زهره میرعیسی خانی- سراهای محله به عنوان «خانه تولیدکننده مشارکت و تعاملات چهره به چهره» می‌تواند مرکز آشنایی برای اهالی محله باشد و از سوی دیگر با روش‌های پیشگیری از جرم از جمله آموزش در قالب برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی و غیره مشکلات روزمره را از طریق تولید مشارکت و گفت‌وگو، به بوته نقد سپرده و در راستای حل آنها، راهکار ارائه نماید.

توسعه فرهنگی اجتماعی شهرها و به ویژه کلان‌شهرها جز از طریق جلب مشارکت شهروندان در سه بعد تصمیم‌گیری برنامه‌ریزی و اجرا با رویکرد محله محور به درستی تحقق نمی‌یابد.

 سرای محله‌ها به عنوان بستری برای گسترش مشارکت شهروندان و واسطه‌ای بین مدیریت کلان شهری و شهروندان عمل می‌کند و مدیریت شهری را به شیوه‌ای از پایین به بالا و با صرف هزینه‌ای کمتر و بازدهی و کارآمدی بیشتر امکان پذیر می‌کند.

به گزارش صدای زنجان، امروزه با تغییر سبک زندگی مدرن و رشد فردگرایی و نیز تغییر در ساختار معماری مسکونی و معابر و امکانات شهری در محلات مختلف، امکان آشنایی‌ها محدود شده حتی همسایه‌ها در داخل یک واحد مسکونی آپارتمانی گاه با یکدیگر بیگانه‌اند و کمتر همدیگر را می‌بینند و حداقل تعامل را با هم دارند. به اصطلاح همسایه از همسایه خبر ندارد. این عدم تعامل مانع شناخت و درک هم محلی‌ها از مسائل، نیازمندی‌ها و توانمندی‌های یکدیگر است و هویت‌یابی اجتماعی افراد به درستی تحقق نمی‌یابد.

در محلات شهری جوامع معاصر به‌دلیل تغییرات کالبدی، اقتصادی و تکنولوژیک، شبکه روابط اجتماعی و الگوی اعتماد عمومی تغییر می‌کند و مناسبات میان شهروندان به هم می‌خورد. در واقع، بستری برای تحول فراهم می‌شود، اما همین وضعیت می‌تواند آسیب‌زا باشد. احساس تعلق و همبستگی گروهی و حس اعتماد به هم محله‌ای‌ها کاهش می‌یابد و امنیت اجتماعی و در نتیجه میزان مشارکت اجتماعی کاهش می‌یابد.

امروزه در مدیریت شهری جدید،‌ بویژه در کلان شهرها رویکرد جدیدی مطرح شده و آن رویکرد محله محوری است. رویکرد محله محوری به مدد توسعه و تقویت تشکل‌های محله‌ای، در پی احیای حس تعلق و مسئولیت‌پذیری و بازگشت به نگاه سنتی به محلات شهری در کنار پذیرش تغییر و تحولات مدرن توسعه شهری است.

 در این خصوص، شهردار زنجان، در طی نشست خبری که با اصحاب رسانه با اشاره به اینکه اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بناست تا هر خانه قدیمی که در این شهر توانایی ایجاد یک سرای فرهنگی یا سرای محله را داشته باشد، به شهرداری معرفی کند، گفت: شهرداری حاضر است تا در این راستا با میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شریک شود یعنی در بحث مرمت که جزو وظایف این اداره محسوب می‌شود، به این ارگان کمک رسانی کند.

وی با اشاره به اینکه شهرداری حاضر است در بحث مرمت، تملک و تجهیزات وارد عرصه شود و در این امر با اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همکاری داشته باشد، ادامه داد: اکثر خانه‌های قدیمی به لحاظ تاسیسات دچار مشکل است و آب، فاضلاب، گرمایش و سرمایش مشکل دارد از همین رو شهرداری حاضر است در این زمینه وارد کار شود و به جای اینکه خود را درگیر ساخت فرهنگسرا و ساختمان جدید کند، یک ساختمان قدیمی را که در بافت تاریخی زنجان وجود دارد را مرمت کند و به فرهنگسرا تبدیل کند.

این مسئول با اشاره به اینکه در آخرین جلسه‌ای که با میراث فرهنگی صحبت شده است عنوان شد تا این سازمان لیست یک سری بنا را در اختیار شهرداری قرار بدهید که این کار هنوز صورت نگرفته است، گفت: کار فرهنگی کار فردی نیست و شهرداری به تنهایی نمی‌تواند متولی این موضوع باشد.طی بازدیدی که از«سرای دخان» بازدید به عمل آمد، آمادگی خود را جهت مرمت این سرا اعلام کردیم و حاضریم پس از مرمت این سرا آن را تبدیل به یک مرکز فرهنگی کنیم.

در گذشته محله‌های شهری هویت خاص خود را داشتند و روابط سنتی چهره به چهره بیشتر بود. ساختار خانه‌ها و اماکن عمومی به گونه‌ای بود که خود به خود مردم در تعامل عمیق با یکدیگر بودند. پیاده‌روی در معابر مشترک، رفع نیازها و خریدهای روزانه و ... در داخل محله انجام می‌شد. برخورد چهره به چهره و چانه زدن ها با کاسبان و فروشندگان و ارائه دهندگان خدمات محلی حس همدلی و هویت یابی و تعلق به محله را در شهروندان بیشتر می‌کرد. نقش محوری مساجد، صندوق‌های قرض‌الحسنه محلی، برخورداری از مشاوره‌های معتمدین و ریش سفیدان محله در حل و فصل مشکلات و مسائل مبتلابه محله در حوزه‌های مختلف و همیاری اهالی برای رسیدگی به مسائل نیازمندان و جوانان وهمه و همه نمودهایی از مشارکت عمیق و همدلانه اهالی محل با یکدیگر برای بهبود زندگی و مدیریت محله بود.

 در چنین بستری طبیعی است که آسیب‌ها و انحراف‌های اجتماعی نیز به حداقل می‌رسید و امنیت اجتماعی در سایه نظارت گروهی تامین می‌شد. اهالی محله در گذشته در مدیریت، آبادانی، پاکسازی و ایجاد امنیت و نگهبانی از محله مشارکت داشتند و در تمام مسایل مربوط به محله، نقش مردم حائز اهمیت بود. از همین به نظر میرسد که اگر سرای محله در بافت‌های تاریخی شهر ایجاد شوند علاوه بر اینکه می ‌توانند در حفظ فرهنگ تاریخی یک شهر اهمیت داشته باشند می‌توانند در زمینه‌ کاهش آسیب‌های اجتماعی نیز نقش موثری داشته باشند.

در ادامه رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در مصاحبه با صدای زنجان در پاسخ به اینکه «چرا تاکنون خانه‌هایی که قابلیت ایجاد شدن به سرای فرهنگی و یا سرای محله را دارند به شهرداری معرفی نکرده‌اید؟» اظهار کرد: خانه‌هایی که قابلیت تملک دارند از سوی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به شهرداری معرفی شده است.

یحیی رحمتی با اشاره به اینکه یکی از راه‌های حفظ بناهای ارزشمند تاریخی شهر مرمت و احیای آنها است، گفت: یکی از راه‌های ماندگار کردن این بافت‌ها تبدیل این خانه ها به سرای محله است که می‌تواند کارکرد موزه و عمومی داشته باشد.

وی افزود: در حال حاضر اسم سراها به شهرداری اعلام شده است و 7 خانه در چهار محله از شهر برای تبدیل شدن به سرای محله به شهرداری ارسال شده است که قابلیت تملک را هم دارد و اگر در مراحل بعدی اطلاعاتی تکمیلی نیز مورد نیاز شهرداری باشد در حداقل زمان در اختیارشان قرار خواهیم داد.

رحمتی افزود: به موازات این خانه‌ها همچنین، باز خانه‌هایی در سطح شهر وجود دارد که این اداره به دنبال احیای آنها است و در این زمینه شروع به کار کرده است و در برخی از موارد در مراحل اتمام کار خود است که چند مورد از این خانه ها عبارتند از ،خانه حکیمیان ، خانه‌های معینی که بالغ بر 90 درصد پیشرفت داشته است و به زودی مورد افتتاح و بهره برداری قرار می‌گیرد.

وی با اشاره به اینکه تمام خانه‌هایی که به شهرداری معرفی شدند، قابلیت احیا را دارند، گفت: امید است با احیای این خانه بتوان گامی اساسی در احیا و شناساندن این بناهای تاریخی برداشت.

#سراهای محله زنجان، میراث زنجان، شهرداری زنجان