مهدی سهرابی- مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان با اشاره به این نکته که مسائل زیست‌محیطی در مقایسه با مسائل دیگر کشور مانند اشتغال در اولویت‌ پایین‌تری قرار دارد، این سؤال را مطرح کرد که «اگر روزی سرمایه‌گذاری وارد استان شود آیا مسئولان به‌خاطر مسائل زیست‌محیطی به او «نه» می‌گویند؟»

سیدرضا موسوی مشکینی در نشست خبری که به مناسبت «روز هوای پاک» برگزار شد با تأکید بر اهمیت موضوع محیط‌زیست در توسعه کشور گفت: «گاهی برای ایجاد یک واحد بسته‌بندی حبوبات از محیط‌زیست استعلام می‌کنند اما برای فعالیت یک واحد معدنی با عرصه 500 هکتار، استعلامی انجام نمی‌شود که نکته دردناکی است».

موسوی با اشاره به جایگاه محیط‌زیست در توسعه استان و اهمیتی که تصمیم‌گیرندگان در امر توسعه برای آن قائل‌اند اظهار کرد: «محیط‌زیست دغدغه‌های خود را در سند آمایش سرزمینی استان در تمام حوزه‌های مرتبط اعلام کرده است و بخشی از نظرات ما نیز در این سند گنجانده شده است ولی مشکل ما در مفاهیم توسعه است. یعنی تعریفی که از توسعه می‌شود تا چه حد با مبانی توسعه پایدار هم‌خوانی دارد. این‌جاست که ما یک جای خالی احساس می‌کنیم. برای من این یک سؤال است که اگر روزی سرمایه‌گذاری وارد استان شود آیا مدیری به‌خاطر یک مسئله زیست‌محیطی به او نه می‌گوید؟ واقعاً کسی این کار را می‌کند؟»

وی تصریح کرد: «خودتان قضاوت کنید که سند آمایش سرزمینی چقدر ضمانت اجرایی دارد و چقدر برای برنامه‌ریزان استان قابل استناد است؟ در نهایت هر اتفاقی رخ دهد، می‌گویند طبق قانون عمل کنید. سدهای زیادی ساخته‌ایم که پشت‌شان آبی وجود ندارد و این‌ها زنگ خطری است که در توسعه استان باید به آن‌ها توجه داشت. یعنی توسعه به سمتی هدایت شود که سازگار با شرایط زیستی و اقلیمی باشد».

این مسئول با ذکر این موضوع که «بسیاری از مدیران و مسئولان به اهمیت محیط‌زیست واقف‌اند اما هم‌چنان مقاومت می‌کنند چون درک درستی نداشته و نگاه کوتاه‌مدت به مسائل دارند»، تأکید کرد: «در هر اقدام و فعالیت صنعتی، تولیدی و خدماتی در کشور، محیط‌زیست در مورد محل انجام فعالیت نظر می‌دهد اما برخی پروژه‌های ما حکایت کت و دگمه است. در بسیاری مواقع گفته می‌شود همه موافق انجام یک پروژه هستند غیر از محیط‌زیست که نشان‌دهنده یک نکته کلیدی است».

مسئولان به هیچ صنعتی «نه» نمی‌گویند

موسوی در بخشی از نشست خبری خود به استقرار برخی صنایع آب‌بر در نقاط مختلف استان اشاره داشت و این‌که این صنایع علاوه بر مصرف بالای آب در مواقعی آلودگی‌های زیست‌محیطی هم به‌دنبال دارند.

این مسئول در ادامه نشست خبری گفت: «مسئله دیگر در بحث محیط‌زیست استان استقرار صنایع آب‌بر در استان است که می‌توان به صنایع کاغذسازی و فولاد اشاره کرد. گرچه گفته می‌شود سهم صنعت از آب تنها چند درصد است اما سؤال این‌جاست که با افزایش سهم صنعت آیا به همان مقدار از سهم بقیه بخش‌ها مانند کشاورزی کاسته می‌شود؟ در اصل بار، بر دوش طبیعت است تا آب بیش‌تری از آن گرفته شود و باید بگویم مسئولان به هیچ صنعتی «نه» نمی‌گویند».

او در پاسخ به سؤال صدای زنجان در همین زمینه و وضعیت پساب‌های خروجی کارخانه راشاکاسپین در شهرک صنعتی شماره یک زنجان اظهار کرد: «راشاکاسپین صنعت بزرگی‌ست و مصرف آب بالایی دارد و از طرفی روی یکی از دشت‌های ممنوعه زنجان احداث شده است. به تبع مصرف «4 هزار مترمکعب» آب در روز، پساب زیادی تولید می‌کند که «90 درصد» آب مصرفی را شامل می‌شود که حتی از پساب شهرک هم بیش‌تر است و تصفیه‌خانه شهرک صنعتی جواب‌گوی آن نیست».

موسوی با اشاره به این نکته که «بنا بر اعلام مدیران این واحد، یک‌سوم هزینه احداث این کارخانه مربوط به تصفیه‌خانه آن است»، ادامه داد: «این واحد در داخل مجموعه خود تصفیه‌خانه ایجاد کرده است که ظرفیت بالایی دارد اما کارکرد آن در برخی مواقع دچار مشکل می‌شود. تصفیه‌خانه نیاز به راهبری دقیق دارد و در این واحد به دلیل حجم بالای کار و راهبری نامناسب در مواقعی شاهد خروجی‌های غیراستاندارد از راشاکاسپین به بیرون هستیم که آلودگی زیست‌محیطی دارد».

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان تأکید کرد: «منبع پذیرده پساب این واحد، آب سطحی در نظر گرفته شده که پس از خروج از شهرک مورد استفاده برخی از کشاورزان اطراف هم قرار می‌گیرد. این واحد باید پارامترهای خروجی پساب خود را به زیر حد استاندارد برساند و در این زمینه اخطارهای لازم نیز داده شده است و تعهد گرفته شده که تا پایان امسال سیستم آنلاینی بر روی تصفیه‌خانه خود نصب کند».

وی هم‌چنین یادآور شد: «این کارخانه دارای مجوز زیست‌محیطی است اما برای طرح توسعه مجوزی از محیط زیست اخذ نشده است. پساب این کارخانه تصفیه می‌شود اما در خروجی خود برخی از پارامترها و نه همه آن‌ها بالاتر از حد استانداردند».

رشد جمعیت متناسب با منابع باشد

موسوی در بخش دیگری از نشست خبری خود به موضوع تأکید بر افزایش جمعیت و محدودیت منابع اشاره‌ای داشت و تصریح کرد: «رشد جمعیت موضوعی است که اثرات آن در بلندمدت مشخص می‌شود. این رشد در هر کشوری باید به‌گونه‌ای باشد که تناسب لازم با منابع را داشته باشد. برای مدیریت جمعیت باید افق بلندمدت را دید که مسائل خاص خود را دارد. اگر برنامه‌ریزی لازم در این زمنیه نباشد در مقطعی با انباشته‌شدن جمعیت جوان مواجه می‌شویم، مانند امروز که نسل جوان مشکلات خود را دارد و همین جمعیت در 20 یا 25 سال آینده با افزایش سن مسائل دیگری را پیش روی خود می‌بیند.

وی ادامه داد: «در بحث تولد جمعیت باید توازن را رعایت کنیم چون نبود این توازن بر منابع پایه فشار زیادی وارد می‌کند. این اتفاق امروز در کشور رخ داده است. وقتی بحث اشتغال مطرح می‌شود متأسفانه موضوع محیط‌زیست در اولویت دست چندم قرار می‌گیرد در حالی که پایه همه مسائل حفظ محیط‌زیست است. اگر محیط‌زیست سالم نداشته‌باشیم و منابع پایه در حد ظرفیت و توان معقول استفاده نشوند، هر چقدر هم اشتغال ایجاد کنیم بعد از چند سال دچار مشکل می‌شویم. در برنامه‌ریزی‌ها افزایش جمعیت باید به‌گونه‌ای باشد که فشار زیادی به محیط‌زیست و منابع پایه وارد نشود».

دپوی پسماندها در مراحل پایانی

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان در پاسخ به سؤالی درباره وضعیت پسماندهای شهرک تخصصی روی زنجان نیز گفت: «ما در شهرک تخصصی روی زنجان با مشکلی مواجه هستیم که سال‌های سال است وجود دارد. تلاش‌های زیادی برای رفع آن انجام شده اما باید با انصاف به نکته‌ای توجه کنیم؛ گاهی مواردی که اطلاع‌رسانی می‌شود خارج از دایره انصاف است. کم‌و‌بیش هر مشکلی که در شهر زنجان با آن مواجه می‌شویم به دپوی پسماند شهرک ارتباط می‌دهند در حالی که وقتی چنین فضایی ایجاد می‌شود دیگر نمی‌توان در چارچوب‌ها حرکت کرد و انرژی‌مان را صرف موضوعی می‌کنیم که اصلاً وجود ندارد».

وی افزود: «خطایی در سال‌های گذشته رخ داده اما به هر حال با یک شهرک تخصصی روی مواجه هستیم که در فرآیند تولید خود روزانه 200 الی 300 کامیون پسماند صنعتی ویژه حاوی فلزات سنگین تولید می‌کند و محل مناسبی هم برای دپوی آن وجود ندارد».

موسوی ادامه داد: «محلی در جاده ماهنشان برای دپوی پسماند شهرک پیش‌بینی شده بود که تأیید نشد. جلسه‌ای در اوایل ماه جاری در سازمان محیط زیست برگزار شد که استاندار زنجان نیز شخصاً حضور داشت. تصمیم بر این شد سازمان حفاظت محیط‌زیست پهنه‌های مناسب را به مجری طرح اعلام کند و مجری در مدت 2 ماه مکان مناسب را تعیین و در سازمان نیز در مدت 10 روز پاسخ لازم را اعلام کند تا عملیات اجرایی برای انتقال دپو انجام شود».

این مسئول تأکید کرد: «بعد از تأیید محل جدید دیگر دپوی جدیدی وارد دپوی قدیمی نمی‌شود و به مکان جدید منتقل می‌شود. اداره‌کل هفت پهنه پبشنهادی خود را اعلام کرده و از این به بعد مسئولیت بر عهده مشاور است تا اولویت بندی کند».

قزل‌اوزن در حال مرگ

موسوی در پاسخ به سؤال دیگری در زمینه جایگاه محیط‌زیست در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور و اختصاص بودجه به این بخش گفت: «واقعیت این است که در سال‌های اخیر اتفاقات خوبی رخ داده اما مشکل اصلی این‌جاست که همه ما یک چیز را می‌خواهیم اما هر کسی از راه خود می‌رود».

وی اظهار کرد: «برای مثال اتفاقی که در دریاچه ارومیه رخ داد این بود که در حوزه آب‌ریز دریاچه به بهانه اشتغال و تولید، کشاورزی بسیار گسترش یافت که لازمه آن آب است. سدهای متعددی در ورودی‌های آب دریاچه ساخته شد و چاه‌های مجاز و غیرمجاز بسیاری حفر کردند. همه به‌دنبال توسعه بودند و کسی هم از آمریکا و اسرائیل نیامده بود اما نتیجه کار این شد که همه گرفتار و نگران هستند. اگر دریاچه ارومیه خشک شود شمال غرب کشور دیگر قابل سکونت نیست».

این مسئول تأکید کرد: «همه به‌دنبال توسعه هستند اما ما به دنبال توسعه پایدار هستیم. توسعه‌ای که مسائل زیست محیطی و اقتصادی را با هم در نظر بگیرد. باید جایگاه محیط زیست را در بحث توسعه به رسمیت شناخت که اگر این اتفاق رخ ندهد طبیعت کار خود را می‌کند».

موسوی ادامه داد: «نمونه دیگر رودخانه قزل‌اوزن است. رودخانه‌ای در طول تاریخ همیشه خروشان بود اما در برخی ماه‌های سال رودخانه‌ای با این نام وجود ندارد. در اطراف رودخانه در شهرستان‌های ماهنشان و ایجرود پرورش‌ماهی‌های بی‌حساب و کتاب در حال رشد است. بستر قزل‌اوزن در حال آماده شدن برای تبدیل به کانون ریزگزد است که بخش عظیمی از استان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد».

#محیط‌زیست زنجان، راشاکاسپین زنجان، آلودگی راشاکاسپین