پایگاه خبری صدای زنجان- گندم به عنوان يكي از اصلي‌ترين مواد غذايي و مهمترين محصول زراعي، از جايگاه ويژه‌اي در كشور برخوردار است. با توجه به رشد روز افزون جمعيت، اهميت دستيابي به خودكفايي در مورد اين محصول راهبردي روز به روز افزايش مي‌يابد. در گزارش سازمان خواروبار جهاني اظهار شده است كه عملكرد گندم در واحد سطح (هكتار) در كشور ايران از متوسط عملكرد در واحد سطح (هكتار) جهاني كمتر است. از همین رو اصلاح بذور برای این محصول استراتژیک بسیار اهمیت پیدا می‌کند.

به تازگی «جلال صبا»، استاد اصلاح نباتات گروه تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان، چهار رقم جدید گندم دیم به نام‌های «پانیذ»، «صبا۱»، «صبا۲» و «صبا۳» ثبت و معرفی کرده است. محصولی که پس از ۱۸ سال تلاش مستمر در راستای افزایش تولید محصول در اراضی دیم کم‌باران، معرفی شد. ارقام مزبور از طریق موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال کشور به‌ عنوان مرجع رسمی با همکاری موسسه تحقیقات کشاورزی دیم مورد ارزیابی و تایید قرار گرفته و در راستای ورود به اراضی کشاورزی دیم سردسیری کشور ثبت، نام‌گذاری شدند.

وی با اشاره به اینکه اصلاح گیاهان سابقه طولانی دارد، گفت: دو روش اصلاح رایج است که یکی از آنها تزریق ژن و ایجاد گیاهان تراریخته و دیگری به روش کلاسیک گزینش و کشت بذر است که با توجه به اینکه بنده تخصصم اصلاح نباتات کلاسیک است، به این شیوه رقم‌های مربوطه را اصلاح کردم و این نوع از فعالیت بسیار طولانی است و 18 سال طول کشید که من به نتیجه برسم البته روشی هم که من استفاده کردم روش خاصی بود که این موضوع هم یک مقدار موجب شد که روند اصلاح طولانی‌تر شود.

صبا با اشاره به اینکه مرکز تحقیقات کشاورزی زیر نظر مجموعه سازمان تحقیقات و آموزش وزارت کشاورزی فعالیت دارد و اصلاح بذر برای گیاهان مختلف را برای گیاهان مختلف انجام می‌دهند تا مورد استفاده کشاورزان انجام بگیرد، اظهار کرد: در دانشگاه‌ها چون سازوکار لازم در این زمینه فراهم نشده است شرایط و برنامه‌ریزی به گونه‌ای نیست که اساتید وارد این عرصه بشوند.

وی با توجه به اینکه پایان‌نامه کارشناسی ارشد و دکترای بنده در خصوص گندم بوده است، گفت: در ابتدای شروع کارم به عنوان استاد دانشگاه بر این تصمیم بودم که کاری در این زمینه انجام بدهم از همین رو تنها بر روی گندم متمرکز نشدم و چند سال پیش کار اصلاح عدس را شروع کردم و اگر عمری باشد برای سال جدید اصلاح نخود و گیاهان دارویی را برای اراضی دیم شروع خواهم کرد چرا که اعتقادم بر این است که با توجه به کمبود آبی که در سطح کشور و همچنین نزولات آسمانی کم و نامنظمی که داریم اگر ما تخصص و تولیدات گیاهی خود را بر روی اراضی دیم بگذاریم، بسیار بهتر خواهد بود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: در مورد گندم هم من زمانی که وارد دانشگاه شدم با خودم گفتم که من سالیان سال قرار است که در این زمینه کار کنم و بهتر است هدفی را برای دراز مدت برای خودم در نظر بگیرم و پایان‌نامه دانشجویان و کارهای تحقیقاتی خود را در همان راستا قرار بدهم. از همین رو سال 81 من کار خود را در این زمینه شروع کردم و یک برنامه دراز مدت اصلاح گندم برای شرایط دیم را برنامه ریزی کردم تا من هم توانسته باشم دین خودم را به این کشور ادا بکنم.

وی با اشاره به اینکه این کار به روش و سبک خودم و با فناوری‌ها و ابتکاراتی که در این زمینه داشتم، شروع کردم، اظهار کرد: این کار یک میزان زمان‌بر بود و با توجه به اینکه دست تنها بودم و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترایم نیز پس از پایان‌پایان نامه خود غالبا میرفتند، از ابتدای امر خودم آستین بالا زدم و در مزرعه رفتم و انصافا دانشجویانم هم من را در این زمینه کمک می‌کردند؛چرا که با اجرای این طرح هم پایان‌نامه آنها و هم قسمتی از یک پروژه بزرگ جلو می‌رفت.

صبا ادامه داد: من 5 تا 6 سال گندم‌های گزینش شده را تلاقی دادم و تنوعی که ایجاد کردم در لاین‌های مختلف با هم ترکیب کردم و از میان آنها گزینش انجام دادم و نتیجه این شد که به تعدادی لاین رسیدم که این تعداد لاین محصولات بهتری داشتند و این محصولات را به مرکز ثبت و گواهی بذر معرفی کردم و آن‌ها هم طبق قوانین خود دو سری آزمایش انجام دادند که آزمایشها شامل (وی.سی.یو) تعیین ارزش زراعی و (دی.یو.اس) تمایز و یکنواختی و پایداری بذر که این آزمایش‌ها را در طی دو سال در 8 استان مختلف شمالغرب کشور انجام دادند چرا که گندم‌های من برای مناطق سردسیر و کشت پاییزه هستند و بر اساس ازمایشات انجام شده 4 مورد از این گندمها پذیرفته و نامگذاری شد.

این استاد دانشگاه افزود: اکنون باید در زمینه تکثیر این گندم ها گام برداشت و چند سال باید این بذور تکثیر شوند تا به دست کشاورز برسد و کشاورز آنها را کشت کند و افزایش محصولی نسبت به محصولاتی که پیش ازکاشته است را داشته باشد

صبا در پاسخ به این سوال که «این گندم‌ها چه ویژگی‌های منحصر به فردی دارند؟» اظهار کرد: موجودات زنده از جمله گیاهان در شرایط مختلف آب و‌هوایی عکس‌العمل‌های مختلفی دارند و ممکن است در مقایسه با شرایط مختلف عکس‌العمل‌های متفاوتی نشان بدهند.رقمی از گندم‌های اصلاح شده‌ برای شرایط کم باران اصلاح شده‌ است چرا که ما در استان کمتر از 300 میلی‌متر بارندگی داریم. ضمن اینکه مشکلی که در این زمینه وجود دارد این است که گاهی آن‌قدر میزان گندم‌ها کم می‌شود که کمباین به دلیل اینکه ارتفاع گندم پایین است نمی‌تواند آنها را برداشت کند بنابراین یکی از ویژگی‌هایی که در بذرها اصلاح شده است ارتفاعشان است و در رقمهای اصلاح شده نیز حتی اگر باران کمی هم ببارد آن ارتفاع لازم ایجاد می‌شود تا بتوان برداشت محصول را داشت.

وی ادامه داد: زودرسی یکی دیگر از مزیت‌های این رقم از گندم‌ها است و با توجه به اینکه ما اواخر خرداد بارندگی نداریم و هوا هم گرم می‌شود آن موقع ما بیشتر میزان تنش خشکی را روی گیاهان خود احساس می‌کنیم و اگر گندمها بتوانند زودتر برسند و بتوانند خوشه‌های خود را پر کنند، بسیار خوب است که من روی زودرسی این ارقام تمرکز کردم و گندم‌های ما نسبت به سایر گندم‌ها زودتر می‌رسند.

صبا با اشاره به مزیتهای برخی از ارقام دیگر بذو اصلاح شده افزود:یک ویژگی دیگری که یکنوع از ارقام گندم دارد این است که علیرغم زودرسی که دارند عملکرد مناسبی نیز دارند و نسبت به ارقام موجود که در حال حاضر دارند کشت می‌شود؛ عملکرد بالاتری دارند. همچنین این ارقام گندم از لحاظ خاصیت نانوایی‌شان بهتر است و حجم نان تولیدی از این‌ گندم‌ها بیشتر است وهمچنین از لحاظ گلوتن غنی‌تر هستند و هر کدام از این 4 بذر هم ویژگی مخصوص به خود را دارند و شاید یکی گلوتن بالاتری دارد و یکی ارتفاع بلندتری دارد و دیگری زودرس‌‍‌تر است.

وی افزود: شاید علت این موضوع که این خبر در رسانه‌ها گسترش یافته است این باشد که در دانشگاه‌های ما علیرغم اینکه توانایی‌های علمی زیادی داریم متاسفانه ساز و کار  این نوع از تحقیقات فراهم نیست که اساتید به این حوزه ورود پیدا کنند و از آنجا که اصلاح بذر نیز یک موضوع بسیار زمانبری است تا به نتیجه برسد رغبت کمتری در این خصوص وجود دارد که اساتید در این زمینه ورود پیدا کنند و خیلی سال است که در دانشگاه‌ها رقم اصلاح شده‌ای به ثبت رسیده است.

این استاد دانشگاه اظهار می‌کند: همچنین متاسفانه آیین‌نامه‌ای که در دانشگاه‌ها وجود دارد، اساتید دانشگاه را به سمت چاپ مقاله سوق می‌دهد و اساتید نیز به خاطر تبدیل وضعیت استخدامی و ارتقای علمی خود چاره‌ای ندارند که در این راستا حرکت کنند و همین موضوع باعث می‌شود تا از توان علمی بالایی که دارند، استفاده عملی نبریم و باید دست در دست هم بدهیم تا سازو کارهای این چنینی بهبود یابد و وضعیت استخدامی و ارتقای علمی آنها از طریق روشهای کاربردی و نه صرفا چاپ مقاله تعیین شود. ضمن اینکه چاپ مقاله نیز ارزش خود را دارد ولی نباید تنها به میزان و تعداد مقالات چاپ شده توجه داشت و به نظر من باید به سمت تحقیقات کاربردی حرکت کنیم تا از پتانسل  علمی همکاران بیشتر بهره ببریم.

روزنامه صدای زنجان

انتهای پیام