پایگاه خبری صدای زنجان-
سود حاصل از فروش محصول برنج سبب شده تا کشاورزان زنجانی و طارمی با بی‌توجهی به
محدودیت منابع آبی نسبت به کشت این محصول آب‌بر اقدام کنند. آنها معتقدند هیچ
محصولی نمی‌تواند جایگزین برنج باشد تا بتواند سطح معیشت آنها را ارتقا دهد.
سالیان سال است که کشت برنج در
شهرستان‌های زنجان و طارم مرسوم است اما با توجه به قرارگیری استان در ردیف استان‌های
دارای تنش آبی، مسئولان ذیربط در تلاشند تا نسبت به ارائه الگوی کشت مناسب جهت جایگزینی
این محصول با محصول مناسب دیگر اقدام کنند. بنا به گفته حسین عامری، مدیر زراعت
سازمان جهاد کشاورزی این مهم تا حدودی در این مناطق صورت گرفته اما هنوز بخشی از
اراضی همچنان به زیر کشت برنج می‌رود.
برنج در شهرستان زنجان اغلب در
منطقه «حصار مشمپا» و «قيطول»، طارم در «گيلوان»، «چورزق» و «درام» و بخش ناچیزی
هم در مناطق گرمسير ماهنشان كشت مي‌شود.
هیات وزیران در جلسه ۹ آبان ۱۳۹۷
به پیشنهاد وزارت نیرو کشت برنج براساس الگوی کشت وزارت جهادکشاورزی صرفاً در
استان‌های گیلان و مازندران مجاز دانست و طبق تبصره این مصوبه در خارج از استان‌های
گیلان و مازندران، خشکه‌کاری برنج مشروط به آبیاری تحت فشار و نصب کنتور توسط
متقاضی و یا تحویل حجمی و استفاده از حداکثر (۷۰۰۰) مترمکعب آب در هکتار در یک
دوره کشت که به تأیید مشترک جهادکشاورزی و شرکت آب منطقه‌ای استان برسد، مجاز
شمرده شده است.
صدای زنجان در ابتدا موضوع میزان
آب اختصاصی برای کشت برنج (حق‌آبه) از رودخانه قزل‌اوزن و زنجانرود یا نصب کنتور
را از طریق محمود سرمستی، مدیر اداره حفاظت و بهره‌برداری از آبهای زیرزمینی شرکت
آب منطقه‌ای زنجان پیگیری کرد.
سرمستی با تاکید بر اینکه هیچ
گونه مجوز آب برای مصارف کشاورزی با توجه به ممنوعیت تخصیص آب صادر نمی‌شود تنها
به جمله «برداشت آب برای مزارع برنج اکثرا از انهار عمومی که دارای حق‌آبه است
صورت می‌گیرد و نظارت بر برداشت آب در قالب حق‌آبه مطابق با قانون توزیع عادلانه
با جهاد کشاورزی است» اکتفا کرد!
چرا کشاورزان گیلان برنج می‌کارند؟ ما هم می‌کاریم
برنج‌کاران طارمی و زنجانی در
مواجهه با برخی از طرح‌های جهاد کشاورزی نظیر کشت جایگزین که در راستای حفظ منابع
آبی با توجه به محدودیت‌های اخیر در دستور کار جدی مسئولان قرار گرفته است،
معتقدند چرا باید از آب قزل‌اوزن برای کشت محصولشان بهره نبرند. آنها با اشاره به
کشت محصول آب‌بری همچون برنج می‌گویند: کشت برنج از قدیم‌الایام در مناطق‌شان
مرسوم بوده و منبع درآمدشان محسوب می‌شود. چرا باید آب قزل اوزن، گیلان را آباد
کند اما خیرش به زنجانی‌ها نرسد؟
یکی از برنج‌کاران طارمی در
گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به وضعیت مطلوب بازار برنج عنوان کرد: برنج دانه‌شکسته
به قیمت 17 هزار و 800 تومان و صدری به قیمت 31 هزار تومان را به واسطه‌ها می‌فروشیم.
بسیاری از مشتریان به صورت خانوادگی از زنجان و استان‌های تهران، البرز و اقصی
نقاط کشور حتی گیلان همه ساله برای خرید برنج به طارم مراجعه می‌کنند.
او در رابطه با محدودیت منابع
آبی طارم با اشاره به صرفه اقتصادی برنج در مقایسه با سایر محصولات معروف طارم از
جمله زیتون و انار گفت: طارم هیچ گاه مشکل آبی نداشته است. اگر هم در برخی از فصول
قزل‌اوزن کم‌آب می‌شود به علت فعالیت‌های سدسازی است. از گذشته حرفه مردم طارم
کشاورزی و باغداری بوده و اگر مشکلاتی در رابطه با آب ایجاد شده به برنامه مسئولان
و اقدامات نسنجیده آنها برمی‌گردد نه ما! چرا وقتی ما برنج می‌کاریم می‌گویند آب
نداریم دیگر نکارید اما وقتی این آب به استان گیلان می‌رود هیچ کسی کَکَش هم نمی‌گزد؟*
تناقض؟
اردیبهشت‌ماه امسال بود که
مجتبی اسکندری، مدیر جهاد کشاورزی طارم در خصوص کشت برنج در طارم به رسانه‌ها گفت:
کشت برنج در طارم ممنوع اعلام شده و جهادکشاورزی هیچ نهاده‌ای برای کشاورزان نداده
است، هر چند که تعدادی زیادی از کشاورزان به این موضوع بی‌توجه هستند.
اظهارات مسئولان جهاد کشاورزی
در حالی است که چند وقت پیش برداشت شلتوک برنج از سطح 2 هزار و ۱۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی شهرستان شهرستان زنجان
به اتمام رسید، بنا به اظهارات مسئولان سازمان جهاد کشاورزی در مجموع بیش از 8
هزار و ۲۰۰ کیلوگرم محصول روانه بازار شد. از این میزان سطح هزار و ۳۰۰ هکتار را
ارقام محلی، حصار و گرده و ۸۰۰ هکتار را رقم‌های صدری هاشمی، علی کاظمی شامل می‌شود،
که از نظرسطح زیر کشت و تولید، شهرستان زنجان مقام اول را در سطح استان دارد.
برخلاف این مسئول و بر اساس
خبر منتشره در رسانه‌ها به نقل از روابط عمومی جهاد کشاورزی استان، جواد تاراسی،
رئیس سازمان جهاد کشاورزی زنجان بدون اینکه به محدودیت‌های کشت برنج در استان با
توجه به محدودیت منابع آبی اشاره کند در مورد مزیت‌های اقتصادی کشت برنج عنوان کرد
که این محصول علاوه برارزش اقتصادی و ایجاد اشتغال، دارای گردش مالی بیش از یک
هزار میلیارد ریال است.
تاراسی بر لزوم مدیریت الگوی
کشت این محصول تاکید کرد و گفت: به شالیکاران توصیه می‌شود از روش‌های کشت نشایی
وکودهای ریزمغذی بهره گیری کنند.
کشت برنج در مناطق فاقد آب سطحی، ممنوع است
حسین عامری، مدیر امور زراعت
سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در این رابطه در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره
به ممنوعیت کشت برنج در مناطقی که تامین آب موردنیاز محصولات از محل آبهای زیرزمینی
و چاه‌ها انجام می‌شود، اظهار کرد: در زنجان، آبیاری محصول برنج از طریق آبهای سطحی
صورت گرفته و کشت این محصول فقط در اراضی که قابلیت کشت محصول دیگری ندارد صورت می‌گیرد.
عامری با بیان اینکه از سال 92
تاکنون در راستای اجرای طرح کشت جایگزین، 400 الی 500 هکتار از اراضی کشت برنج
استان کاهش و به کشت سایر محصولات اعلامی در برنامه ابلاغی مربوط به کشت جایگزین
اختصاص یافته است، ابراز کرد: هم اکنون عمده اراضی که به کشت محصول برنج اختصاص یافته
صرفا قابلیت کشت برنج را دارند. بعلاوه اینکه منبع آبیاری این اراضی از محل آبهای
سطحی و رودخانه‌ای است که در صورت کشت این محصول مشکلی در حوزه ذخیره‌سازی آب و
کمبود آب ایجاد نمی‌کند.
وی با بیان اینکه طی 4 الی 5
سال اخیر حدود 100 هکتار از اراضی مربوط به برنج به دانه‌های روغنی اختصاص یافته
است که تلاش می‌کنیم در سال‌های آتی به تدریج طرح کشت جایگزین در اراضی برنج
شهرستان‌های زنجان و طارم توسعه یابد، عنوان کرد: دانه‌های روغنی نظیر کلزا و محصولات
علوفه‌ای نظیر «سورگوم» از جمله محصولاتی است که جایگزین محصول برنج در اراضی هدف
استان زنجان می‌شود.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد
کشاورزی استان زنجان جذابیت اقتصادی محصول را یکی از شاخص‌های مهم کشت اعلام کرد و
گفت: با توجه به قیمت بالای برنج نسبت به سایر محصولات، بسیاری از کشاورزان نسبت
به کشت برنج گرایش بیشتری دارند.
طرح پیچیده الگوی کشت
پرویز مرادی، رئیس مرکز تحقیقات
و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان با اشاره به برنامه‌های این مجموعه در
جهت رعایت الگوی کشت ابراز کرد:* در وهله نخست باید گفته شود که چندجانبه بودن طرح
الگوی کشت و مسائل فنی که در هر منطقه بسته به شرایط اقلیمی و وضعیت خاک، بافت
اجتماعی و اقتصادی و غیره متفاوت است سبب پیچیدگی آن شده است. با این توضیح که نمی‌توان
برای استان یک نسخه تحت عنوان الگوی کشت پیچید. مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و
منابع طبیعی استان زنجان دو منطقه را برای اجرای برنامه الگوی کشت انتخاب و برنامه‌های
مطالعاتی را در چند سال اخیر انجام داده است.
به منظور ترغیب کشاورزان منطقه
رجعین زنجان نسبت به جایگزینی پسته به جای هندوانه از حدود 8 سال پیش اقدام و در این
زمینه برنامه‌های آموزشی وترویجی نیز در دستور کار قرار گرفته است. با توجه به نیاز
پسته به عمق خاک کشاورزی ویژه، پس از بررسی‌های مطالعاتی مرکز تحقیقات این محصول
بهترین گزینه برای جایگزینی با محصول هندوانه است که سالیان سال است هندوانه‌کاران
این منطقه در بازار دچار مشکلات عدیده‌ای می‌شوند.
علاوه بر این نیز از حدود 3
سال قبل، پس از اجرای برنامه تحقیقاتی در رابطه با کشت محصولات اقتصادی در
ماهنشان، طرح کشت گیاهان دارویی نظیر گل محمدی و زعفران به مساحت 500 هکتار را در
دستور کار قرار دادیم که تاکنون در حدود 150 هکتار از این اراضی محصول مربوطه کشت
شده است.
گیاهان دارویی جایگزین برنج!
مرادی با اشاره به آغاز طرح
تحقیقی- ترجیحی توسط مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان که
اخیرا در دستور کار این مرکز قرار گرفته است، بیان کرد: فاز مطالعاتی مربوطه برای
توسعه کشت گیاهان دارویی و محصولات علوفه‌ای را انجام و در نظر داریم وارد فاز
اجرایی شویم. در این راستا طارم یکی از گزینه‌های ما در اجرای طرح «کشت جایگزین»
در محصول برنج است.
صرفه اقتصادی یکی از مؤلفه‌های
مهم در کشت هر محصول است، آیا محصولی جایگزین برنج که در حال حاضر یکی از اقتصادی‌ترین
محصولات پرورشی طارم به شمار رفته و با توجه به اینکه جزو محصولات ضروری مردم به
حساب می‌رود بسیاری از کشاورزان زنجان و طارم از گذشته این محصول را برای کشت
انتخاب کرده‌اند در نتیجه احتمال اینکه تولیدکنندگان از برنامه‌های مسئولان امر
استقبال نکند وجود دارد.
صرفه اقتصادی گیاهان دارویی بیشتر از برنج نباشد کمتر هم نیست
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش
کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان در این رابطه به صدای زنجان گفت: گیاهان دارویی
گزینه‌هایی دارد که کشاورزان و برنج‌کاران را برای کشت ترغیب کند. خوشبختانه در
رابطه با کشت گیاهان دارویی کشت کشاورزی قراردادی داریم که مزیت محسوب می‌شود این
مهم فقط در محصولات استراتژیک یعنی گندم و کلزا وجود دارد. اگر صرفه اقتصادی این
محصولات بیشتر از برنج نباشد مطمئنا برابر با آن است و کمتر نیست.
مرادی با اشاره به اینکه سیستم
آموزش در کشاورزان متفاوت‌تر از سایر صنوف و بخش‌های اقتصادی است، تصریح کرد: برای
ترغیب کشاورزان باید نتایج تحقیقات خود را نه بر روی کاغذ بلکه در مزرعه پیاده و
گفته‌هایمان را اثبات کنیم. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان در این
زمینه نیز اقدامات لازم را در دستور کار قرار داده است و مشکلی وجود ندارد.
هیچ محصولی نمی‌تواند جایگزین برنج شود
اما میثم یکی از برنج‌کاران
طارمی در واکنش به این اظهارات به حمایت‌های دولتی از کشاورزان کلزاکار اشاره و
عنوان کرد: مسئولان به جای برنج کشت محصولات کم آب بر معرفی می‌کنند که یکی از این
محصولات کلزا است. متاسفانه امسال سرما زدگی و هجوم پرندگان مهاجر به مزارع سبب شد
تا کلزا کاران متحمل خسارتی بالایی شوند. ما چنین چیزی را در رابطه با کشت برنج ندیدیم
و تصور نمی‌کنیم محصولی جایگزین برنج شود که به لحاظ اقتصادی به صرفه‌تر از ان
باشد!
گفته می‌شود تداوم کشت برنج در
اطراف رودخانه قزل‌اوزن سبب شوری تدریجی آب این رودخانه شده است. اما صاحبنظران و
کارشناسان با ارائه آمارهای پژوهشی تحقیقاتی معتقدند چنین موضوعی به هیچ عنوان صحت
ندارد.
کشت برنج، عامل شوری آب قزل‌اوزن نیست
حسین عامری، مدیر امور زراعت
سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در رابطه با احتمال شوری آب رودخانه‌ها به عنوان
منابع آب سطحی برای تامین نیاز آبی این محصول به صدای زنجان گفت: پاسخ به این سؤال
نیازمند بحث مفصل کارشناسی است، در این رابطه باید کارشناسان امور منابع آب و
سازمان جهاد کشاورزی تحقیقات لازم را انجام دهند تا ما نیز با استناد به این منبع
اظهارنظر کنیم. البته از نظر من اینکه تداوم کشت برنج در طارم سبب شوری آب رودخانه
قزل‌اوزن شده باشد، چیز اثبات شده‌ای نیست و نمی‌شود گفت که صرفا عامل آن مربوط به
کشت برنج بوده است.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی
استان زنجان اضافه کرد: البته شاید شوری آب رودخانه قزل‌اوزن در طارم به دنبال
خشکسالی‌های اخیر بوده باشد. اما طی 2 الی 3 سال اخیر به علت رونق بارش‌ها تصور نمی‌کنم
مشکلی شوری آب در قزل اوزن مطرح باشد.
گذر آبهای فرعی ورودی از منابع نمکی، عامل شوری آب رودخانه قزل‌اوزن
پرویز مرادی رئیس مرکز تحقیقات
و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان نیز در گفت‌وگو با صدای زنجان با رد هر
گونه ارتباط بین کشت برنج و شوری آب رودخانه قزل‌اوزن اظهار کرد: سال 95 در قالب
طرح تحقیقاتی به منظور سنجش کیفیت آب رودخانه قزل‌اوزن برای مصارف کشاورزی، تیم
کارشناسی تشکیل شد. نتایج حاصله اعم از EC آب(شوری آب)، PH خاک
و میزان آنتی‌بیوتیک‌ها که در کیفیت آب ورودی قزل‌اوزن تاثیرگذار بود، نشان داد
آبهای فرعی ورودی به قزل‌اوزن به علت اینکه از مناطق شور گذار می‌کنند، املاح
مربوطه را با خود حمل کرده و وارد جریان آب این رودخانه می‌کنند.
لزوم اجرای کشت قراردادی
جعفر نیک‌بخت، عضو هیئت علمی
دانشگاه زنجان نیز هم معتقد است عبور آبهای ورودی به قزل‌اوزن از منابع نمکی تنها
علت شور شدن آب این رودخانه می‌تواند باشد. وقتی حجم آب در برخی از فصول سال کاهش یافته
و میزان شوری آن محسوس می‌شود.
متخصص حوزه آبیاری و زهکشی با
تاکید بر اینکه علت نفی کشت محصول برنج در طارم و زنجان به دلیل «محدودیت منابع آبی»
و «استفاده بیش از حد کود که در کیفیت آب اثر منفی دارد» است، اعلام کرد: این دو
دلیل بسیار مهم بوده و ضروری است تا مسئولان مربوطه در اجرای طرح‌های دارای
پشتوانه اقتصادی نسبت به ترغیب کشاورزان برای مشارکت در کشت‌های جایگزین اقدام
کنند.
این استاد دانشگاه «کشت
قراردادی» را یکی از راهکارهای مؤثر در اصلاح الگوی کشت در رابطه با محصول برنج
اعلام کرد و گفت: اگر دولت تضمین کند که پس از کشت، محصول تولیدی کشاورز دستش نمی‌ماند،
قطعا کشاورز از برنامه دولت استقبال هم می‌کند. در حال حاضر بخش اعظمی از اراضی
کشاورزی زنجان به گندم اختصاص یافته، چرا که این محصولا در ردیف محصولات استراتژیک
قرار گرفته و مشمول خرید تضمینی است. به نظرم مسئولان محصول جایگزین برنج را
انتخاب کرده و در راستای کشت قراردادی بازار آن را هم تضمین کنند و به کشاورز اطمینان
خرید محصولش را بدهند، ان وقت می‌بینند که کشاورزان چگونه محصول برنج را رها کرده
و محصول مدنظر دولت را پرورش می‌دهند.
نیک‌بخت با اشاره به اینکه مدیریت
ضعیف و نه غلط سبب شده تا کشت قراردادی در کشور به صورت جدی پیگیری نشود، ابراز
کرد: علت این مهم می‌تواند مشکلات مالی و یا اقدام ضعیف شبکه بانکی باشد که امیدواریم
در این حوزه مسئولان امر برای حمایت از بخش تولید گام‌های مؤثری بردارند.
لیلا محمدی
انتهای پیام