پایگاه خبری صدای زنجان- «اسماعیل امینی»، شاعر و دبیر علمی نخستین دوسالانه غزل ملی حسین منزوی با اشاره به اینکه وقتی صحبت از شعر امروز که یک شاخه آن هم غزل امروز می‌شود، منظور شعری است که مربوط به روزگار ما است و بازتاب دهنده وضعیت انسان و مناسبات انسان با جهان امروز است، گفت: این بدین معنا نیست که غزل دیروز کارآمدی لازم را ندارد و آثار هنری که از گذشته برای ما باقی مانده است، به درد نمی‌خورند بلکه باید اذعان داشت این آثار بیشتر ارزش تحقیقاتی و فرهنگی دارند و امروز به عنوان جریان اصلی ما محسوب نمی‌شوند، اگرچه جزو گنجینه فرهنگی ما هستند.

وی ادامه داد: برخی از جریانات ادبی (پس از مشروطه) تعابیر غلطی از این موضوع داشتند. اکنون نیز گاهی با این تفکر غلط همچنان مواجه هستیم که چرا بایستی شعر سعدی و یا شاعران کلاسیک را مطالعه کنیم وقتی در شعر امروز کاربردی ندارد؟ باید اذعان کرد که مطالعه این آثار به این معنا نیست که تمامی آثار گذشتگان به لحاظ معنایی و زیباشناسی ارزش دارند، بلکه بسیاری از آنها کارهای موزه‌ای هستند و در واقع به درد تحلیلگران ادبیات گذشته می‌خورد تا از این آثار دستورزبان تاریخی استخراج کند.

امینی با اشاره به اینکه کتاب شعر کتاب مقدس و کتاب هدایت نیست و باید پذیرفت که این کتاب یک اثر بلاغی و عاطفی است، خاطرنشان کرد: موقع مطالعه این گونه کتابها ما کتاب هدایت نمی‌خوانیم وباید این موضوع را بپذیریم که در کتابهای شعری نباید به خالق و نظام فکری که در آن طرح می‌شود چندان توجهی داشت اگر چه برخی این خطاها را دارند  و به تحلیل معنایی شعر می‌پردازند و از آن توقع هدایت دارند که این امر اشتباهی است.

نمی‌توانیم پسندهای خود را به عنوان ویژگی‌های غزل امروز جایگزین کنیم

وی با اشاره به اینکه ما نمی‌توانیم پسندهای خود را به عنوان ویژگی‌های غزل امروز جایگزین کنیم، افزود: تعداد زیادی از شاعران امروز بر این اعتقاد هستند که دیگر نبایستی در غزل امروز صحبتی از متافیزیک و معنویت باشد، باید اذعان کرد که این ترجیح آن دسته از افراد است و نمی‌توان این موضوع را یک ویژگی در غزل امروز دانست.

دبیر علمی نخستین دوسالانه غزل ملی حسین منزوی با اشاره به اینکه برای اینکه بدانیم که غزل امروز به چه مورادی می‌تواند اشاره دارد باید کتابهای مهم و ارزشمند این دوره را مطالعه کنیم و ببینیم که در شعر امروز این چند کتاب غزل خوب چه ویژگی‌هایی دارند که بر این اساس بگوییم غزل امروز به لحاظ زبانی و نظام فکری و زیباشناسی چه ویژگی‌هایی دارد، گفت: لزوما نمی‌توان اذعان داشت که غزل امروز ادامه همان غزل گذشته است؛ چنانچه غزل حافظ هم ادامه غزل قرن ششم و هفتم نبوده است، اگر چه حافظ از رهاوردهای غزل‌های پیش از خود استفاده کرده است اما با غزل سعدی که صد سال پیش از او می‌زیسته و از همشهریان او است متفاوت است چرا که اگر این گونه نباشد؛ شعر نیست.بنابراین می‌توان گفت این روند در آثار شاعران قرن نهم و دهم هم ادامه دارد و آثار این دوره نیز با اشعار سایر قرون به لحاظ زیباشناسی و زبانی و جهانشناسی متفاوت است.

وی با اشاره به اینکه در روزگار ما دگرگونی زندگی به نسبت گذشته سریعتر و وسیعتر بوده است و مسلما این موضوع بر روی غزل نیز تاثیر گذار بوده است، اظهار کرد: یک بخشی از شاعرانی که در این دوره غزل می‌گفتند؛ دلبستگی‌هایی به غزل‌های شاعران در دوره‌ها و قرون گذشته داشتند که در اشعار این شاعران نمودهایی از این تاثیرپذیری از این افراد را می‌توان دید. برای مثال استاد شهریار دلبسته غزل حافظ بود و این را در اشعار او هم می‌توان دید که زبان حافظ و نگاه زیباشناسی او در اشعار شهریار تکرار می‌شود.

دامنه واژگانی زبان شعر و غزل گسترده‌تر شده است

امینی با بیان اینکه مهمترین تحولی که در غزل امروز دیده میشود این است که دامنه واژگانی زبان شعر و غزل گسترده‌تر شده است، گفت: امروز بسیاری از واژگان که به نظر می‌رسد اصلا به کار غزل نمی‌آیند، در غزل مورد استفاده قرار می‌گیرند.هر چند در این زمینه در دوره مشروطه تلاشه‌ایی شد ولی این تلاش‌ها دچار شتاب‌زدگی شد و کلماتی نیز وارد شعر گشت که چندان در غزل جای خود را پیدا نکردند.

امینی با اشاره به اینکه تنوع زبانی در شعر امروز بالا است، گفت: در این دوره از سبک خراسانی و زبان نزدیک به گفتار امروزی در شعر دیده می‌شود و هزار سال تجربه زبانی شعر فارسی در غزل امروز خود را نشان داده است.

انسجام ابیات در این دوره بیشتر از هر زمان دیگری است

وی با اشاره به ویژگی دیگری از غزل امروز افزود: به نظر می‌رسد انسجام ابیات در این دوره بیشتر از هر زمان دیگری باشد و به طرق مختلف این انسجام در ابیات دیده می‌شود که ساده‌ترین شکلش از طریق بیان روایت و داستان است که اتفاق می‌افتد چرا که روایت و گفتگو خط زمانی دارند و این به انسجام ابیات در شعر می‌انجامد.

این مسئول با بیان اینکه نظام زیبایی شناسی امروز نسبت به گذشته کاراتر شده است، اظهار کرد: در گذشته به دلیل اینکه بلاغی بودن شعر؛ خود مشروعیت داشت، تکنیکها و صنعتهای شعری آن هم در شعر مشروعیت می‌یافت و در شعر این تکنیکها را حتی به زور هم شده است وارد می‌کردند و شاعر مجبور بود که به لحاظ آرایش و پیرایش به شعر تکنیک‌ها و آرایه‌هایی را وارد بکند که چندان کارکردی هم نداشت و این کار را موجب سخت و دشوار شدن شعر می‌شد. غزل امروز این آراستن‌های بی‌مورد را کنار گذاشته است و به جای آن مجموعه فنون بلاغی کارآمد و زنده را برای شعر استفاده می‌کند که بسیار اهمیت دارد. به این شکل که نظام بلاغی در شعر امروز نظام بلاغی طبیعی است و بلاغت نمی‌خواهد به زور خود را قالب مخاطب کند.

در غزل امروز تنوع نظام فکری بالاتر است

امینی افزود: در شعر شاعرانی که امروزه نظام فکری دارند (نظام فکری لزوما ارزشمند نیست) نسبت به گذشته تنوع نظام فکری دیده می‌شود به طوری که تنوع نظام فکری به موضوع عشق و جهان و حوادث آن بسیار بالا است و این گونه نیست که وقتی شعری را می‌خوانید ببینید که معانی تکراری و از پیش تعیین شده‌ای در شعر وجود دارد. اگر چه این موضوع رد شعر گذشتگان ما وجود داشت که یک طرز تفکر به اشکال مختلف در شعر گنجانده می‌شد.

وی با اشاره به یکی دیگر از ویژگی‌های غزل امروز خاطرنشان کرد: بینامتنیت (ارجاع به اشعار و متون دیگر) در شعر امروز به صورت پنهانی‌تری نسبت به گذشته وجود دارد و این گونه نیست که شما با همان ارجاعات معمولی رو به رو شوید. در واقع ارجاعات خلاقانه‌تر از گذشته هستند.

دامنه موضوعی غزل گسترش یافته است

وی با اشاره به مجموعه تلاش‌هایی که در زمینه گسترش موضوعی غزل شده است، گفت: به هر طریق غزل یک شعر عاشقانه و توصیفی است و تلاش‌های زیادی در زمینه گسترش دامنه موضوعی غزل شده است و همین امر موجب شده است که ظرفیت غزل نسبت به گذشته افزایش یابد. ضمن اینکه امکانات ادبیات داستانی از جمله روایت، تعلیق و گفتگو و غیره وارد غزل شده است.

امینی با بیان اینکه هموراه باید توجه داشت که در شعر شاعران مطرح تصویرسازی‌ها، تصویرسازی‌های خلاقانه‌تری است،اظهار کرد: این تصویرها موجب رها شدن غزل از قالب سنتی خود شد و فضای تنفسی جدیدتری را به غزل داد.

انتهای پیام/

خبرنگار: زهره میرعیسی‌خانی