زهره
میرعیسی‌خانی- سومین نشست نقد و بررسی کتاب «سیزده هزار گلوله»
با حضور محمدعلی خامه‌پرست نویسنده این کتاب، روز سه‌شنبه 29 آبان ماه 97 در حوزه هنری
استان زنجان برگزار شد.
به گزارش صدای زنجان، تاریخ شفاهی
یکی از شیوه‌های پژوهش در تاریخ است که به شرح و شناسایی وقایع، رویدادها و حوادث تاریخی
بر اساس دیدگاه‌ها، شنیده‌ها و عملکرد شاهدان، ناظران و فعالان آن ماجراها می‌پردازد.
تدوین تاریخ شفاهی جنگ، یکی از
مهم‌ترین حوزه‌های کاری تاریخ شفاهی ایران در چند سال گذشته به شمار می‌رود به نحوی
که رشد و نموّ تاریخ شفاهی در ایران، مدیون همین تاریخ شفاهی جنگ بوده و کتب چاپ شده
در این زمینه، یکی از مهم‌ترین و عمده‌ترین اشکال چاپ در این حوزه است. بررسی کتاب‌های
چاپ‌شده در زمینة تاریخ شفاهی جنگ نشان می‌دهد که در ابتدا اکثر کتاب‌ها در تهران تدوین
شده و به چاپ می‌رسیده، حتی اگر در زمینة موضوعاتی خارج از تهران بوده باشد. با توجه
به تأسیس و رشد مراکز بنیاد حفظ آثار دفاع مقدّس در شهرستان‌ها و دیگر مراکز تاریخ
شفاهی مرتبط با تاریخ جنگ، به یکباره حجم عظیمی از کتاب‌های خاطرات جنگ تدوین و چاپ
شد که دارای نقاط ضعف و قوّت خاص خود بود.
امروزه برخی از دانشوران تاریخ
شفاهی با تحریر در تاریخ شفاهی مخالف‌اند و برآن‌اند که تحریر، سبب تحریف در تاریخ
شفاهی می‌شود و در مقابل، بر شفاهیتِ تاریخ شفاهی، به منزلۀ یکی از عناصر بنیادین آن
تأکید می‌نمایند، از سوی دیگر، بسیاری از فعّالان حوزۀ تاریخ شفاهی همچنان بر ضرورت
تحریر اصرار دارند و از آن دفاع می‌کنند. موافقان تحریر در تاریخ شفاهی نیز خود به
همین شیوه عمل می‌کنند، برخی در تحریر، در پی نزدیک کردن گفتار به زبان معیار نوشتاری‌اند،
برخی دیگر برآن‌اند که در تحریرِ گفتار تا آنجا که ممکن است باید به زبان گفتاری وفادار
بود.
نشست نقد و بررسی کتاب «سیزده
هزار گلوله» به همت دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری حوزه هنری، با حضور محمدعلی خامه‌پرست
نویسنده کتاب، منتقدان ادبی، نویسندگان و علاقه‌مندان به حوزه داستان در حوزه هنری
زنجان برگزار شد.
در این خصوص مسئول دفتر فرهنگ
و مطالعات پایداری حوزه هنری زنجان در معرفی کتاب «سیزده هزار گلوله»، گفت: کتاب «سیزده
هزار گلوله» خاطرات امیر سرتیپ دوم کریم‌محمد علیزاده هوشیار، از رزمندگان دوران دفاع
مقدس است که به قلم محمدعلی خامه‌پرست نگاشته شده است.
اکبر کیانفر ادامه داد:کتاب
«سیزده هزار گلوله» محمدعلی خامه‌پرست با حمایت اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع
مقدس در قطع رقعی در 168 صفحه و با تیراژ 1000 جلد به چاپ رسیده است.
این مسئول خاطرنشان کرد: برگزاری
جلسات معرفی، نقد و بررسی کتاب‌های شعر و داستان در حوزه هنری زنجان از برنامه‌های
پرطرفدار و مستمر است که با رویکردهای ایجاد زمینه‌های مناسب و مطلوب جهت ارج نهادن
به فرهنگ مطالعه و گسترش فرهنگ نقد ادبی در سطح جامعه ادبی استان به صورت ماهیانه و
با حضور نویسندگان و منتقدان و صاحبنظران عرصه نقد کتاب برگزار می‌شود.
در ادامه نویسنده کتاب «13هزار
گلوله» اظهار کرد: کتاب سیزده هزار گلوله خاطرات کریم محمد علیزاده هوشیار است که جزو
ارتشی‌هایی بود که اهل تبریز بوده و در زنجان
اقامت داشت.
محمدعلی خامه‌پرست ادامه داد:
خاطرات رزمندگان ارتشی به مراتب کمتر نوشته شده است از همین منظر توجه به این قشر اهمیت
پیدا می‌کند.
نویسنده کتاب سیزده هزار گلوله
با اشاره به اینکه این کتاب با بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس به چاپ رسیده است و در قالب
تاریخ شفاهی قرار می‌گیرد، اظهار کرد: تاریخ شفاهی به لحاظ اینکه بدون هیچ دخل و تصرفی
در جملات و روایت هر آنچه را که راوی بیان می‌کند، پیاده می‌کند در حالی که در خاطره
دست نویسنده کمی باز است و می‌تواند اندکی در کلمات دخل و تصور کند.
وی با اشاره به اینکه تاریخ شفاهی
سند مکتوب وقایع تاریخی است، گفت: در این قالب راوی همه چیز را باید با سندیت تمام
بیان کند و نویسنده نباید کلمه‌ای اضافه بر آنچه که راوی بیان کرده است، بنویسد.
این نویسنده که پیش از این 6
کتاب با بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس با نام‌های روز امتحان(سوم خردادی‌ها)، ریحانه‌های
رحمانی، می‌خواهم مهندس شوم، (شهر خوب، خانه زیبا)، مهندس وظیفه‌شناس، من خود توانمندم
اگر تو، دشت لاله، پرچمی در میدان مین به چاپ رسانده است، در خصوص ضرورت بازنویسی خاطرات
پاسداران و رزمندگان جنگ خاطرنشان کرد: خاطره‌نویسی و یا تاریخ شفاهی روزگار جنگ برای
حفظ وقایعی که روزگاری در برهه خاصی در کشور اتفاق افتاده است، صورت می‌گیرد و با توجه
به اینکه متن این حوادث و اتفاقات در خود تاریخ نمی‌آید باید برای این بخش از تاریخ
را در خاطرات و زندگینامه‌های شهیدان جستجو کرد.
این نویسنده افزود: برخی از این
خاطرات به صورت دست‌نویس است و حاصل کار خود پاسدار است که بخشی از خاطرات خود را در
قالب یک کتاب بیان می‌کند، و یا کار با کمک یک نویسنده نوشته می‌شود که توسط نهاد و
سازمانی که در تعریف وظایف آنها بحث جمع‌آوری خاطرات شهدا گنجانده شده است و بنیاد
حفظ آثار دفاع مقدس یکی از این نهادها است، جمع‌آوری می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: با خواندن این
خاطرات می‌توان بخشی از وقایع را به صورت خاطره و یا تاریخ مکتوب بیان کرد تا در دسترس علاقه‌مندان این حوادث تاریخی قرار
بگیرد.
در ادامه فرزاد بیات موحد با
اشاره به اینکه تاریخ شفاهی یک گونه‌ای از خاطره نویسی است که به صورت سوال و جواب
ارائه می‌شود و در قالب این سوال و جواب مخاطب را با آنچه که در زندگی راوی اتفاق افتاده
است، آشنا می‌کند، گفت: این نوع از قالب‌های خاطره‌نویسی باید سندیت داشته باشد و زمان
و مکان و حوادث کاملا مستند باشد.
وی ادامه داد: با توجه به اهمیت
آنچه که در سال‌های دفاع مقدس شکل گرفته است و وقایع مهمی که رخ داده است و قسمتی از
سرزمین ایران از غرب تا جنوب غربی درگیر اتفاقات جنگ بوده است به نظر می‌رسد در قالب
این نوع ادبی بتوان بخشی از اتفاقات این دوره با جزئیات زیاد از زبان افراد و راویان
درگیر این حوادث نقل شود.
این نویسنده با اشاره به اینکه
در استان زنجان نیز به صورت انگشت‌شمار به این شکل و در این قالب کتاب وجود دارد، گفت:
کتاب سیزده هزار گلوله محمدعلی خامه‌پرست از این نوع است که مورد نقد و بررسی قرار
گرفت.
بیات موحد می‌افزاید: این کتاب
به خاطرات سرتیپ هوشیار فرمانده تیپ زرهی زنجان می‌پردازد که کتابی است که اطلاعات
جدید و نو از مسائل جنگ دارد و با توجه به اینکه راوی این کتاب در خصوص یگان‌هایی که
در تیپ جنگی وجود داشته، اطلاعات خوبی داشته است، به خوبی آن را شرح داده است.
وی خاطرنشان کرد: اما به نظر
می‌رسد در برخی موارد به
دلیل گذشت زمان و کهولت سن راوی برخی از اطلاعات ذی‌قیمتی که باید در این کتاب آورده
می‌شد را بیان نکرده است جز در محدوده‌ای که به «عملیات نصر» که در دی ماه سال 59 اتفاق
افتاده است، می‌پردازد و در این بخش وقایع به تفصیل بیان شده است و دلیل شکست در این
عملیات مطرح شده و دلایل بررسی شده است.
نویسنده کتاب «روزهای ارغوانی»
با اشاره به اینکه در مورد ویراستاری کتاب نیز مشکلاتی دیده می‌شد و یک میزان در این
زمینه کاهلی صورت گرفته بود که جای تصحیح دارد، گفت: نویسنده و یا تدوین‌گر، کار زیادی
در جهت پویا‌سازی اسامی و شخصیت‌هایی که در کتاب آورده شده بود، نکرده است و در برخی
موارد، اسامی افرادی در کتاب دیده می‌شد که توضیحاتی در مورد آنها داده نشده بود.
وی افزود: در خصوص دوران کودکی
راوی اطلاعات کمی در کتاب دیده می‌شد و از زمینه‌های رشدی و تربیتی این رزمنده جنگ
اطلاعات چندانی در کتاب دیده نمی‌شود. همچنین در کتاب موارد تکراری بیان شده بود که
نباید می‌آمد و باید حذف می‌شد و کمبود اسناد نیز از مواردی بود که دوستان منتقد به
آن اشاره داشتند.
این نویسنده خاطرنشان کرد: یک
کتاب تاریخ شفاهی باید با سوال و جواب همراه باشد و با سوال و جواب به تمام جزئیات
زندگی راوی پرداخت شود که خود راوی به همین میزانی که در کتاب بود بسنده کرده بود و
اجازه پرداخت بیشتر نداده بود. با این وجود این کتاب جزو آثاری است که ارزش خواندن
را دارد و می‌تواند بخشی از اتفاقات آن دوران را به مخاطبین خود ارائه دهد.
در ادامه نویسنده کتاب «پسران
من» با بیان اینکه راوی در کتاب‌های تاریخ شفاهی دفاع مقدس بسیار اهمیت دارد، اظهار
کرد: روایت‌گر در کتاب‌هایی تاریخ شفاهی مانند یک شاهد صادق است که گفته‌هایش مورد
اعتماد خواننده است.
فاطمه شکوری ادامه داد: با توجه
به این که در کتاب «سیزده هزار گلوله» راوی کمترین فاصله زمانی و مکانی را با روایت‌ها
داشته است پس می‌توان این را از نقاط قوت این کتاب در نظر گرفت.
این نویسنده، با اشاره به ضعف
مصاحبه‌گری اثر افزود: در این کتاب مصاحبه‌گر در خصوص اطلاعات خوبی که راوی بیان کرده
نتوانسته به خوبی به آن بپردازد.
با توجه به اینکه ادبیات جنگ
در تمام کشورهای دنیا به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش ادبی شناخته می‌شود، به نظر می‌رسد
کار در این زمینه به عنوان بخشی از تاریخ این کشور اهمیت داشته باشد و نشست‌های اینگونه
می‌تواند در بهتر شدن کار نویسندگان مفید باشد.
#سیزده هزار گلوله، محمدعلی
خامه‌پرست، روزهای ارغوانی