یک فعال محیط زیست: انسان امروز؛ در محاصره پلاستیک است.
زهره
میرعیسی‌خانی- بیش از 4 ماه از شیوع ویروس كرونا در كشور
می‌گذرد و گردش ایام، بالاخره تقویم را به هفته «بدون كیسه پلاستیك» رسانده است با
این حال همچنان استفاده از فرآورده‌های پلاستیكی برای مقابله با شیوع كرونا در
كشور یك انتخاب گریزناپذیر به نظر می‌رسد، گرچه تاكنون آماری از میزان افزایش مصرف
پلاستیك در ایام شیوع كرونا در كشور به دست نیامده است اما از آن سو می‌توان به
راحتی افزایش تولید دستكش‌های پلاستیكی را در میان اخبار پیگیری كرد.
آمار دقیقی از میزان مصرف پلاستیک در ایران وجود ندارد
تاكنون
ارقام مختلفی برای میزان مصرف پلاستیك در كشور عنوان شده است. سال 1397 «ناهید
خداكرمی» عضو شورای شهر تهران مصرف سالانه پلاستیك در كشور را 2 میلیون تن خواند و
گفت در میدان‌های تره‌بار شهر تهران در سال 1394 روزانه 21 تن و سالانه 2.7 میلیون
تن كیسه‌پلاستیك مصرف می‌شود. در صحبت‌های برخی كارشناسان نیز، ما در جمع 10 كشور
نخست مصرف‌كننده پلاستیك جهانیم و در برخی دیگر از صحبت‌ها هر ایرانی سالانه 3 كیلوگرم
پلاستیك مصرف می‌كند و روزانه بیش از 3 هزار تن مصرف پلاستیك كشور است.
با
این حال جست‌وجویی ساده در صفحه‌های اینترنت نشان میدهد كه چندان آمار دقیق و
موثقی از میزان تولید پلاستیك در ایران در دسترس نیست با این حال ناگفته تمام
مسوولان محیط‌زیست عنوان می‌كنند كه میزان مصرف پلاستیك در ایران بالاست اما چقدر،
مشخص نیست!
برخی
اهداف و شعارها در حوزه محیط زیست اهداف و شعارهای مطلق هستند
رضا رمضانی، فعال محیط زیست در این خصوص با اشاره به اینکه
برخی از شعارها و هدفگذاری‌هایی که در کشور وجود دارد، هدفگذاری‌های مطلق است و
مسلما این هدفگذاری نمی‌تواند هدفگذاری‌های درستی باشد ولی برای اینکه در سطح عموم
دغدغه ایجاد کند به این صورت مطرح می‌شود، گفت: برای مثال همواره در جامعه مطرح می‌شود
که شکر و نمک استفاده نشود؛ در صورتی که وقتی به کُنه قضیه می‌رویم، می‌بینیم که
منظور این است که به صورت حداقلی از آن استفاده شود. در واقع وقتی مصرف ماده و یا
کالای خاصی از آستانه‌ای که برای آن مشخص شده است، بالاتر می‌رود این عامل می‌تواند
به یک معضل تبدیل شود.
پلاستیک هم نجات‌بخش، هم مرگ‌آفرین
وی ادامه داد: در مورد پلاستیک هم داستان به همین شکل است و
این موضوع که بگوییم ما به صورت کلی پلاستیک را کنار بگذاریم و میزان مصرف پلاستیک
به صفر برسانیم، گمان نمی‌کنم رویکرد واقع بینانه و درستی باشد ضمن اینکه بسیاری
از نیازهای ما به ویژه نیازهای پزشکی که نجات بخش زندگی است وابسته به پلاستیک و
قابلیت‌های آن است ولی موضوع این است که این کالای خوب وقتی به صورت افراطی
استفاده و جایگزین بسیاری از مواد و کالاهایی می‌شود که ضریب خطرشان کمتر است،
مشکل ایجاد می‌کند به طوری که انسان امروز در محاصره‌ی پلاستیک قرار دارد و این امر
برای او مشکل‌زا است.
وی افزود: بسیاری فکر می‌کنند کرونا موجب کاهش تولید زباله
و پاکیزگی هوا شده است؛ که به عقیده من به این دستاوردها زیاد نمی‌توان خوش‌بین
بود چرا که این دستاوردها بعضا پدیده‌های موقت هستند و موقت بودن این مساله تا چند
ماه و یا چند سال خواهد بود و دوره‌های بازگشتی بسیار بدی خواهند داشت. اما بهترین
کارکرد دوره کرونا در کنارهمه آسیب‌های جدی که این بیماری به جامعه زده است، این
است که می‌تواند نگاهمان را به طبیعت و محیط زندگی‌مان دچار تحول کند.
دوره کرونا، فرصتی برای تغییر نگرش به محیط زیست
این فعال محیط زیستی افزود: برای مقابله با کرونا یکی از
مهم‌ترین موادی که در طبیعت وجود دارد و مورد استفاده قرار می‌گیرد «الکل» است.
الکل در واقع تولیدات گروهی از موجودات زنده ریز است که این ماده را که نتیجه
متابولیسم این موجودات است دفع می‌کنند. وجود الکل در محیط اطراف این موجودات ریز
باعث می‌شود که باکتری‌ها و سایر موجودات که می‌توانند آسیب‌زا باشند، از بین
بروند ولی همین ماده در محیط پیرامونی این موجودات از یک میزان که بیشتر شود؛ خود
آن موجودات را هم از بین می‌برد. داستان پلاستیک هم همین طور است و اگر پلاستیک به
اندازه منطقی استفاده شود می‌تواند موجب رفاه و آسایش انسان گردد ولی وقتی استفاده
آن بیش از حد شود، باعث از بین رفتن خود انسان خواهد شد.
محیط زیست اشباع از پلاستیک
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضرهمه عناصر محیط زیستی ما نظیر
آب‌های موجود در دریاها و رودخانه‌ها، خاک و حتی هوای آکنده از پلاستیک است و
پلاستیک به شکل‌های مختلف در این عناصر وجود دارد و انسان امروز عملا دارد با
ابزار و ماده ای که خود برای بهبود زندگی ساخته است از بین می‌رود.
دانش محدود افراد در خصوص انواع پلاستیک
رمضانی با اشاره به اینکه واقعیت این است که بر اساس
مطالعات و داده‌های علمی برخی از پلاستیکها به شدت سرطان‌زا هستند و حتی برخی از
انواع آن میزان خطرشان می‌تواند قابل مقایسه با برخی از فلزات سنگین باشد، گفت:
پلاستیکها انواع مختلفی دارند و متاسفانه آگاهی کمی در زمینه انواع پلاستیک وجود
دارد. بسیاری می‌پندارند که پلاستیک تنها به یک شکل و جنس وجود دارد و تنها رنگ آن
متفاوت است ولی واقعیت این است که پلاستیکها انواع مختلفی دارند. در این میان
بازیافت برخی از پلاستیکها بی‌معنا است و این پلاستیکها در طبیعت رها می‌شود و
مشکل زا هستند. همچنین پروسه بازیافت برخی
دیگر به گونه‌ای است که منجر به تولید موادی می‌شود که بسیار مضر است و در کنار آن
انواعی را داریم که بازیافتشان راحت و سریع است و کم عارضه‌تر هستند. بنابراین
بایستی به گونه برنامه‌ریزی کنیم که دانش افراد را نسبت به انواع پلاستیک افزایش
دهیم.
این فعال محیط زیستی خاطر نشان کرد: بر روی کالاهای پلاستیکی نشانه‌های شماره بندی شده از
یک تا 7 وجود دارد که در یک مثلث بازیافت قرار دارد که هر یک از اعداد نشان میدهد
که این مواد از چه نوع پلاستیکی یا چه نوع پلاستیک‌هایی ساخته شده است و هر کدام
به چه میزان خطرناک هستند و برای چه کارهایی استفاده می‌شود. برخی از پلاستیکها
هستند که به هیچ عنوان نباید در داخل آن مواد غذایی قرار داد ودر مقابل برخی دیگر
هستند که گذاشتن مواد غذایی در آن اشکالی ندارد ولی ما هیچ زمان به این موضوعات
توجه نمی‌کنیم. بارها مشاهده می‌شود که مواد
غذایی تولید شده توسط کارخانه‌های معتبر با نشان استاندارد در ظروفی بسته‌بندی شده‌اند
که اساسا نباید در این ظروف پلاستیکی مواد غذایی نگهداری کرد و این مشکل آگهی کمی که
در این زمینه به جامعه داده شده است باعث می‌شود که ما با خطرات جدی مواجه شویم که
یکی از این موارد سرطان است.
ضعیف شدن طبیعت به واسطه پلاستیک
رمضانی با اشاره به اینکه سرطان در واقع یک ساختار
بیوشیمیایی دارد که کارکرد بدن را به هم میریزد اما ما در بسیاری موارد با اختلال
در کارکرد فیزیکی یک عنصر روبه رو هستیم، گفت: خاکی که در آن پلاستیک وجود دارد
اساسا کشاورزی در آن ممکن نیست و بسیاری از موجودات نمی‌توانند در این خاک زندگی
کنند و طبیعتا این خاک کارکرد خود را از دست خواهد داد و پلاستیک دربسیاری موارد
نمی‌گذارد که موجودات فعالیت‌های طبیعی خود را دنبال کنند و این امر موجب ضعیف شدن
طبیعت خواهد شد و این موضوع بدترین آسیبی است که پلاستیک می‌تواند به انسان بزند.
رویکرد
کشور در مقابله با مصرف بی‌رویه پلاستیک چیست؟
به صورت كلی 6 رویكرد نسبت
به مصرف كیسه‌های پلاستیكی در جهان دنبال می‌شود، كشورهای گروه اول به‌طور كل
استفاده از كیسه‌های پلاستیكی را ممنوع كرده‌اند، گروه دوم استفاده از این كیسه‌ها
را مشمول مالیات كرده‌اند، دسته سوم مالیات خود را از تولیدكنندگان می‌گیرند و
مبالغی داوطلبانه از سوی مصرف‌كننده اخذ می‌شود، كشورهای دسته چهارم بنا به
صلاح‌دید هر منطقه یا ایالت یكی از سیاست‌های ممنوعیت یا اخذ مالیات را اجرا می‌كنند،
كشورهای گروه پنجم هیچ سیاستی در قبال مصرف پلاستیك ندارند و كشور دسته ششم ما هستیم؛
كشوری كه هیچ آمار و اطلاعاتی از آن نسبت به مواجهه با كیسه‌های پلاستیكی و ظروف یك‌بار
مصرف دیده نمی‌شود، كشوری
كه با رنگ خاكستری در گوشه‌ای حتی تمایلی به انتشار مصرف دقیق پلاستیك، بازیافت و
سیاست‌های خود در قبال این محصول را ندارد. مطالعات منتشر شده، نشان میدهد كه دو
سیاست ممنوعیت و اعمال مالیات هر دو به یك نتیجه منجر می‌شوند: كاهش قابل توجه
مصرف پلاستیك.
دانمارك
جزو نخستین كشورهایی بود كه توانست با اعمال مالیات، مصرف كیسه‌های پلاستیكی را تا
60 درصد در بازه زمانی كوتاه كاهش دهد. ایرلند با افزایش 15 سنتی مالیات، توانست طی
5 ماه مصرف كیسه‌های پلاستیكی در كشور را 90 درصد كاهش دهد. چنین سیاست‌گذاری‌هایی
قطعا با فرهنگ‌سازی همراه بوده است اما نگاهی به تخمین‌های میزان مصرف پلاستیك در
كشور این سوال را پیش می‌آورد كه در قبال «مصرف 3 برابر میانگین جهانی ما» در
كشور، دقیقا چه رویكرد و برنامه‌ای می‌تواند عرضه و تقاضای كیسه‌های پلاستیكی را
كاهش دهد؟
انتهای پیام