صدای زنجان/ زهره میرعیسی ‎خانی: «وقف» به‌عنوان یكی از احكام به‌روز اسلامی، هنگامی دارای تأثیر فزاینده و ملموس خواهد بود كه به اعتقاد شماری از كارشناسان نیازهای جدید جامعه را هم پوشش دهد. از دیرباز تاكنون تصور عموم بر این بوده كه وقف، بخشیدن قسمتی از مال برای ساخت مساجد، عمران امامزادگان، برپایی عزاداری‌ها و موضوعاتی از این قبیل است.

گرچه ارزش اعتقادی نهفته در این نوع نیت‌ها بر كسی پوشیده نیست، اما در جامعه‌ای كه ریشه بسیاری از مشكلات و آسیب‌ها به موانع بودجه‌ای و اعتباری برمی‌گردد و از طرفی بخش بزرگی از خلأها و كمبودها در بخش‌های مختلف با حرکت‌های كوچك مردمی قابل رفع است، وقف این روزنه امیدبخش، انبوه كاركردهای مغفول مانده خود را به ظهور می‌رساند.

تنوع و نبود محدودیت در نیات، مهم‌ترین ویژگی‌هایی است كه به گفته كارشناسان امر وقف را به یك سنت پویا تبدیل كرده است به این معنا كه واقفان اختیار دارند با هر نیتی اموال خود را وقف كنند.

بر اساس آمار موجود بیش از 800 عنوان نیت وقف وجود دارد، اما خیران اطلاع چندانی از آن ندارند و همواره بخش بزرگی از نیات واقفان حول چند مورد خاص و تكراری است. این در حالی است كه وقف، در كنار برخورداری از پشتوانه محكم اعتقادی و دینی، گریزگاهی قابل اتكا برای در امان ماندن از رگبار كمبودهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جامعه است.

مسیر وقف باید با حفظ اصالت خود، مصداقش عوض شود

در این زمینه حجت‌الاسلام «علی ناصر»، رئیس شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی با اشاره به اینکه یکی از میراث‌های فرهنگی که می‌توان گفت از نمادها و شعائر دین مقدس اسلام است، بحث «وقف» است. گرچه شاید به تعابیر دیگری همین اتفاق در جوامع و ادیان دیگر هم اتفاق افتاده است اما در دین مبین اسلام این قضیه ارزش و اهمیت بسیار بالایی دارد و از آن به‌عنوان یک صدقه جاری یاد می‌شود.

به گفته این کارشناس دینی، آن چیزی که در بحث وقف عرف جامعه ما است، وقف در حوزه مسائل معنوی مثل مساجد و اهل‌بیت به‌ویژه امام حسین( ع) است که اگرچه شایسته و ارزشمندی است و باید ادامه داشته باشد، اما گاهی اوقات تغییر زمانه، نیازهای جامعه را تغییر می‌دهد و از همین رو مسیر وقف باید با حفظ اصالت خود، مصداقش عوض شود.

وی ادامه داد: این اواخر خیرین به سمت مدرسه‌سازی علاقه داشتند و این نوع وقف را می‌توان با عنوان وقف علمی در نظر گرفت. طبیعتاً در این نوع وقف هر دانش‌آموزی که در این مدارس علم می‌آموزند، و از آنچه آموخته‌اند در زندگی بهره می‌برد، برکات علمی‌اش به‌حساب کسی که آن مدرسه را ساخته است، نوشته می‌شود.

باید در زمینه به‌روز کردن نیات وقف فرهنگ‌سازی کرد

به گفته ناصر، اکنون احساس می‌شود که با پیشرفت علم و فنّاوری نیازمند به‌روز رسانی نیت‌های وقف هستیم و قطعاً بایستی در این زمینه فرهنگ‌سازی شود تا بخشی از وقف‌هایی که در مسیر روضه و هیئت و عزاداری‌ها اتفاق می‌افتد، در مسیر علم هزینه شود و در شرکت‌های دانش‌بنیانی که امروز جوانان در آن فعالیت دارند و برای آینده ایران اسلامی  تلاش می‌کنند، به کار گرفته شود.

این کارشناس دینی افزود: ما باید روی این امور تبلیغات کنیم. البته اکنون نیز در این حوزه تبلیغ می‌شود و اکنون واقفینی را داریم که در حوزه‌های مختلف مورد نیاز جامعه وقف می‌کنند. نیاز جامعه ما همین است که در کنار ارادتی که به ساحت ائمه معصومین داریم نیازهای جامعه اعم از مسئله مسکن، ازدواج جوانان، درمان و اشتغال مورد توجه قرار گیرد و جا دارد در این زمینه یادآوری و فرهنگ‌سازی شود.

وی با بیان اینکه همه این موارد با تبلیغ اتفاق خواهد افتاد، اظهار کرد: در ابتدا شاهد بودیم که بستن کمربند ایمنی فرهنگ‌سازی نشده بود اما به‌مرور تبلیغات در این زمینه فرهنگ‌سازی اتفاق افتاد و تقریباً  اکنون ما شاهد هستیم که فرهنگ بستن کمربند در بین مردم جا افتاده است و در این مورد نیازمند  یک بسیج همگانی هستیم چرا که بایستی وقف را در حین حفظ اصالت خود به سمت پاسخگویی به نیازهای جامعه هدایت کنیم و اگر می‌توانیم وقف در علم را جا بیندازیم و این را متذکر شویم که وقف فقط در حوزه اهل‌بیت نیست و نیازها گاهی اوقات ساختن یک مجموعه علمی و کمک به زوجین و ایجاد اشتغال است.

موقوفه‌ متعذر المصرف را می‎توان شرعاً و قانونا تغییر کاربری داد

 حجت‌الاسلام «مختار کرمی»، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان زنجان، با تأکید بر اینکه واقفین باید بر اساس نیازهای روز جامعه وقف کنند، اظهار کرد: ما در استان زنجان بالغ بر 57 مورد نیت داریم یعنی برای 2800 موقوفه استان 57 نیت وجود دارد. از سویی دیگر تلاش ما بر این است که واقفین بر اساس نیازهای روز جامعه اقدام به وقف کنند.

وی در پاسخ به این سؤال که «آیا موقوفاتی در استان وجود دارد که نیات آن‌ها منسوخ‌شده باشد و یا دیگر در جامعه امکان عملی شدن آن وجود نداشته باشد؟» اذعان کرد که ما در استان چنین موقوفاتی نداریم. اگر یک موقوفه‌ای نیتش متعذرالمصرف (یعنی در جامعه فعلی امکانش وجود نداشته باشد) شده باشد شرعاً و قانونا می‌توان کاربرد آن را تغییر داد و راهش این است که با هماهنگی نماینده ولی‌فقیه در سازمان اوقاف که از مقام معظم رهبری اذن دارند، «اقرب به نیت» (نزدیک به نیت واقف) عمل می‌کنیم و نزدیک به نیت واقف موضوعی را انتخاب و نسبت به آن اقدام می‌کنیم. اگر این هم مقدور نبود با گردش کار و اذن ولی‌فقیه در جهتی که مورد نیاز آن منطقه و شهر است، از آن موقوفه بهره می‌بریم، در حقیقت این‌طور نیست که موقوفه معطل بماند. برای مثال کسی دارایی خود را جهت دفن اموات سید فلان منطقه وقف کرده است و آن منطقه دیگر سیدی ندارد.  دنبال یک مسیر نزدیک به موضوع وقف او پیدا می‌کنیم و دفن اموات غیر سید را هم در این منطقه در نظر می‌گیریم.

تغییر در  نیت واقف به هیچ وجه جایز نیست و غیرشرعی و غیرقانونی است

به گفته کرمی، تغییر در نیت واقف به هیچ وجه جایز نیست و غیرشرعی و غیرقانونی است، مگر در مواردی که گفته شد. ما به‌صورت خودکار و بر اساس نیاز جامعه نمی‌توانیم نیازهای واقف را تغییر بدهیم، اما تلاشمان را می‌کنیم تا به هر کسی که برای وقف پیشگام می‌شود، مشاوره دهیم تا بر اساس نیازهای روز جامعه وقف کند و به او متذکر می‌شویم که اگر برای اشتغال، ازدواج ، آزادی زندانیان، درمان بیماران و یا در زمینه علم وقف کند، بهتر است.

این مسئول با بیان اینکه واقفین گاهی اوقات مشاوره ما را می‌پذیرند و نمی‌پذیرند، اذعان کرد: گاهی برخی از واقفین اصرار بر این دارند که همان موضوعی که انتخاب کرده‌اند مثلاً روضه امام حسین(ع) صورت گیرد و توجیه و راضی کردن واقفین در این زمینه سخت است. اکنون ما در همه جلسات خود  تأکید داریم که مردم را به وقف در حوزه‌های جدیدی که مورد نیاز جامعه باشد، تشویق کنیم. ضمن اینکه  در این صورت گره از مشکلات جوانان در حوزه‌های اشتغال، ازدواج جوانان، مسکن  باز می‌شود.

بالغ بر 60 درصد از موقوفات ما در رابطه با مراسم امام حسین(ع) است

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان زنجان با بیان اینکه موضوعات وقف باید در جامعه تنوع داشته باشد، اظهار کرد: با وجود ارادتی که تمامی اقشار به امام حسین (ع) دارند ولی وقف در این حوزه اشباع شده است و اکنون ما نیازمند واقفینی هستیم که در خصوص مسائل روز جامعه وقف کنند. بالغ بر 60 درصد از موقوفات ما در استان در رابطه با همین موضوع است در حالی که اگر واقفین برای ازدواج و یا آزادی زندانیان و یا کمک به بیمار و مواردی که مورد نیاز جامعه است اقدام کنند، بسیار بهتر خواهد بود.

وی با نمی‌توان واقف را مجبور به وقف در حوزه‌های به‌روز جامعه کرد، گفت: هر چند ما در این زمینه تلاش می‌کنیم و به واقفین مشورت می‌دهیم. ضمن اینکه تبلیغات بایستی در این زمینه افزایش یابد و از ظرفیت رسانه‌ها استفاده شود تا مشکلات در این زمینه حل شود. اکنون بزرگ‌ترین موقوفات دنیا در کشورهای اروپایی، صرف علم و دانش شده است و چرا ما به‌عنوان یک مسلمان نباید به این موضوع توجه داشته باشیم؟

وی با بیان اینکه نیات وقف در استان دارای تنوع است و واقفینی در استان داریم که به موضوعات روز می‌پردازند، اظهار کرد: مواردی در گذشته بود که واقفی در زنجان قنات وقف کرده بود و هدفش این بوده است که آب مردم و شهروندان را تأمین کند اکنون اما قناتی وجود ندارد و این موقوفه به یک موضوع دیگری تبدیل شده است و درآمد دارد و ما اکنون از این درآمد، آب مناطق نیازمند را پرداخت می‌کنیم.

انتهای پیام/