پایگاه خبری صدای زنجان- «بهزاد علوی» یکی از فیلمنامه‌سازان استان زنجان است که دوره فیلمسازی انجمن سینمای جوان را در سال 89 گذرانده است و سپس برای ادامه تحصیل در رشته لیسانس کارگردانی سینما به کرج رفت. او پس از فارغ‌التحصیلی به تنهایی سه تا چهار فیلم مستند ساخت‌. سال گذشته اما او همراه همسرش سوسن سلامت 5 فیلم کوتاه برای وزارت کشور و فیلم شمشیر چوبی را با کارگردانی مشترک خود و سوسن سلامت ساخت که این فیلم در سیزده جشنواره خارجی شرکت داده شد و در دو جشنواره خارجی جوایزی را کسب کرد. اما به تازگی فیلم مستند صد ثانیه «رحمت توری» با موضوع محیط زیست که در سال 1394 به تهیه‌کنندگی حوزه هنری زنجان تولید شده بود، توانست در سومین حضور جهانی خود در جشنواره بین‌المللی فیلم مسلمانان استرالیا به بخش نهایی راه یابد. مستند «رحمت توری» پیش از این فینالیست بخش مستند جشنواره بین‌المللی استکهلم سوئد ژوئیه 2020 شده بود و در جشنواره فیلم ISFF استرالیا که در دسامبر 2020 برگزار می‌شود نیز حضور خواهد داشت. شایان ذکر است که تصویربرداری این فیلم مستند را احمد میرهاشمی و جبار اوجاقلو بر عهده داشتند. این فیلم در خصوص صیادی است که طبق روال هر ماه همانند مردم دیگر برای صید ماهی کنار دریاچه می‌رود ولی صیدی متفاوت از دیگران دارد. به همین بهانه با بهزاد علوی به مصاحبه پرداختم که می‌توانید در زیر بخوانید:

در مورد فیلم «رحمت توری» توضیح بدهید و بگویید موضوع آن در مورد چیست؟

فیلم «رحمت توری» با تهیه‌کنندگی حوزه هنری زنجان ساخته شده است و این مستند یک مستند کوتاه محیط زیستی است. این فیلم چند سال گذشته با حوزه هنری ساخته شده بود ولی به خاطر جشنواره فیلم کوتاه صد ما این فیلم را تدوین کوتاهی کردیم که وقتی این فیلم همراه فیلم کوتاه «شمشیر چوبی» با کارگردانی مشترک بنده و همسرم سوسن سلامت در جشنواره‌های متعدد  شرکت دادیم، مطرح شد که روی این فیلم بیشتر کار شود چرا که این فیلم، یک فیلم محیط زیستی است و یک مساله جهانی را به تصویر کشیده است و باید روی این موضوع مانور بیشتری داد که از همین جهت همسرم سوسن سلامت کار تدوین این کار را انجام داد و به صورت آزمایشی به 5 جشنواره ارسال کرد که در سه جشنواره این فیلم دیده شد و در جشنواره استکهلم سوئد و جشنواره سیدنی استرالیا برگزیده شد و در جشنواره بین‌المللی فیلم مسلمانان استرالیا  نیز به بخش نهایی راه یافت.

به نظر شما چرا فیلم مستند در کشور ما آن طور که باید و شاید دیده نشده است؟

به نظر می‌رسد مستند کوتاه به خاطر برخی از مسائل در کشور دیده نمی‌شود چرا که رویکرد فرهنگی ما درست نبوده است و برخلاف اینکه در همه جای دنیا فیلم مستند در ژانرهای و بخش‌های مختلف بسیار کارا است در ایران اینگونه نیست. مستند به معنای سندیت است و وقتی شما در مورد چیزی صحبت می‌کنید که سند دارد آن کاربردی می‌شود چرا که به وسله مستند می‌توان دید مسئولین را به برخی از مسائل اجتماعی و سیاسی و غیره تغییر داد، چنانچه که  شاهد هستیم مستندهایی ساخته‌ و دیده شده‌اند که به واسطه همین مستندها قوانین جهانی تغییر یافته است. چند مورد از این گونه مستندها هم در ایران بوده است که با دیدن آنها برخی از قوانین در مجلس شورای اسلامی تغییراتی کرد چرا که در این فیلم‌ها مساله‌ای که کارگردان و فیلمساز دیده است، از دید مسئولین مخفی مانده بوده است و  با ساخت این گونه مستندها مسئولین تصمیمشان به خاطر زاویه‌ای که در مستند نشان داده شده است، رویکردهای آنان را نسبت به آن مساله تغییر داده است.

یک مساله دیگری که موجب می شود که مستند در ایران چندان دیده نشود سوای از اینکه مسئولین راغب نیستند در این حوزه کار کنند، چرا که مستند مثل فلفل، تیز و تند است، هزینه‌های مربوط به ساخت مستند است. مستند برخلاف آنچه که همه فکر می‌کنند که با یک دوربین و یک صدا می‌توان مستند ساخت آن‌گونه نیست و مستند هزینه‎بر است. چرا که ویژگی مستند این است که شما بر حسب آن سندیتی که آن موضوع دارد، مجبور به زندگی با آن هستید در صورتی که در فیلم داستانی شاید اینگونه نباشد چرا که فیلم داستانی در چند روز کارش را انجام می‌دهید ولی مستند ممکن است یک تا دوسال کارش طول بکشد و نیاز به این دارید که وقتی پرونده و قصه‌ای را که دنبال می‌کنید روزها مرور کنید تا ببینید چه اتفاقی برای آن افتاده است و این هزینه‌براست.

آیا در ساخت مستند نیازمند فیلمنامه هستیم؟

علیرغم باور بسیاری از افراد که تصور می‌کنند مستند فیلمنامه ندارد، باید اذعان کرد که مستند نیز نیازمند یک فیلمنامه منسجم است مخصوصا قبل از شروع بایستی تحقیقات میدانی و کتابخانه‌ای در خصوص موضوع مستند انجام گیرد و تحقیق و پژوهش حرف اول را در این زمینه می‌زند و شما بر اساس تحقیقات خود شروع به ساخت مستند خواهید کرد. وقتی شما این مسیر را می‌سازید قطعا باستی برای آن فیلمنامه نیز داشته باشید هر چند کار مستند مشابه فیلم داستانی نیست که بگوییم آقا شما این دیالوگ را بگو و شما هم در جواب این را بگو. ولی شما مسیر را می‌شناسید و می‌دانید این مستند به کجا خواهد رفت و این همان فیلمنامه است. مستند بر خلاف فیلم داستانی اینگونه است که سوای اینکه از آن فیلم می‌گیرید، دارید با آن زندگی می‌کنید و با وجود اینکه شما می‌دانید از این فیلم چه می‌خواهید، ولی سوژه هر آن با شما بزرگ می‌شود و شما از آن یاد می‌گیرید، برخلاف فیلم داستانی که شما دارید داشته‌ها و داده‌های خود را در داستانت پیاده می‌کنید مستند علاوه بر کاری که انجام می‌دهید در کنارش مسائل جدیدی را هم یاد می‌گیرید.

تفاوت مستند کوتاه و بلند در چیست و آیا می‌توان گفت که در مستند کوتاه کیفیت ممکن است کاهش یاید؟

در مستند کوتاه و بلند کیفیت نباید تغییری داشته باشد چرا که تفاوتی ندارد که فیلم شما مستند کوتاه و یا بلند باشد اما در پرداخت موضوع، سوژه‌ خود میزان زمان را تعیین می‌کند ضمن اینکه موجز بودن هم در ساخت مستند بسیار اهمیت پیدا می‌کند. همین مستند «رحمت توری» را ما می‌توانستیم به یک کار 25 دقیقه‌ای تبدیل کنیم ولی وقتی می‌بینیم که در سه دقیقه می‌توان همین پیام را به مخاطب داد باید همین کار را انجام بدهیم چرا که در حال حاضر مخاطب با داشتن فضاهای ارتباطی واقعا حوصله‌ی دیدن یک کار 25 دقیقه‌ای که توان بیان آن در 5 دقیقه را داریم، ندارد. همچنین توجه به اندازه حادثه و سوژه نیز باید مورد توجه باشد چرا که سوژه‌هایی هستند که نمی‌توان آن را در 5 دقیقه به تصویر کشید.

به نظر شما چه عوملی باعث می‌شود که مستند در سینماها اکران نشود؟ آیا  در کشور مستند ساخته نمی‌شود و یا بحث فرهنگسازی است؟

به نظر می‌رسد عدم فرهنگ‌سازی موجب می‌شود که مستند در سینماهای ما به نمایش گذاشته نشود و ما هیچ وقت به مستند به عنوان یک کار درمانگر در جامعه نگاه نکرده‌ایم که می‌توان به واسطه آن کارهای اصلاحی در جامعه انجام دهیم. فیلم سینمایی ما هم همین‌گونه است و به نظر می‌رسد بدنه سینمای ما ضعیف است. در خود مستند هم که واقعا مشکلات زیادی وجود دارد. از طرفی سینما در سطح کشور کم است و به خاطر کمبود سینما و مشکلات بدنه سینما واقعا این اجازه به مستند داده نمی‌شود که دیده شود. مگر ما جز سینمای هنر و تجربه سینمای دیگری دارم که به مستند و فیلم‌های اینچنینی بپردازد؟ این سینماها در هفته دو بار به این قبیل فیلم‌ها می‌پردازند‌.

ضن اینکه به نظر می‌رسد این روند که بخواهیم همه فیلم‌ها را در سینما اکران کنیم، کاملا اشتباه است و فیلمی که شما می‌توانید در فرهنگسراها و در جلسات فیلمسازی به نمایش بگذارید و از آن تجربه کسب کرده و یا در جشنواره‌ها و ادارات و ارگان‌های دیگر زمینه دیده شدنش را فراهم کرد، ملزم به پخش در سینماها نیست اگر چه پخش آن در سینما نیز خالی از لطف نیست ولی نباید تنها منتظر پخش فیلم در سینماها بود و بایستی از فرصتی برای نمایش آن استفاه کرد که توجه مسئولین در این زمینه بسیار اهمیت پیدا می‌کند.

روزنامه صدای زنجان

انتهای پیام