زهره میرعیسی‌خانی- قدم در این خانه که می‌گذاری می‌توانی عمارتی را ببینی که روزگاری طبیب نامی شهر در آن روزگار می‌گذرانده و شاید هر بار با تقه دری مردی، زنی و یا بچه‌ای پی پزشک آمده بوده تا او را بالای سر بیمار ببرد.

صدای گرامافون، گلدان‌های شمعدانی کنار پنجره و نوری که از لابه لای پنجره مشبک دارد می‌تابد همه و همه ساخته ذهنی است که به دنبال این آمده است که هویت شهر خود را در این خانه بیابد.

رفیقی می‌گفت بر اساس قانون فیزیک صدا، سال‌های سال در فضا باقی می‌ماند و از بین نمی‌رود شاید اگر می‌شد صدای این خانه را شنید، می‌شد صدای مسعود‌الحکما را شنید که در این خانه سالیان سال زندگی کرده است...

به گزارش صدای زنجان، در حد فاصل سبزه‌‌میدان تا امیرکبیر واقع در کوچه معینی، خانه‌ای قرار دارد که آن را خانه «مسعودی زنجان» یا همان «خانه کوچه معینی» نام نهاده‌اند. خانه تاریخی و قدیمی «مسعودالحکما» از عمارت‌های به نام و ماندگار شهر زنجان است که از زنده یاد مسعودالحکما در این شهر به یادگار مانده است .

قدم در این خانه که می‌گذاری می‌توان یاد و نشان حضور این دو طبیب حاذق ایرانی را دید که در دوره قاجار در این خانه زندگی می‌کردند دکتر عیسی خان، طبیب زنجانی ملقب به "مسعودالحکما" و برادرش "سعدالحکما" از تنها طبیبان حاذق خطه زنجان بودند که با اخذ نشان لیاقت در دوره قاجار از سوی محمدعلی شاه قاجار به شهر زنجان در خدمت مردم این دیار به امر پزشکی و مداوای بیماران مشغول بودند.

این خانه اجدادی با صدور سجل و شناسنامه در عصر پهلوی اول به تنها فرزند وی روانشاد «بانو مستوره مسعودی» رسیده و از ایشان به نسل‌های بعدی انتقال یافت که در شهر زنجان به نام خانه اجدادی مسعودی و «عمارت مسعود الحکما» معروف است.

خانه تاریخی مذکور چهار نسل را در خود جای داد و پس از پنجمین نسل در تابستان ۱۳۹۵ واگذار شد.

 در این خصوص مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه که نقش مهمی در بازسازی و مرمت این خانه داشته است، می‌گوید: خانه «معینی» زیر نظر سرهنگ حسین هشترودی که علاقه زیادی به خانه‌های قدیمی دارد، همچنین زیر نظارت مستقیم اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری مرمتش شکل گرفت.

میر موسی انیران ادامه می‌دهد: این بنا مربوط به دوره قاجار است و قدمت تاریخی بالایی دارد ضمن اینکه در کنار بناهای تاریخی دیگری نظیر مترجم‌السلطنه و معصومی بنا شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد زنجان اظهار می‌کند: این بنا در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی و بافت تاریخی شهر قرار دارد و دسترسی به این خانه از سمت سبزه‌میدان و امیرکبیر میسر است.

وی می‌افزاید: این بنا در دو طبقه احداث شده است و دارای حدودا 800 متر مربع مساحت است ضمن اینکه دارای حیاط مرکزی است که از خصوصیت معماری ایرانی محسوب می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد زنجان با اشاره به اینکه بنای این خانه در شمال و جنوب این مجموعه شکل گرفته است، اظهار می‌کند: ساختمان ساخته شده در ضلع شمالی دارای دو طبقه و بنای واقع شده در بخش جنوبی یک طبقه است که در ضلع شمالی فضای مسکونی و در بخش جنوبی فضای خدمانی مستقر است.

انیران تصریح می‌کند: به لحاظ ساختمانی همواره سعی می‌شده است جایی که نور و روشنایی بیشتری قرار دارد فضای مسکونی مستقر باشد و در بخش جنوبی که نور کمتر است فضای خدماتی واقع شود.

وی می‌افزاید: در ابتدای امر سعی شده است تا مطالعه بر روی این بنای تاریخی صورت گیرد و با بررسی نقشه، وضعیت موجود این عمارت شناسایی شود و سپس مطالعات مرمتی روی مجموعه شکل گیرد.

مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه خاطرنشان می‌کند: از آنجا که این بنای تاریخی کارکرد مسکونی و شخصی دارد، در خصوص مرمت این بنا برخی از شرایط برای زندگی بهتر در این خانه مد نظر گرفته شد تا بتوان به بهترین نحو از آن بهره برد.

انیران اظهار می‌کند: در درجه اول سعی شده است که روی مقاوم‌سازی این بنا هم از نظر «پی‌سازی» و هم از نظر «بدنه اصلی ساختمان» کار شود که می‌توان اذعان کرد «پی» خانه از استحکام خوبی برخوردار بود و در مورد بدنه اصلی هم نسبت به زمین لرزه و عوامل محیطی مقاوم شده است، ضمن اینکه سعی کرده‌ایم که تمامی الگوهای که در گذشته بوده است را رعایت کنیم و برای نمونه دیوار‌های قطور یکی از ویژگی‌های خانه‌های قدیمی است که در این بنا همان قطر 60 سانتیمتر حفظ شد تا با توجه به اینکه این بنا در قلب شهر قرار دارد صدا چندان مشکلی ایجاد نکند.

این مسئول با اشاره به اینکه در گذشته ملات و مصالح به کار رفته در ساختمان‌ها معمولا عایق برودت هوا و صدا بودند، اظهار می‌کند: سعی شده است در مرمت این بنا نیز از ملات و مصالحی استفاده کنیم که مشابه گذشته عایق برودت و صدا باشند.

مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه اذعان می‌کند: گذشته از تمام این تفاسیر سعی شده است که به طور کلی در بازسازی و مرمت این بنا ضمن اینکه بافت قدیمی این بنا را حفظ می‌کنیم مقداری نیز معاصرسازی کنیم  و الگو‌ها را حفظ کنیم و سیستم جدید نیز به کار گرفته شود.

وی با اشاره به اینکه در معماری زنجان همواره لنگه‌های باز، شعاع عمودی است، اظهار می‌کند: این امر بدین معنا است که تمام درها و پنجره‌ها دو لنگه هستند که این مهم را نیز در بافت این بنا حفظ کردیم تا کنترل نور و تهویه به درستی انجام گیرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد زنجان با اشاره به اینکه در این مجموعه 2 مورد «لمبه‌کوبی» وجود دارد، می‌گوید: این «لمبه‌کوبی»‌ها بسیار قدیمی هستند که به جهت اینکه تاریخی بودند اینها را از روی سقف باز کردیم و پس از مرمت دوباره به سقف متصل کردیم.

وی می‌افزاید: در معماری قدیم هر یک از دیوارها، سقف و کف ساختمان دارای هویت و شخصیت جداگانه‌ای بودند و هر کدام به واسطه تزئیناتی که در آن به کار گرفته می‌شد قابل تشخیص بودند اما معماری جدید این زیبایی‌ها را ندارد و هویت هر کدام از اجزای خانه در این معماری از بین رفته است به طوری که می‌توان جای سقف و کف ساختمان را بدون اینکه اتفاقی بیفتد، تعویض کنیم.

این مسئول با اشاره به اینکه تا چند هفته آینده آیین رونمایی این بنا برگزار می‌شود، می‌گوید: کارهای مرمت این ساختمان قدیمی به پایان رسیده است و در حال تجهیز این ساختمان هستیم.

انیران در خصوص ضرورت بازسازی و مرمت بافت‌های قدیمی شهر اظهار می‌کند: بایستی به سمتی حرکت کنیم که زمین‌ها و ساختمان‌های قدیمی شهر را که ارزش تاریخی دارند را شناسایی کنیم و به دنبال مرمت آنها باشیم چرا که با مرمت این ساختمان‌ها ضمن اینکه می‌توانیم هویت تاریخی این شهر را حفظ کنیم موجب افزایش بهای این زمین و ساختمان‌ها می‌شویم.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد زنجان تصریح می‌کند: در آینده نزدیک شاهد این خواهیم بود که به سمتی حرکت شود که بافت‌های تاریخی شهر احیا شوند تا هویت تاریخ شهر دوباره شکل بگیرد.

وی با اشاره به اینکه با مرمت این ابنیه ضمن اینکه بافت‌های تاریخی شهر را زنده می‌کنیم و موجب جذب توریست برای بازدید از این بافت‌ها می‌شویم، اظهار می‌کند: این امر می‌تواند به اقتصاد شهر کمک شایانی کند.

#خانه مسعودی زنجان