پایگاه خبری صدای زنجان- لیلا محمدی/ در شرایطی که برخی از نمایندگان استان در مجلس سعی دارند دولت قبل را مقصر وضعیت نامطلوب چمن تاریخی- طبیعی سلطانیه اعلام کنند و تعدادی از دولتی‌ها نیز ترجیحشان است این موضوع را به تغییرات اقلیمی، محدودیت منابع آبی و عدم همکاری روستائیان و برخی فرصت‌طلبی‌ها ارتباط دهند. عضو اصلیِ زنجانیِ شورای هماهنگی تشکل‌های محیط زیستی کشور خطاب به آن‌ها می‌گوید: نماینده سلطانیه در مجلس می‌گوید احیای چمن سلطانیه را پیگیری کردم اما مسئولان دولت قبل در خواب بودند! خب شما که الحمدالله بیدار هستید بگویید برای چمن سلطانیه چه کرده‌اید؟

جلیل سلطان نژاد، معاون فنی وقت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان (فروردین‌ماه 1396) در جلسه شورای اداری سال ضمن تشریح فعالیت‌های معاونت منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان با اشاره به اجرای عملیات مربوط به قرق قسمتی از چمن سلطانیه که مقررشده بود تا سال 1398 ادامه داشته باشد، گفت که این مهم در راستای کنترل کانون ریز گرد مورد تأکید منابع طبیعی قرار خواهد گرفت.

اما شهروندان سلطانیه‌ای و فعالان محیط ‌زیست استان زنجان که از تداوم نداشتن برنامه‌های حفاظتی اداره کل منابع طبیعی استان زنجان و سایر ارگان‌های اجرایی گلایه‌مند هستند، از مسئولان استانی می‌پرسند: چرا به جای اقدام عملی در قبال چمن تاریخی سلطانیه، فقط به ابراز نگرانی بسنده کرده و یا کمبود اعتبارات، محدودیت منابع آبی ناشی از تغییر اقلیم یا عدم همکاری بومیان منطقه را دلیل اقدام نکردن خود می‌دانند!

سلطانیه یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین شهرهای ایران است که «گنبد سلطانیه» در آن قرار دارد و سبب شهرت دو چندان آن شده است.

در خصوص تاریخچه این شهر همه می دانند که بنیانگذار آن، الجایتو بوده که این شهر را در مدت 10 سال ساخته است. پس از آن مردم از سراسر قلمرو حکومت او به این شهر سرازیر شدند و از آن شهری آباد و پر رونق ساختند. در این شهر جاذبه‌های تاریخی زیادی دیده می‌شود که دلیل انتخاب بسیاری از مسافران به عنوان مقصدی برای سفرهایشان هستند.

 علاوه بر جاذبه‌های تاریخی در این شهر جاذبه‌های طبیعی نیز وجود دارد که یکی از آن‌ها به اسم «چمن طبیعی سلطانیه» شناخته می‌شود.

**چمن 700 ساله سلطانیه در حال نابودی!

بر اساس مستندات تاریخی، وسعت چمن سلطانیه به بیش از 2 هزار هکتار می‌رسید که ظاهراً به علت تغییرات اقلیمی، نبود برنامه مدون برای حفظ و حراست از این میراث طبیعی و تاریخی در حال حاضر به 1294 هکتار رسیده است. گفته می‌شود از این میزان حدود 750 هکتارش در لیست آثار طبیعی ایران ثبت‌شده است.

 دلیل وجود چمن‌های طبیعی هم این است که گفته می‌شود در عمق 20 متری این محدوده خاک سفید وجود دارد که مانع از نفوذ آب به اعماق زمین می‌شود و درنتیجه، عمل آبیاری چمن به‌گونه‌ای طبیعی و پیوسته انجام می‌شود.

علاوه بر این در نزدیکی این چمن طبیعی حدود 40 چاه و قنات وجود دارد که آن را به‌صورت طبیعی آبیاری می‌کنند.

اما چند سالی است که چمن تاریخی و طبیعی 700 ساله سلطانیه زنجان به دلیل برداشت بی‌رویه منابع آب زیرزمینی و کاهش بارندگی‌ها و البته نبود برنامه مشخص برای احیا در حال نابودی است.

اهالی می‌گویند به علت بی‌توجهی ارگان‌های مربوطه به وضعیت چمن سلطانیه و چرای بیش از حد دام، به تدریج از کیفیتش کاسته شده و مامن گیاه‌‌های مهاجم شده است. گفته می‌شود برخی از دامداران پس از اینکه دیدند چمن برای دام‌هایشان انتفاعی ندارد، بخشی از چمن را تبدیل به زمین زراعی کرده و مشغول کشاورزی هستند!

یکی از کارشناسان منابع طبیعی که نامش نزد صدای زنجان محفوظ است با اشاره به ارزش تاریخی، گردشگری و تفریحی چمن سلطانیه عنوان می‌کند: سلطانیه در مقطعی از زمان پایتخت ایران به شمار می‌رفت و از این حیث جایگاه مهمی دارد، متأسفانه چمن تاریخی سلطانیه پس از انقلاب، به‌جای اینکه موردتوجه مسئولان قرار گیرد به‌تدریج رهاشده است به‌طوری‌که در حال حاضر چمن طبیعی جای خود را به گیاهان مهاجم داده است!

** پس از انقلاب وضعیت چمن در اولویت مسئولان قرار نگرفت!

وی علت رها شدن چمن سلطانیه را مربوط به موضوع «مالکیت» دانسته و می‌گوید: متأسفانه اداره کل منابع طبیعی برخلاف قوانینی که هست نتوانسته است مالکیت خود را به لحاظ شکلی و نه قانونی تثبیت کند!

این کارشناس تصریح می‌کند: سال‌های سال بود که آب موردنیاز وارد چمن شده و زه‌آب نیز موجود بود اما پس از انقلاب وضعیت چمن در اولویت مسئولان قرار نگرفت به طوری که با گذشت زمان به سمت نابودی و از بین رفتن پیش رفت و تصور نمی‌کنم بهبود یابد!

این کارشناس تاکید می‌کند: در قبال چمن سلطانیه تنها اداره کل منابع طبیعی مسئولیت ندارد و با توجه به جاذبه گردشگری و تعلیف دام‌ها در آن، تمامی ارگان‌ها و حتی مردم موظف به حفظ چمن طبیعی سلطانیه هستند. دامداران نیز از چمن سهم دارند اما در برخی موارد شاهدیم که کشاورز پس از خارج شدن چمن از حالت انتفاع برای دام‌ها و کاهش کیفیت آن، خود را ذی‌حق دانسته و بخشی از آن را برای زراعت استفاده می‌کند! مسئولان فرمانداری و بخشداری و حتی منابع طبیعی استان زنجان از این موضوع اطلاع کافی دارند اما برای عدم ایجاد مشکلات اجتماعی اقدامی نمی‌کنند، البته این موضوع به‌هیچ‌عنوان نمی‌تواند مانع انجام‌وظیفه ذاتی اداره کل منابع طبیعی در حوزه احیا شود.

**احیای چمن سلطانیه را پیگیری کردم اما مسئولان دولت قبل در خواب بودند!

حسن شجاعی، نماینده مردم ابهر، خرمدره و سلطانیه در مجلس شورای اسلامی(3 مردادماه 1401) در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها گفت: چند سالی است که موضوع احیای چمن سلطانیه را از مسئولان ذی‌ربط مطالبه کردم ولی متأسفانه مسئولان دولت قبل در خواب تشریف داشتند. خوشبختانه با تغییر و تحولات مدیریتی که در استان و شهرستان سلطانیه رقم خورد ، موضوع بررسی احیای چمن سلطانیه جدی‌تر شده و مطالعات آن از سوی دانشگاه زنجان آغازشده است.

نماینده مردم ابهر، خرمدره و سلطانیه در مجلس شورای اسلامی گفت: احیای چمن سلطانیه جزو مطالبات اصلی مردم منطقه است چراکه با ایجاد بیابان در این منطقه، زندگی تمام مردم در این منطقه مختل خواهد شد.

**مجلس و دولت فعلی که الحمدالله بیدار است برای چمن سلطانیه چه کرده است؟

فرشته وطن‌دوست، عضو اصلیِ زنجانیِ شورای هماهنگی تشکل‌های محیط زیستی کشور در واکنش به این اظهارات شجاعی، نماینده مردم ابهر، خرمدره و سلطانیه در مجلس به صدای زنجان می‌گوید: الان نزدیک به 8 ماه از این اظهارنظر نماینده مردم ابهر، خرمدره و سلطانیه در مجلس سپری می‌شود، دولت قبل، ازنظر شما خواب بود! شما (دولت و مجلس) که الحمدالله بیدار هستید! تا به امروز چه اقدامی برای احیای چمن سلطانیه کرده‌اید؟

وطن‌دوست با یادآوری چند سال قبل پیگیری‌های تشکل‌های مردمی محیط‌ زیست زنجان و بازدید مدیر علوم سازمان یونسکو از چمن سلطانیه

، می‌گوید: با توجه به نگرانی‌هایی که در خصوص چاه‌های مجاز و غیرمجاز داشتیم، موضوع برداشت‌های بی‌رویه از چاه‌های مجاز و برداشت‌های غیرقانونی از چاه‌های غیرمجاز را عامل منفی برای ماندگاری چمن سلطانیه اعلام کردیم.

او می‌گوید: دغدغه‌ها و مشكلات مربوط به چمن سلطانيه برای اولين بار در حدود 7 سال پيش توسط فعالين حوزه منابع طبيعی مطرح شد.در اين راستا نامه‌ای تهيه و به امضای بيش از 100 نفر از مردم  علاقمند به احيا چمن سلطانيه و پيگير مشكلات ان رسيد. حتی این نامه توسط اينجانب به دبيرخانه اداره كل منابع طبيعی تحويل شد .در ادامه یک جلسه در اداره كل منابع طبيعی استان زنجان و دو جلسه در فرمانداری سلطانيه  جهت رسيدگی به وضعيت چمن سلطانيه تشكيل شد.

به گفته وطن‌دوست، پیرو مذاكره با مدير كل وقت منابع طبيعی، با دبير كل يونسكو در ايران  صحبت كرده و با تاكيد بر ثبت جهانی اين ميراث طبيعی، خطرات تهديدی آن اعلام شد . در نتيجه اين جلسه مقرر شد جلسه‌ای با حضور مدير كل و چند مدير میانی اداره منابع طبيعي زنجان  با دبير كميسيون يونسكو در ايران داشته باشيم .اين جلسه برگزار گرديد و قرار بر اين شد كه طرحی از وضعيت  چمن تهيه و ازائه شود . همين كار را كردیم و متعاقبا مدير مورخ علوم يونسكو را كه برای نشستی به زنجان دعوت كرده بوديم جهت بازدید در محل حضور یافتیم.نتيجه اين شد كه اين طرح مورد بررسی قرار گرفته و چمن سلطانيه به عنوان پايلوت طرح مطالعاتی گروه علوم يونسكو قرار گيرد. اما اين اتفاق به دليل عدم پيگيری سر انجام نداشت!

این فعال محیط زیست با اشاره به جابجایی بنچ‌مارک‌ها (تجهیزات حفاظتی) توسط روستائیان و بومیان منطقه جهت استحصال آب که عملا منجر به خشکی چاه‌ها منتهی می‌شود، ادامه می‌دهد: متاسفانه با خشک شدن چاه‌ها، سنجاب‌های زمینی (کلاهو یا کلاوو) حفره‌هایی را در زمین چمن سلطانیه ایجاد کرده‌اند که با رفت و آمد اسب‌ها، سم‌شان در حفره‌ها ایجاد شده و مشکلاتی ایجاد می‌کند. جالب است هر بار به محیط زیست مشکل مربوط به سنجاب‌های زمینی را ارائه می‌کنیم می‌گویند اگر در زمین منابع طبیعی به اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مرتبط است و اگر زمین، کشاورزی است باید مراتب را به جهاد کشاورزی اعلام کنید!

وطن‌دوست با اشاره به کاهش 70 سانتی‌متری سطح آب زیرزمینی در هر سال در این منطقه  می‌گوید: مسئولانی که در ظاهر دغدغه چمن سلطانیه را دارند برای حفاظت از این سرمایه طبیعی و فرهنگی چه کار کرده‌اند؟ همه می‌دانند چمن سلطانیه 700 ساله است و شاهان زیادی در طول تاریخ برای بازدید از منطقه در رفت و آمد بوده‌اند، لطفا مسئولان و نمایندگان مجلس بفرمایند برای احیای چمن سلطانیه چه کرده‌اید؟

سیدحسن حسینی، مدیرکل منابع طبیعی استان زنجان هم ضمن تائید برخی تخلفات روستائیان با اشاره به فرصت شبانگاهی بومیان منطقه برای جابجایی بنچمارک‌ها (موانع بتنی) توسط تراکتورها یادآور می‌شود: اواخر دهه 80، برای حفاظت از چمن سلطانیه، بنچمارک‌هایی را در محل مستقر کردیم اما روستائیان شبانه با هدف برداشت آب، بنچمارک‌ها به وزن 700 کیلوگرم تا یک تن را با تراکتور جابجا کردند!

مدیرکل منابع طبیعی استان زنجان در پاسخ به صدای زنجان مبنی بر اینکه «چرا حین اقدام تخلفات روستائیان، یگان حفاظت منابع طبیعی در محل حاضر نبود تا مانع این اقدام غیرقانونی بومیان منطقه شوند» می‌گوید: چرا اما به‌هرحال اداره منابع طبیعی با کمبود نیرو و امکانات مواجه است!

**اداره منابع طبیعی در قبال چمن سلطانیه به وظیفه خود عمل ‌نکرده است!

مسئولان یکی از پیامدهای کمبود آب را، تغییر رژیم بارندگی و برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی در استان زنجان را خشک شدن چمن سلطانیه می‌دانند.

فرشته وطن‌دوست، عضو اصلیِ زنجانیِ شورای هماهنگی تشکل‌های محیط زیستی کشور هم این موارد را در خشک شدن چمن سلطانیه رد نمی‌کند اما معتقد است دولتی‌ها به ویژه اداره کل منابع طبیعی استان زنجان در قبال چمن سلطانیه به وظایف خود عمل نکرده است.

** اداره منابع طبیعی به سمت مطلوب رفته‌ اما به مطلوب نرسیده‌ است!

سیدحسن حسینی، مدیرکل منابع طبیعی استان زنجان هم در پاسخ می‌گوید: ما در اداره کل منابع طبیعی استان زنجان به سمت مطلوب رفته‌ایم اما به مطلوب نرسیده‌ایم. متاسفانه وضعیت چمن سلطانیه مطلوب نیست و تبدیل به منشا گرد و خاک شده است. دلیل آن نیز به تغییرات اقلیمی و کمبود بارش، مسدود شدن آب‌های ورودی به چمن از مسیر چشمه شاه بلاغی، روستای بوئین و سایر روستاها ناشی از توسعه اراضی باغی و زراعی، حفر چاه‌های غیرمجاز و برداشت‌های بیش‌ازحد از چاه‌های مجاز علی‌رغم اینکه امور آب در انسداد چاه‌های غیرمجاز اقداماتی مطلوبی کرده است، برمی‌گردد.

**اداره منابع طبیعی چرا چمن سلطانیه را قُرق نکرده است؟

اما یکی از کارشناسان منابع طبیعی که اقدامات کودپاشی و بذرپاشی اداره منابع طبیعی را تا وقتی‌که عملیات قرق صورت نگرفته است، اثربخش نمی‌داند به صدای زنجان می‌گوید: متأسفانه تا به امروز هیچ اقدامی برای احیای چمن سلطانیه صورت نگرفته است.

او معتقد است اگر خواهان کسب نتیجه مطلوب هستیم و قصد حفظ آنرا داریم، باید حداقل ۵ سال چمن سلطانیه قرق شده و اجازه‌ای برای چرای دام‌ها و تردد انسان‌ها داده نشود، چراکه تنها راه نجات است.

فرشته وطن‌دوست، هم که اصرار دارد مدیرکل منابع طبیعی استان در رابطه با وظیفه قانونی خود در حوزه احیای چمن طبیعی سلطانیه اظهارنظر کند، می‌گوید: مسئولان این اداره باید توضیح دهند که چرا کاری برای انتقال آب به این منطقه نمی‌کنند؟ چرا کاری با تصرف بی‌رویه در منطقه ندارند؟ چرا برای حفاظت از منطقه، چمن را قرق نمی‌کنند؟ متأسفانه حتی در برخی موارد مشاهده‌شده که نیروهای منابع طبیعی که وظیفه‌شان حفاظت از این اثر طبیعی است، با خودروها وارد چمن شده و به آن آسیب می‌زنند!

سید حسن حسینی، مدیرکل منابع طبیعی استان زنجان نیز با بیان اینکه من هم با قرق 100 درصدی موافقم اما در صورت اجرای این مهم، مقاومت عجیب اجتماعی را شاهد خواهیم بود. به نظرم قرق تناوبی بهترین راهکار باشد که نیازمند مطالعات و نظرات کارشناسی است!

حسینی ادامه می‌دهد: مهم‌ترین مشکل چمن سلطانیه، آب است از این رو پیگیر حق‌آبه‌های آن هستیم، روستای بوئین با محدودیت آب مواجه است و بر اساس نتایج مطالعاتی، برای استفاده از آب چشمه شاه بلاغی نیز باید نزدیک به 4 کیلومتر لوله‌گذاری صورت گیرد، فرمانداری سلطانیه در این حوزه پیشگام بوده و برای همکاری اعلام آمادگی کرده است اما تحقق آن رفع مسائل اجتماعی و برخی نگرانی‌ها بابت صدمه زدن به لوله با هدف برداشت‌های غیرمجاز است. از طرفی نیازمند حرکت انقلابی برای انسداد چاه‌های غیرمجاز هستیم!

**نتایج مطالعات دانشگاه زنجان در خصوص چمن طبیعی سلطانیه چه شد؟

گفتنی است که، چند وقت پیش محمدرضا براتی‌فرد، فرماندار شهرستان سلطانیه(3 مردادماه 1401) در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها اعلام کرد: خوشبختانه 300 میلیون تومان اعتبار برای مطالعات احیای چمن سلطانیه تخصیص یافت و اداره منابع طبیعی و دانشگاه زنجان موظف به مطالعه این طرح شدند.حتماً باید چمن سلطانیه احیا شود و اگر بخواهیم چمن را به حال خود رها کنیم پیامدهای خشکی آن بیشتر خواهد بود.

فرشته وطن‌دوست، رئیس هیئت‌مدیره سرو رویان اشراق زنجان و نماینده تشکل‌های محیط ‌زیست استان زنجان نیز در واکنش به این اظهارات می‌گوید: ما به‌عنوان تشکل مردم‌نهاد 5 سال پیش مسئولان یونسکو را در محل چمن سلطانیه حاضر کردیم آیا مسئولان دولتی نمی‌خواهند بگویند که با 300 میلیون تومان پولی که برای انجام مطالعات  (با مسئولیت دانشگاه زنجان و اداره کل منابع طبیعی) مربوط به احیای چمن سلطانیه اخذشده، دقیقا چه کار کرده‌اند؟ نتیجه مطالعات چه بوده است؟ آیا برای پاسخ به افکار عمومی جامعه مسئولان نباید در این خصوص توضیح دهند؟

به گفته «وطن‌دوست»، چاه‌های زیادی در اطراف شهر سلطانیه و روستاهای مجاور حفر شده و همین موضوع سبب خشکی قنات‌ها و سفره‌های زیرزمینی شده است. از سوی دیگر هم بارندگی‌ها کاهش یافته و همین موضوع معضلات و بحران کم‌آبی را دو چندان کرده است.

سیدحسن حسینی، مدیرکل منابع طبیعی استان زنجان نیز بابیان اینکه اعتبار مربوط به مطالعات دانشگاه زنجان در خصوص چمن سلطانیه 270 میلیون تومان است، از نهایی شدن نتایج این مطالعات در شهریورماه سال 1402 خبر داده و ابراز امیدواری می‌کند تا عملیات اجرایی برای احیای چمن سلطانیه از محل اعتبارات ملی تخصیص شود.

اما فرشته وطن‌دوست، با انتقاد از ارگان‌های دولتی که باید میراث‌دار تاریخ و طبیعت منحصربفرد کشور یعنی چمن سلطانیه باشند، می‌گوید: متاسفانه ارگان‌ها به بهانه‌های مختلف از انجام وظیفه خود شانه خالی می‌کنند و فقط پُز اینکه سلطانیه 700 سال پیش پایتخت بوده را می‌دهند وگرنه تا به امروز هیچ کاری برای حفاظت از آن نکرده‌اند.

انتهای پیام