پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ ثمین شکوری: فرش دستباف، یکی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین شاخه‌های صنایع‌دستی در کشور و استان زنجان است که امروزه با وجود ظرفیت بالای تولید، نیروی انسانی به‌نسبت گسترده و قدمت تاریخی، درگیر بحران‌های گسترده‌ای شده است؛ بحران‌هایی که از وضع معیشتی بافندگان شروع می‌شود و تا ضعف سیاست‌گذاری، نبود برندسازی، ریزش نیروی انسانی و به‌طبع، افول صادرات ادامه پیدا می‌کند.

در این زمینه مدیرعامل شرکت قزل‌ایلمه زنجان و یکی از تولیدکنندگان فرش دستباف استان زنجان در گفت‌و‌گو با صدای زنجان با اشاره به اینکه استان زنجان یکی از قطب‌های اصلی تولید فرش دستباف در شمال‌غرب کشور است، اظهار کرد: بیش از 70 درصد تولیدات فرش دستباف کشور در منطقه شمال‌غرب است؛ در حال حاضر حدود 59 هزار بافنده فرش دستباف در استان زنجان فعالیت دارند که از این تعداد حدود 30 هزار نفر بافنده رسمی هستند که کارت و مجوز دارند؛ اما از میان این جمعیت گسترده، فقط 5 هزار و 54 نفر بیمه شده‌اند. وحید خسروی ادامه داد: این آمار به‌معنای آن است که حدود 25 هزار بافنده رسمی استان زنجان پوشش بیمه‌ای ندارند و این اصلی‌ترین موضوعی است که عامل بی‌انگیزگی و خروج نیرو‌های تولیدکننده از این حرفه شده است. وی با تاکید بر اینکه فرش دستباف یک شغل سخت، فرسایشی و زمان‌بر است، افزود: وقتی بافنده‌ای بعد از 30 سال کار، نه بازنشستگی دارد، نه حقوق ثابت و نه امنیت شغلی، طبیعی است که مانع ورود نسل بعدی خود به این کار حرفه‌ای شود.

وام به اسم بافندگان برای غیر بافندگان

خسروی با انتقاد از نحوه اجرای طرح‌های پایشی بیمه بافندگان در سال‌های اخیر، عنوان کرد: درطرح پایش بیمه‌ای مشاغل‌ خانگی، قرار بود افراد غیرمرتبط با این شغل از دریافت وام حذف شوند، اما بجای این کار، در عمل بسیاری از بافندگان واقعی از خدمات دریافت بیمه حذف شدند.

این تولیدکنننده فرش دستبافت با اشاره به اجرای طرح مشاغل خانگی در استان، مطرح کرد: در این طرح قرار بود تسهیلات 250 میلیون تومانی به‌عنوان پشتیبان به بافندگان پرداخت شود و پرداخت‌ها نیز صورت گرفت اما متأسفانه نه به بافندگان واقعی، بلکه این وام‌ها به افرادی داده شد که هیچ سررشته‌ای از فرش‌بافی نداشتند و مبالغ دریافتی را در بازارهای دیگر سرمایه‌گذاری کردند.

 وی ادامه داد: در برخی از موراد شاهد آن بودیم که بازرس برای بازدید وارد خانه می‌شد و وقتی در آن لحظه بافنده‌ای به هر دلیل در حال بافت فرش نبود، همان‌جا بیمه فرد قطع شده است؛ این درحالی است که این کار بدون اینکه بررسی مجدد یا اغماضی صورت بگیرد، انجام شده است.

خسروی ادامه این روند را عامل ریزش شدید بیمه‌شدگان دانست و افزود: استان‌هایی مثل استان گلستان، باتوجه به اینکه تولید فرش کمتری دارند، اما تعداد آمار بیمه‌شدگان‌شان بالا است ولی در زنجان دقیقاً عکس این اقدام عمل شده و از تولیدکنندگان بالایی برخوردار هستیم که همه آن‌ها بیمه ندارند.  وی با بیان اینکه یکی از تبعات این وضعیت، بی‌اعتمادی گسترده میان بافندگان است، گفت: برخی از بافندگان با وعده بیمه و ارائه تسهیلات وارد کار شدند اما هیچ‌کدام عملی نشد و امروز به مرحله‌ای رسیده که دیگر حتی پاسخ تلفن تولیدکننده را به علت حس فریب خوردگی، نمی‌دهند.

جایگاه احیا نشده فرش دستباف زنجان

این تولیدکننده فرش با تأکید بر عدم احیا جایگاه فرش استان در تولید فرش کشور، گفت: زنجان یکی از مهم‌ترین قطب‌های تولیدکننده فرش دستباف در کشور است که استادکاران و تاجران از دیگر شهرها به زنجان می‌آیند اما  با این وجود، جایگاه برند فرش زنجان تثبیت نشده است.

خسروی ادامه داد: گاهی مجبور هستیم که نام زنجان را از روی فرش‌های تولیدی حذف کنیم چون اگر با برند زنجان عرضه شود، قطعا ارزان‌تر از فرش شهرهای دیگر خریداری خواهند شد و این درحالی است که همان فرش با تغییر نام به شهر دیگر چون قم، چند برابر قیمت به فروش می‌رسد.

وی یکی از ضعف‌های جدی استان زنجان را قدیمی بودن نقشه‌ها دانست و گفت: در زنجان در دهه گذشته هیچ اقدام جدی برای به‌روزرسانی نقشه‌ها و اصلاح رنگ‌بندی انجام نشده است.

مشکلات حوزه فرش دستباف استان زنجان

خسروی آمار صادرات فرش زنجان را ناچیز دانسته و افزود: با وجود تولید گسترده، رقم صادرات استان پایین است؛ حتی پایانه صادراتی فرش زنجان عملاً غیرفعال شده و فقط یک نام از آن باقی مانده است.

این تولیدکننده فرش استان زنجان مشکلات فرش استان زنجان را محدود به یک بخش نمی‌داند و بیان می‌کند: تورم موجود، گرانی مواد اولیه، دستمزد پایین بافنده‌ها، نبود تعاونی در این بخش، ضعف کار گروهی در استان زنجان، تعطیلی نمایشگاه‌های تخصصی که پیش‌تر در استان زنجان برگزار می‌شد و ورود فرش‌های افغانی و نپالی با نام فرش ایرانی به نمایشگاه‌های فرش ایران، همه بخشی از زنجیره‌ای هستند که ارزش فرش ایرانی را تضعیف کرده‌اند.

وی در ادامه با اشاره به ورود فرش‌های افغانی و نپالی به چرخه فروش فرش ایرانی، عنوان کرد: کشور‌های مذکور با آموزش از ایرانی‌ها، اقدام به تولیدات فرش با قیمتی حدود یک سوم هزینه و دستمزد فرش ایرانی کرده اند که طرفداران زیادی نیز پیدا کرده‌اند.

ظلم بزرگ به بافندگان استان زنجان و خروج 10 هزار بافنده از این چرخه

همچنین در این زمینه سید معروف موسوی، رئیس انجمن فرش دستباف اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان زنجان در گفت‌و‌گو با صدای زنجان با اشاره به بافندگان فعال حوزه فرش در این استان، اظهار کرد: حدود 30 هزار نفر در استان زنجان در حوزه بافندگی فرش مشغول  فعالیت بودند که بنا به دلایل گوناگون، درحال حاضر تنها 20 هزار نفر از آن‌ها فعال هستند که از این آمار تنها 4 هزار نفر از آن‌ها بیمه شده‌اند.

وی با انتقاد از عدم حمایت‌های کافی دولت از بافندگان، عنوان کرد: دولت و دستگاه‌های متولی طی سال‌های گذشته حمایت موثری از بافندگان و پوشش بیمه‌ای آنان نداشتند و همین امر موجب شده بیمه، حمایت‌های کافی را از آنان نداشته باشد؛ همچنین قطع بیمه برخی بافندگان را که در بازرسی‌های میدانی صورت گرفت و بدون اغماض انجام شد، ظلم بزرگی در حق بافندگان دانست.

صادرات حدود 500 میلیارد تومان در صنعت فرش استان زنجان

رئیس انجمن فرش دستباف اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان زنجان با بیان اینکه حدود 216 میلیارد تومان ابریشم در استان زنجان تولید می‌شود، گفت: از 6 ماهه دوم سال 1403 تا 6 ماهه نخست 1404، حدود 500 میلیارد تومان ازصنعت فرش استان زنجان به سایر استان‌ها صادر شده است. موسوی با اشاره به مشکل واردات ابریشم، ادامه داد: طی یک بازه زمانی، ابریشم از کشور چین و ازبکستان وارد و توزیع می‌شد که درحال حاضر باتوجه به  قیمت ارز، حدود 16 میلیون تومان برای خرید یک کیلوگرم ابریشم نیاز است.

وی با بیان اینکه قدرت خرید بافندگان نیز کاهش یافته و دیگر صرفه اقتصادی برای بافندگان ندارد، افزود: با ادامه روند گرانی مواد اولیه و عدم تولید داخلی، پیش‌بینی می‌شود تعداد بافنده‌هایی که تک‌باف بودند، به طور کامل از چرخه بافندگان حذف شود.