پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ لیلا محمدی: بررسی‌های صدای زنجان نشان می‌دهد که؛ مراتع ییلاقی و میان‌بند استان به دلیل ارتفاعات و شرایط آب و هوایی، وضعیت پوشش گیاهی مطلوبی دارند اما مراتع قشلاقی به دلیل دشواری کنترل دام‌های روستایی در حاشیه روستاها و ورود دام‌های غیرمجاز و بیش از ظرفیت، وضعیت مناسبی ندارند البته کارشناسان منابع طبیعی معتقدند که اگر برنامه‌ریزی مدونی برای حفظ مراتع داشته باشیم خشکسالی این قدرها هم نمی‌تواند منجر به نابودی تدریجی مراتع شود.

از اساسی‌ترین مشکلات صنعت دامداری، تسهیلات، نهاده‌ها، چندبرابر شدن هزینه‌های تولید، کاهش توان تولیدکنندگان و هزینه‌های بسیار بالای تولید و هزینه‌های سرسام‌آوری که صنعت حمل و نقل به دامداران تحمیل کرده است.

بحران‌های خشکسالی از یکسو و نوسانات شدید قیمت و رکود بازارهای جهانی از سوی دیگر سایه ای سنگین بر صنعت دامداری و دامپروری انداخته است ولی تمام سعی کارشناسان این صنعت باید بر حفظ تولید شیر و درگیر شدن با کمترین تنش باشد.

ارتزاق 34 هزار خانوار از مراتع استان زنجان

طبق اعلام فضل‌الله دوست‌محمدی، سرپرست معاونت فنی اداره کل منابع طبیعی استان زنجان (آمار حین تهیه پروانه‌های چرای دامی به دست آمده است)؛ در سطح استان زنجان حدود یک میلیون و ۳۸۰ هزار واحد دامی موجود است. این در حالی است که ظرفیت چرای مراتع تنها ۶۸۰ هزار واحد دامی را پوشش می‌دهد و مابقی دام‌ها به عنوان «دام مازاد» در مراتع هستند؛ ۳۴ هزار خانوار از مراتع استان ارتزاق می‌کنند و معیشتشان وابسته به این منابع طبیعی است.

وی همچنین به زمان‌بندی چرای دام در مراتع قشلاقی (از اردیبهشت)، میان‌بند (از خرداد) و ییلاقی (از ۱۵ خرداد تا ۱۵ شهریور) اشاره کرده و می‌گوید: این زمان‌بندی با توجه به وضعیت پوشش گیاهی می‌تواند ۱۵ روز تغییر کند تا هم پوشش گیاهی حفظ شود و هم مراتع فرصت تجدید حیات پیدا کنند.

وی با تشکر از نقش رسانه‌ها در آگاهی‌رسانی عمومی تأکید می‌کند: با ورود رسانه‌ها و افزایش آگاهی مردم، شاهد کاهش چشمگیر تخلفات در عرصه‌های طبیعی بوده‌ایم و از این بابت، قدردان تلاش‌های رسانه‌ها هستیم.

طبق آخرین برآوردها (مربوط به سال 1401)؛ تولید شیر استان سالانه ۱۶۴ هزار تن است و با توجه به میزان مصرفی که داریم ۳۰ درصد آن مازاد بوده و به استان‌های دیگر ارسال می‌شود.

حدودا ۲ هزار واحد دامداری روستایی مجوزدار در استان فعال است که شاید آمار دام‌های آنها به ۱۱۱ هزار راس برسد.

با توجه به این‌که صنعت دامپروری در کشور یکی از منابع اصلی برای تولید مواد غذایی پروتئینی کشور است و در زمینه اقتصادی نیز با اشتغال چند میلیون نفر در بخش‌های مختلف بهره‌برداری و دامداری گردش مالی بالایی برای اقتصاد کشور ایجاد می‌کند، پس از جنبه‌های گوناگون اهمیت فراوانی برای این صنعت می‌توان قائل شد برای تحقق این امر؛ حفظ مراتع در پرورش دام اهمیت بسیار زیادی دارد. این مراتع نه تنها به عنوان منبع غذای دامی و اقتصادی برای افراد در اقتصاد کشاورزی و دامپروری مهم هستند، بلکه نقش بسیار حیاتی در حفظ تنوع زیستی و محیط زیست دارند. با رعایت روش‌های مناسب حفظ مراتع و استفاده پایدار از آن‌ها، می‌توانیم از این منابع طبیعی برای مدت طولانی استفاده کنیم و محیط زیست را حفظ کنیم.

برخی از مناطق استان زنجان در حال بیابانی شدن است

هر چند برخی از مسئولان به گونه‌ای صحبت می‌کنند که گویا خشکسالی و نبود برنامه متقن و مدون نمی‌تواند خدشه‌ای به مراتع و پوشش گیاهی استان و صنعت دامداری و دامپروری وارد کند اما از صحبت‌ها و آمارهای اعلامی کاملا مشخص است که اگر خیلی به مسائل این چینی هم خوشبینانه نگاه کنیم بدون اینکه برای اجرای پروژه‌های حفاظتی، اقدامی عملی کنیم باید شاهد نابودی تدریجی مراتع استان باشیم.

سید حسن حسینی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان عنوان می‌کند: خوشبختانه استان زنجان بیابان ندارد اما مناطق در حال بیابانی شدن دارد که این موضوع تهدیدی برای زیستگاه‌های انسانی است

وی به وضعیت پوشش گیاهی و تأثیرات اقلیمی بر مناطق مختلف اشاره کرده و افزود: شرایط اقلیمی با کمبود بارندگی و تغییر رژیم بارشها می‌تواند به شکل‌گیری و ایجاد کانون های ریزگرد منجر شود.

حسینی با بیان اینکه مدیریت چرا یا حفظ پوشش گیاهی در راستای جلوگیری از این مساله است، می‌گوید: چرای بیش از حد دام ها می تواند به ایجاد کانونهای ریزگرد، مناطق بیابانی و بیابانی شدن اراضی استان منتهی شود.

وی با بیان اینکه پیش از این نیز کانون های ریزگرد به ویژه در سمت غرب استان، شهرستان ماهنشان و جنوب شرق به سمت خدابنده در حال شکل گیری بود، گفت: مدیریت لازم از قبیل قرق سازی منطقه انجام شد که جلوی این پدیده را گرفت.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان با بیان اینکه در سال ۱۴۰۱، کانون‌های ریزگرد در منطقه سلطانیه وجود داشت اما در آن زمان، بادهای غالب به سمت غرب بوده است، تصریح می‌کند: با وجود محدودیت‌های مالی و انسانی، تلاش‌هایی برای کنترل این پدیده انجام شد. خوشبختانه طی سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ کانون ریزگرد در سلطانیه پدیدار نشد و این مساله از ابتدای امسال تاکنون نیز تداوم داشته است.

این مسئول با بیان اینکه چمن سلطانیه تاکنون به کانون ریزگرد تبدیل نشده است، تاکید می‌کند: البته در سال ۱۴۰۲ با ریزگردهای وارد شده، شرایط دشواری را پشت سر گذاشتیم، اما خوشبختانه وضعیت استان قابل کنترل است.

حسینی تاکید دارد: پوشش گیاهی سطح زمین، عمدتا چمن، نقش مهمی در کاهش گرد و غبار دارد، اما در اراضی کشاورزی، وضعیت نامناسب است و این موضوع در کیفیت هوای منطقه تأثیر می گذارد.

وی با بیان اینکه در استان کانون ریزگرد نداریم، می‌افزاید: نکته مهم این است که خشک شدن کامل دریاچه ارومیه، استان را تحت تاثیر قرار می دهد و میمهانان ناخوانده از کشور عراق نیز بر نامناسب شدن وضعیت جوی استان تاثیرگذار است.

اعتبارات ناچیز برای حراست از پوشش گیاهی مراتع

فضل‌الله دوست‌محمدی، سرپرست معاونت فنی اداره کل منابع طبیعی استان زنجان در گفت‌وگو با صدای زنجان با تأکید بر اهمیت حفظ مراتع برای دستیابی به مدیریت پایدار منابع طبیعی و صیانت از صنعت دامداری، به تشریح وضعیت کنونی مراتع استان، چالش‌های پیش‌رو و راهکارهای اجرایی پرداخته و می‌گوید: استان زنجان دارای مساحتی بالغ بر یک میلیون و ۶۷ هزار هکتار مرتع است که حدود ۷۱ هزار هکتار از آن را جنگل‌های طبیعی و حفاظتی تشکیل می‌دهد.

 وی با بیان اینکه این حجم وسیع از منابع طبیعی نیازمند توجه و مراقبت مستمر است، تاکید می‌کند: اعتبارات تخصیص‌یافته ملی برای حفظ و نگهداری مراتع، متأسفانه بسیار ناچیز است و با این بودجه محدود، نگهداری از مراتع به دشواری صورت می‌گیرد.

سرپرست معاونت فنی اداره کل منابع طبیعی استان زنجان مشارکت مردمی را راهکاری مؤثر در احیا و پوشش مراتع دانسته و می‌گوید: ما با تکیه بر مشارکت فعال مردم محلی و فعالان محیط زیست، اقداماتی را برای احیا و تقویت پوشش گیاهی مراتع به اجرا درآورده‌ایم که نتایج بسیار خوبی داشته است.

چالش چرای بیش از ظرفیت و تأثیر بر مراتع قشلاقی

وی به وجود ۹۹۶ سامانه عرفی شناسایی شده در استان اشاره کرد و گفت: از این میزان برای 405 مورد از این سامانه‌های عرفی، طرح‌های مرتع‌داری تهیه شده که این طرح‌ها به عنوان سندهای مدون، پس از شناسایی استعداد و قابلیت‌های مراتع توسط کارشناسان، راهکارهای بهره‌برداری پایدار را علاوه بر تعلیف دام، برای معیشت روستاییان نیز ارائه می‌کنند.

دوست‌محمدی در ادامه به مدیریت مراتع توسط اهالی و نقش ناظران استانی اشاره کرده و می‌گوید: ۳۱۹ طرح مرتع‌داری نیز تهیه شده و مدیریت‌شان نیز به اهالی مناطق واگذار شده است. این واگذاری مدیریت، با امضای مدیرکل در دفترخانه‌های اسناد رسمی انجام شده و اهالی مسئولیت حفاظت، نگهداری و احیای مراتع خود را بر عهده گرفته‌اند.

آن طور که سرپرست معاونت فنی اداره کل منابع طبیعی استان زنجان در خصوص وضعیت فعلی مراتع می‌گوید: مراتع ییلاقی (عموما در شهرستان ماهنشان و طارم واقع‌اند که حتی دامداران به همراه دام از استانهای همجوار برای چرای در عرصه به این مناطق سفر می‌کنند) و میان‌بند استان به دلیل ارتفاعات و شرایط آب و هوایی، وضعیت پوشش گیاهی مطلوبی دارند. اما مراتع قشلاقی به دلیل دشواری کنترل دام‌های روستایی در حاشیه روستاها و ورود دام‌های غیرمجاز و بیش از ظرفیت، وضعیت مناسبی ندارند.  خشکسالی بیشتر در مراتع قشلاقی اثرگذار است و چرای بی‌رویه و ورود دام غیرمجاز، باعث رشد گونه‌های مهاجم و غیرخوراکی دام شده و گونه‌های باارزش را در رقابت تضعیف می‌کند.

دوست‌محمدی به برنامه‌های احیای مراتع از جمله کپه‌کاری، بذرپاشی، و عملیات بیولوژیکی و بیومکانیکی اشاره می‌کند تا حالت پایدار مراتع حفظ شود.

 وی همچنین از تعیین یک ناظر استانی برای هر طرح خبر داده و می‌گوید: این ناظران با ابلاغ مدیرکل، به صورت میدانی و مستمر در عرصه حضور دارند و ضمن به‌روزرسانی وضعیت مراتع، بر هدایت و اجرای پروژه‌های شناسایی شده در طرح‌های مرتع‌داری نظارت می‌کنند.

 اگر برنامه‌ریزی حسابی برای حفظ مراتع داشته باشیم خشکسالی این قدرها هم نمی‌تواند منجر به نابودی تدریجی مراتع شود

اما تقی سالک کارشناس منابع طبیعی که معتقد است اگر برنامه‌ریزی حسابی برای حفظ مراتع داشتیم خشکسالی این قدرها هم نمی‌تواند منجر به نابودی تدریجی مراتع شود در این زمینه به صدای زنجان می‌گوید: حفظ مراتع به منظور حفظ توازن بین مصرف و تولید منابع طبیعی، حفظ اکوسیستم‌های مرتعی و حفظ محیط زیست اهمیت دارد. مرتع به عنوان یکی از منابع اصلی تأمین غذای دامی و منبع اصلی درآمد برای بسیاری از افراد در اقتصاد کشاورزی و دامپروری، اهمیت بسیار زیادی دارد. حفظ مراتع، نقش بسیار حیاتی در حفظ تنوع زیستی، تأمین غذا و محافظت از محیط زیست دارد.

وی با بیان اینکه مراتع علاوه بر تأمین علوفه و چراگاه برای دام‌ها، از نظر اقتصادی نیز بسیار اهمیت دارند، اضافه می‌کند: حفظ مراتع به عنوان یکی از عوامل مهم در تأمین غذای دامی، حفظ آب و خاک و کاهش پدیده‌های ناشی از تغییرات اقلیمی از اهمیت بسزایی برخوردار است.

او معتقد است: برای حفظ مراتع و استفاده پایدار از آن‌ها، باید به روش‌های مناسبی روی آورد. این روش‌ها شامل کنترل تعداد دام و نظارت بر شرایط مرتع می‌شود تا جلوی آسیب‌های احتمالی گرفته شود. در این زمینه، می توان از سیستم های نوین بهره گرفت. عدم آسیب به تنوع زیستی و حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری در مراتع، بسیار حیاتی است. بنابراین فعالیت های کشاورزی و دامپروری باید به گونه ای انجام شوند که کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کنند.

سالک با بیان اینکه حفظ منابع آب و جلوگیری از هدررفت آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده بهینه از منابع آب، تصفیه و استفاده مجدد، جلوگیری از مصرف بی رویه و حفر چاه های غیرمجاز در این زمینه اهمیت دارد، اضافه می‌کند: آموزش به دامداران و کشاورزان در مورد روش‌های بهینه استفاده از مراتع و حفظ آن‌ها، بسیار موثر است. برای کاهش چرای دام ها و حفظ مراتع، لازم است تغذیه مناسب و جایگزین فراهم شود. تغذیه جایگزین باید شامل خوراکی‌های باکیفیت و غنی از انرژی و پروتئین باشد. خوراک دام تولیدی شرکت توان مهر با استفاده از فناوری‌های مدرن و ترکیبات متعادل، جایگزینی مناسب برای چرای دام‌ها در مراتع است و می‌تواند نیازهای تغذیه‌ای آن‌ها را به بهترین شکل تامین کند.

انتهای پیام/