پایگاه خبری صدای زنجان- زهره میرعیسی‌خانی/ سال‌هاست که مسئولان استان زنجان تلاش می‌کنند که گردشگران داخلی و خارجی را برای بازدید از آثار باستانی و تاریخی و همینطور منحصر به فردی که در این استان وجود دارد، جذب کنند ولی واقعیت این است که تا به این لحظه هیچ کدام از مسئولان استانی موفق به این کار نشده‌اند و «زنجان» همچنان به عنوان محلی برای گذار مسافران شناخته می‌شود.

بررسی آمار گردشگران نوروزی در نوروز سال‌های گذشته به خوبی ثابت می‌کند که استان زنجان نسبت به استان‌های همجوارش عملکرد ضعیفی را در جذب گردشگر داشته و معلوم نیست بالاخره زنجان چه زمانی از معبر گردشگری به مقصد گردشگری تبدیل خواهد شد. شعاری که سالیان سال است مسئولین استانی به آن تاکید دارند.

ناگفته نماند استان زنجان با داشتن آثاری همچون گنبد سلطانیه، بنای زیبای رختشویخانه، بازار سنتی زنجان به عنوان طولانی‌ترین بازار مسقف کشور، موزه مردان نمکی، غار کتله‌خور و همینطور داشتن صنایع دستی همچون چاقو و مس ظرفیت یک استان مقصد گردشگری را دارد ولی دلیل عدم استقبال گردشگران داخلی از استان زنجان دقیقاً گره کور ماجرا است.

این اواخر «سیدمحمد شعاعی»، معاون هماهنگی امورعمرانی استاندار زنجان با بیان اینکه برای افزایش ورود گردشگران به استان از کارهای کلیشه‌ای دوری و به سمت برنامه‌های جذاب حرکت شود، گفته بود باید سراغ مسیرهای جذاب برویم و برقراری تورها که جذابیت را برای مسافر دارد را افزایش دهیم. در حقیقت باید در این حوزه خلاقانه عمل کنیم! قطعا مقایسه آمار گردشگران وارده به استان با سایر استان‌ها، مشخص می‌کند که در چه رتبه‌ای در زمینه ورود گردشگر هستیم و چه اقداماتی باید برای افزایش آن انجام دهیم.

آمارهایی که به گواه مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان زنجان بیانگر مسافرت داخلی ۷۰ هزار نفر و یک هزار و ۲۰۰ گردشگر خارجی از مکان‌ها و مناطق مختلف استان در ۱۰ماه گذشته، بوده است.

به گفته مسئولان استان، ورود سرمایه‌گذاران، انجام حمایت‌های لازم و اتخاذ سیاست‌های تشویقی می تواند تحولاتی را در این حوزه ایجاد کند، به شرط آنکه همکاری‌های بین‌بخشی و از همه مهم‌تر تسهیلگری در کار سرمایه‌گذاران وجود داشته باشد تا اهداف ترسیم شده در این بخش بهتر از گذشته محقق شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان معتقد است: این استان، ظرفیت‌های منحصر به فردی در سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دارد و در این راستا اعطای تسهیلات لازم، حمایت از سرمایه‌گذاران و تقویت زیرساخت‌ها می‌تواند چشم‌انداز نوینی را در توسعه استان رقم بزند.

امید درویش، فعال گردشگری در این زمینه با اشاره به اینکه هزینه رستوران و اقامت‌ها در زنجان نسبت به شهرهای دیگر گران است، اظهار کرد: همین موضوع باعث می‌شود که اقامت مسافران در زنجان بیشتر از طریق چادر زدن اتفاق بیفتد.

وی ادامه داد: دلیلی برای ماندگاری مسافر در استان نداریم و گردشگری ما محدود می‌شود به موزه باستان‌شناسی و رختشویخانه که چند ساعته می‌توان از آنها بازدید کرد، هیچ جاذبه دیگری برای جوانان در استان وجود ندارد که بتواند باعث ماندگاری مسافران در زنجان شود. مگر اینکه مسافر بخواهد به ماهنشان و طارم برای طبیعت‌گردی برود که ماجرای آن به صورت کلی جدا است. ولی برای مسافرانی که به صورت خانوادگی به شهر زنجان می‌آیند، در داخل شهر جاذبه‌ای نداریم.

به گفته این فعال گردشگری، اگر جاذبه‌هایی مثل بانجی جامپینگ، تله کابین و حتی پارک آبی در شهر زنجان داشته باشیم، بهانه‌ای برای حضور مسافر به ویژه قشر جوان در استان خواهیم داشت. چون این موضوعات را نداریم مسافران نهایتا می‌آیند در زنجان یک وعده غذا می‌خورند و چون در سطح شهر زدن چادر آزاد است و هر جا مسافر دوست دارد، می‌تواند چادر بزند، دیگر در هتل اقامت نمی‌کند. در حالی که چادرزدن در برخی از شهرهای کشورمان نظیر کیش ممنوع است و در سایر شهرها نیز محدودیتی در قبال این موضوع وجود دارد، در استان زنجان شاهد هستیم که بدون هیچ محدودیتی مردم چادر می‌زنند.

این فعال گردشگری اذعان کرد: در اصفهان و شیراز سایر شهرها  شهرداری پارک و یا مکان‌هایی را مختص چادرزدن مسافران در ایام تعطیلات نوروزی در نظر می‌گیرد و به ازای قرارگیری مسافران در این مکان شهرداری خود یک مبلغی را در این رابطه می‌گیرد و صرف نظر از ماندن وچادر زنی مسافر در شهر

، محلی برای در آمد‌زایی برای شهرداری و شهر محسوب می‌شود ولی متاسفانه  در زنجان این موضوع رعایت نمی‌شود و در ایام تعطیلات هر جایی که چشم بچرخانید، مسافر چادر زده است و یک روز چادر می‌زند و میرود و هیچ علاقه‌ای برای ماندن در استان ندارد.

درویش با بیان اینکه، متاسفانه سیستم گردشگری ما درکشور بر اساس علم جلو نمی‌رود، اظهار کرد: مسافران در گنبدسلطانیه دوست دارند، موضوعات بیشتری را در مورد دوره ایلخانی بدانند و یا آثاری از این بنا بخرند و یا حتی کاشی کوچکی به شکل کاشی‌های آن دوره و یا طرح گنبد را به شکل تابلو بخرند که هیچ کدام از این‌ محصولات را نداریم و همانجا هم چند تا چاقو و ظروف مسی قرار داده‌اند که بفروشند. یا در «چلبی اوغلی» ظرفیت‌ها برای استفاده از شعر و کتاب‌ «مولانا» وجود دارد ولی این اتفاق نمی‌افتد و عزم و اراده‌ای برای ساماندهی این موضوع وجود ندارد. ما فکر می‌کنیم که مثلا چون گنبد سلطانیه آنجا قرار دارد، مسافر وظیفه‌اش هست که بیاید و از این منطقه دیدن کند؛ در حالی که این طور نیست ما باید روی این موضوع کار بکنیم.

وی با بیان اینکه طرح‌های مختلفی از راهنمایان گردشگری در این زمینه داده شده است که متاسفانه عزمی برای اجرایی کردن این طرح‌ها وجود ندارد، اظهار کرد:  دو سال پیش ما در ماهنشان طرح «بالون‌سواری بر فراز کوه‌های رنگی» را دادیم که فوق‌العاده می‌توانست پول جذب کند، چرا که کسی که برای «بالون‌سواری» به زنجان بیاید، قطعا برای اقامت و غذای خود نیز هزینه خواهد کرد ولی طرح مسکوت ماند.

این فعال گردشگری ادامه داد: همچنین سال گذشته نیز «طرح یک گردشگر، یک درخت» را دادیم که شهرداری می‌توانست با اعطای یک نهال میوه رایگان به هر گردشگر و اختصاص مکانی برای کاشت آن نهال شرایطی را فراهم کند که علاوه بر اینکه شناسنامه این درخت به اسم آن گردشگر می‌خورد گردشگر برای دیدن سالیانه این نهال به شهر زنجان مسافرت کند که متاسفانه هیچ اراده‌ای برای اجرایی این قبیل طرح‌ها وجود ندارد.

**توسعه اقتصادی جوامع محلی ارتباط مستقیمی با توسعه اقتصادی این جوامع دارد

در این زمینه «سید رضا هاشمی»، مدرس و استاد حوزه گردشگری با اشاره به اینکه توسعه اقتصادی جوامع محلی ارتباط مستقیمی با توسعه اقتصادی این جوامع دارد، اظهار کرد: یکی از مهمترین راهکارهای توسعه گردشگری افزایش میزان ماندگاری گردشگران و بازدیدکنندگان است و این امر نیز ارتباط مستقیمی با فعالیت‌های گردشگری دارد.

وی ادامه داد: وقتی می‌گوییم که ماندگاری گردشگری باید افزایش یابد، منظور این است که در همین راستا فعالیت‌های گردشگری از نوع فعال و با بازدهی بالای اقتصادی هم باید افزایش یابد. در حقیقت توسعه گردشگری و افزایش میزان ماندگاری گردشگری ارتباط مستقیمی با افزایش فعالیت‌های گردشگری دارد.این امرهم اتفاق نمی‌افتد مگر با توسعه سرمایه‌گذاری. در این زمینه بایستی سرمایه‌گذاری را در دستورکار قرار بدهیم که بتوانیم با توسعه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های گردشگری را توسعه بدهیم. آن هم با گسترش فعالیت‌های گردشگری اصیل و با ویژگی‌ها و کارکردهای اقتصادی پایدار، نه موقتی!

به گفته هاشمی، گاهی ما جشنواره‌، همایش، سمینار و رویدادهایی را برگزار می‌کنیم که موقتی هستند. اما ما بایستی بتوانیم گردشگری را در جوامع محلی کم توسعه، توسعه دهیم. کارشناسان به این نوع توسعه، توسعه گردشگری همه زمانه و همه مکانه می‌گویند. ما در تمام فصول و هم در تمام مکان‌ها به دنبال توسعه هستیم. اینکه ما یک مکان را توسعه بدهیم و سایر مکان‌ها و مناطق قابل سرمایه‌گذاری را رها کنیم، درست نیست و طبیعتا استفاده از اثرات توسعه عادلانه را زیر سوال خواهیم برد.

این مدرس با اشاره به اینکه باید بین مکان و جاذبه گردشگری تفاوت قائل باشیم، اظهار کرد: منابع گردشگری در اصل توانمندی‌ها و پتانسیل‌های بالقوه‌ای هستند که یا انسان‌ساز است و یا طبیعی و خدادادی( آبشاری، کوهی، غاری و جایی که بتواند برای مردم جذاب باشد) اما جاذبه گردشگری تلفیقی از منابع گردشگری و زیرساخت‌ها و فعالیت‌های گردشگری است که به صورت ریز و درشت در کنار منابع گردشگری قرار دارد. یعنی اگر ما قیدارنبی، سلطانیه، غارکتله‌خور و بسیاری دیگر از منابع انسان‌ساز و دست‌ساز را داریم، اگر سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و زیرساخت‌های گردشگری و فعالیت‌های اقتصادی و مشاغل ریز و درشت اعم از اقامتگاه‌ها، خانه‌های بومگردی و کسب و کارهای اقتصادی را راه اندازی کنیم تازه می‌توانیم به این منابع به عنوان جاذبه گردشگری نگاه کنیم.

منابع گردشگری به تنهایی و خود به خودی نمی‌تواند موثر باشد.

**ماندگاری گردشگران ارتباط مستقیمی با فعالیت‌های گردشگری و سرمایه‌گذاری‌های گردشگری دارد

وی افزود: وقتی منابع گردشگری را داریم، باید تلاش کنیم اثرات اقتصادی را از طریق افزایش بازدیدکنندگان و گردشگران با سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال و فعالیت‌های پایدار هم

راه کنیم وگرنه بازدیدکننده می‌آید، برای ساعتی از محل بازدیدش را انجام می‌دهد و می‌رود. پس ماندگاری گردشگران ارتباط مستقیمی با فعالیت‌های گردشگری و سرمایه‌گذاری‌های گردشگری دارد و سرمایه‌گذاری‌ها و فعالیت‌های گردشگر مستقیما باعث ایجاد فعالیت‌های اقتصادی پایدار گردشگری خواهد بود.

این مدرس خاطرنشان کرد: فراهم بودن زیرساخت‌های گردشگری در مکان‌های گردشگری جز حداقل نیازها است و بدون این موارد توسعه گردشگری اصلا فراهم نمی‌شود. یکی از مهمترین اهداف توسعه گردشگری و شعار سازمان جهانی توسعه اقتصادی است و ما زمانی می‌توانیم بهره‌وری اقتصادی را در جوامع محلی ارتقا بدهیم که بتوانیم ماندگاری گردشگران را در این مناطق بیشتر کنیم . چرا که اگر گردشگری بیاید و از امکانات و منابع محلی( غذا و مکان و سوغاتی ) استفاده نکند هیچ اثرات اقتصادی در منطقه نخواهد داشت.

وی با بیان اینکه آمار بازدیدکنندگان از موضوعاتی است که در موضوع توسعه گردشگری تاثیرگذاراست، اظهار کرد: اینکه ما بدانیم که آیا فرد فقط آمده و از مکان و موزه بازدید کرده و رفته است و یا نه یک دو روز آنجا مانده و صد دلاری هزنیه کرده است، برای توسعه گردشگری در این منطقه اهمیت دارد.

به اذعان هاشمی، در فعالیت گردشگری در مناطق گردشگری، اولین و.مهم‌ترین فاکتور راه دستیابی به مناطق گردشگری است. اگر ما راه مناسب دسترسی نداشته باشیم موقعیت ایده‌آلی هم باشد مسافران به سختی به این مکان‌ها نمی‌روند. بنابراین مهم‌ترین و اصلی‌ترین فاکتور راه دسترسی است و اگر به این فاکتور دسترسی داشته باشیم به سراغ فاکتورهای دیگر می‌رویم.

وی ادامه داد: یکی از فاکتورهای اساسی دیگر آب و بهداشت است و باید حتما امکانات بهداشتی و سرویس بهداشتی در آن‌جا فراهم باشد و سپس زیرساخت‌های مخابراتی و الکترونیکی و مشاغل و زیربناها اهمیت پیدا می‌کنند که در قالب منابع گردشگری اهمیت پیدا می‌کنند. ما در منابع گردشگری خود امکانات زیرساختی داریم اما امکاناتی که اثرات ملموس اقتصادی داشته باشند، مورد اهمیت است  به طوری که فرد می‌آید و در یک رستوران محلی غذا می‌خورد و می‌رود و این فرد بازدید کننده یک روزه می‌شود.

وی با بیان اینکه تعریف گردشگر نیز خود عنوان می‌کند که گردشگر کسی هست که یک شب در منطقه اقامت داشته باشد، اذعان کرد: سازمان جهانی گردشگری عنوان می‌کند گردشگری که در منطقه یک شب اقامت دارد، می‌تواند جزو آمار گردشگری گنجانده شود. ما نمی‌توانیم آمار کسانی که می‌آیند و بازدید می‌کنند را جزو آمار گردشگران بیاوریم چرا که این افراد اصلا گردشگر نیستند. هیچ کشوری این افراد را جزو آمار گردشگر اعلام نمی‌کند چرا که گردشگر کسی است که در این حوزه یک شب اقامت داشته باشد و اقامت شبانه یک گردشگر است که می‌تواند توسعه اقتصادی منطقه شود.

هاشمی افزود: ما باید کاری کنیم که گردشگران با الگوی مختلف گردشگری (تجاری، ورزشی، صنعتی و درمانی) وارد شهر ما شوند و این امر امکان‌پذیر نخواهد بود، مگر با فعالیت‌ها و توسعه خدمات گردشگری که بتوانیم اثرات اقتصادی و ملموس  گردشگری را در آنجا ببینیم.

**به دست آوردن آمار گردشگری، برای مشخص شدن وضعیت موجود ما و حرکت به سمت وضعیت مطلوب مهم است

به گفته این مدرس گردشگری، در دنیا آمار گردشگران مهم است و ما باید این را بدانیم که به دست آوردن این آمار، برای مشخص شدن وضعیت موجود ما و حرکت به سمت وضعیت مطلوب مهم است. ما عنوان می‌کنیم که این میزان گردشگر داریم و بنا است تا در طول فعالیت آن ارتقا دهیم و از این جهت باید تاسیسات گردشگری و رویدادها و برنامه‌هایمان را ارتقا بدهیم و بیشتر کنیم. اما خیلی از کشورها عنوان می‌کنند که باید دید در کنار این آمار گردشگران چه تغییرات و تحولات گردشگری در این منطقه اتفاق افتاده است. 

وی افزود: گاهی اوقات با تحولات و توسعه اشتغال و سرمایه‌گذاری که در منطقه اتفاق می‌افتد به صورت ملموس افراد می‌بینند که توسعه اقتصادی رخ داده است. نمونه‌اش مشهد که در ایران قطب گردشگری است و اشتغال در این منطقه بالاست و شاید بیکار کم باشد و یا اصفهان و شیراز و یزد که گردشگران خارجی و داخلی به عنوان مقصد میشناسند و اشتغال زیاد ایجاد شده است و طبیعتا آمار اشتغال بالا است. این آمار و اتفاقات ملموس است یعنی این موضوع را به صورت ملموس همه می‌بینند ولی این آثار در شهر ما چندان ملموس نیست چون همیشه فعالان گردشگری ما گلایه می‌کنند که ما مسافر نداریم.

هاشمی ادامه داد: درست است که آماربازدیدکنندگان ما، آمار بالایی است اما اثرات گردشگری آن پایین است و یا اثرات گردشگری که تاثیرگذار باشد، انجام نشده است. اینها موضوعاتی است که در برنامه‌های توسعه گردشگری بایستی مورد توجه قرار گیرد.