامه‌خوانی فردوسی تمرکز داشته باشیم و همانگونه که فرزندان خود را به کلاس‌های متعدد و مختلف می‌فرستیم روی این موارد نیز سرمایه‌گذاری کنیم، طبق روایات دینی ما که از پیامبر (ص) نقل شده است «هر کجا دیدید سنت خوبی وجود دارد، بدان دست نزنید و از آن استفاده کنید»، نوروز ما جزو سنت‌های خوبی بوده که نه تنها مسلمان به آن دست نزدند بلکه در داخل اسلام هم برای آن دعایی برابر فرهنگ آنچه ایرانی‌ها داشتند، خوانش شد، شب یلدا یکی از نمادهای ملی ایرانی بوده که ارزشمند است و ما تیرگان، مهرگان و غیره داشتیم باید بر روی احیای این موارد کار کرد، در دوران پساجنگ اگر می‌خواهیم روی هویت فرزندان کار کنیم باید آن را از خانه‌ها آغاز کنیم، باید بر روی این هویت، کرامت و تاب‌آوری اجتماعی کار کنیم یعنی همیشه نگویم که اگر حاکمیت چنین می‌کرد چنین می‌شد نه، من به شخصه معتقدم این جلسه شما بسیار ارزشمند به جهت اینکه یه برنامه‌ای گذاشته شده باب صحبت روی پساجنگ باز شده که ما قراره چیکار کنیم چه چیزی را اولویت بدیم.

در سیستم‌های جهانی برای دوران پساجنگ اول از همه می‌گویند فیلسوف‌ها ورود کنند و در صحنه باشد، چرا فیلسوف به جهت اینکه فلسفه جهان بینی زندگی بعدی را ترسیم کنند، باید حضور داشته باشند بعد از آن نوبت می‌رسد به استراتژی‌‍نویس‌ها و بعد نوبت به مجریان و سپس نوبت به بقیه افراد می‌رسد.

انتهای پیام/