پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ زهره میرعیسی‌خانی: هنر پیشکسوت چاروق دوز اظهار می‌کند: تنها آرزویم حمایت از صنایع دستی استان و فعالان این عرصه است. همچنین هدفم از دوخت بزرگترین چاروق جهان ماندگار کردن این هنر اصیل زنجانی بود.

مرد گام به گام جلو می‌رود. صدای تق تق پاشنه‌های چاروق زنجانیش از سال‌های دور در بازار می‌پیچد. با هر قدم، روزهای گذشته دوره می‌شود. وقتی که در کارگاه چاروق دوزی خود نخ ابریشمی را با مومی مالش می‌داد تا نخ ابریشم قوت گیرد و پاره نشود. پس از این سال‌ها اما «مردعلی» به دوران کودکی برمی‌گردد. وقتی که صدای تق تق پاشنه‌های چاروق یادآور کودکی‌اش است.

«مرد علی حیدری» یکی از دو پیشکسوت عرصه چاروق دوزی در استان است و ۷ سال بیشتر نداشته است که با فوت پدرش و با افتادن بار زندگی به دوش او، به سراغ حرفه چاروق دوزی می‌رود تا از این طریق ارتزاق کرده و خرج خانواده را بدهد.

او بزرگترین چاروق چرمی جهان را دوخته است و آن را مجانی در معرض بازدید علاقه مندان قرار میدهد.هر نمایشگاهی از صنایع دستی که در ایرانمان پابرجا میشود چاروق بزرگش را به همراه خود برمیدارد و عازم شهرها میشود.برخی از مسئولان قول داده اند دولت و وزارت میراث این چاروق را از او بخرد و به موزه ملی ایران بسپارد.

از اینروست میتوان او را به تعبیری "استاد چاروق به دوش"نامید.همین و شبس...

استاد حیدری متولد سال ۱۳۳۵ در روستای «سلمان‌لو» از توابع زنجان است.وی در گفت‌وگو با صدای زنجان می‌گوید: هفت‌ساله بودم که پدرم را از دست دادم و از همان دوران کودکی دریکی از حجره‌های  بازار زنجان مشغول به کار شدم و آن زمان با توجه به سن کمی که داشتم به صاف کردن میخ‌های کهنه و خمیده کفش‌ها و موم کاری نخ‌های کفاشی  می‌پرداختم.

او از شاگردیش نزد آقایان محمد گران‌مایه و صادق کفشچی می‌گوید و ادامه می‌دهد: نزدیک به ۶۰ سال است که در این حیطه مشغول به کار هستم. زمانی که تازه‌وارد بازار کار شده بودم فنون کفاشی را از این دو استاد بزرگوار آموختم و  زمانی که تصمیم گرفتم مستقل شوم به  دلیل علاقه‌ای که به چاروق‌های دست‌دوز داشتم نزد استاد اصغر خطیبی رفته و به مدت ۵ سال نیز در معیت ایشان با اصول چاروق دوزی آشنا شدم و در سال ۱۳۵۲ در نزد ایشان به کار مشغول بودم.

حیدری اظهار می‌کند: در این دوران هر کاری به‌عنوان شاگرد انجام می‌دادم از جارو زدن کارگاه و صاف کردن میخ‌ها. بااین‌وجود چون درزمینهٔ کفش‌دوزی کارکرده بودم چاروق دوزی را نیز به‌راحتی پیش می‌بردم.

وی می‌افزاید: پس‌ازاین دوران برای خود مغازه‌ی کوچکی در دل بازار سرپوشیده زنجان باز کردم و مشغول به کار شدم. در آن سال‌ها هر چاروق یک تومان بود و رونق زیادی داشت. در آن زمان به من از سوی صنایع‌دستی پیشنهاد کاری داده شد که  در آن سال‌ها نرفتم و ترجیحم کار در مغازه خودم بود.

او بابیان اینکه طی آن سال‎ها ۶ شاگرد داشتم که در کنارم به کار چاروق دوزی مشغول بودند و از این طریق روزی خود را به دست می‌آوردند، می‌افزاید: وقتی این سال‌ها به من پیشنهاد داده شد که وارد اداره صنایع‌دستی شوم، قبول نکردم چراکه فکر تأمین زندگی شاگردانم بودم.

این استاد پیشکسوت خاطرنشان می‌کند: تا سال 1380 برای خودم کار می‌کردم تا اینکه در سال 80 بار دیگر از اداره میراث فرهنگی برای کار در این اداره دعوت شدم و این بار قبول کردم و وارد اداره میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی شدم و آموزش چاروق دوزی را شروع کردم و در این سال‌ها بالغ‌ بر ۱۳۵ نفر را  آموزش دادم.

هدفم از دوخت بزرگ‌ترین چاروق‌ جهان ماندگار کردن چاروق زنجان است

او که دوخت چاروق یک متری را در پیشینه کاری خود دارد، می‌افزاید: این چاروق یک متری را در سال ۸۱ دوختم و از هنرمندان استان خواستم اگر کسی می‌تواند در این زمینه ورود کند و حتی از من پیشی بگیرند، اما کسی نیامد. سپس در سال 85 دوباره یک چاروق یک و نیم متری دیگر دوختم و روی رکورد سابق خودم زدم.

مشخصات بزرگ‌ترین چاروق دنیای دنیا که توسط این استاد پیشکوت دوخته‌شده است، یک متر و ۶۰ سانتیمتر طول و ۷۰ سانتیمتر ارتفاع است و حدود ۱۰ مترمربع چرم، نیم کیلوگرم ابریشم و چهار کیلوگرم چسب استفاده‌شده است.

گفتنی است روی این پاپوش نقوشی از مناطق تاریخی ایران ازجمله گنبد سلطانیه، پاسارگاد، سی‌وسه‌پل، برج آزادی و گنبد سلطانیه با استفاده از نخ گلابتون گلدوزی شده است.

حیدری درزمینه دوخت این چاروق اظهار می‌کند: برای دوخت این چاروق یک سال و ۶ ماه وقت گذاشته‌ام و هدف از دوخت این دو چاروق این بوده است که این هنر را که نسل به نسل به ما رسیده است را ماندگار کنم.

مطمئنم اگر هنرمندان این عرصه حمایت شوند، هستند کسانی که در این عرصه فعالیت داشته باشند و جا روی جاپای ما بگذارند؛ اما متأسفانه عدم‌حمایت‌ها باعث می‌شود که هنرآموزان از ادامه کار مأیوس شوند.

وی بابیان اینکه دانشجویان زیادی برای کسب اطلاع از این رشته به سراغ من آمده‌اند، اظهار می‌کند: یکی از دانشجویان که در حال حاضر در آمریکا مشغول تحصیل است، برای نوشتن پایان‌نامه خود در مورد صنایع‌دستی به سراغ آمد و در پایان‌نامه خود بیش از ۴۰ صفحه از چاروق زنجان و دوخت آن نگاشته است.

آرزویی جز حمایت از صنایع‌دستی زنجان توسط مسئولین ندارم

این هنرمند پیشکسوت در پاسخ به سؤال اینکه «بزرگ‌ترین چاروق جهان که شما دوخته‌اید، چه سرانجامی خواهد داشت؟ آیا مسئولین در این زمینه برنامه‌ای دارند؟» اظهارمی‌کند: شهریورماه سال جاری بازنشسته خواهم شد و اگر کسی از مسئولین به سراغ این چاروق نیاید، آن را به خانه‌خواهم برد، اگرچه جای این چاروق باید دریکی از موزه‌های استان و حتی موزه ملی باشد نه خانه شخصی بنده!

او در  این گفتگوی صمیمانه می‌گوید: تنها خواسته‌ام از مسئولان این است که تا جایی که می‌توانند از صنایع‌دستی استان حمایت کنند. من اسمی از هیچ صنایع‌دستی نمی‌برم و حتی نمی‌گویم که تنها از چاروق حمایت کنند، بلکه عنوان می‌کنم که از همه رشته های صنایع‌دستی استان!حمایت کنید. آرزویم حمایت از این صنایع‌دستی و هنرمندان این عرصه است و آرزوی دیگری ندارم.

او در پاسخ به این سؤال که «آیا اگر دوباره به گذشته بازگردید، سراغ این حرفه می‌آیید؟» اظهار می‌کند: اگر دوباره زمان به گذشته بازگردد، من دوباره وارد این حرفه خواهم شد چراکه خاطرات خوشی از چاروق دارم و این بار یک چاروق سه متری خواهم دوخت.

حیدری با اشاره به اینکه امروزه برای اینکه چاروق از حالت تجملاتی و تشریفاتی خود بیرون بیاید، برخی تلاش می‌کنند که آن را به شیوه‌های نوینی وارد بازار کنند که مصرف معمول هم داشته باشند، اظهار می‌کند: طرح‌ها و نقش‌های نوینی وجود دارد که می‌تواند باعث جذاب شدن این کارها شود.

او ادامه می‌دهد: اگرچه درگذشته نیز چاروق، پاپوشی بوده است که مردم به پا می‌کردند. برخی از افراد ؛ زنان و مردان چاروق را می‌خرند و مشابه کفش از آن استفاده می‌کنند و این‌طور نیست که فکر کنیم که چاروق امروزه فقط جنبه زینتی دارد.

این هنرمند با اشاره به اینکه قیمت هر چاروق برحسب نوع کار و مواد و لوازمی که در آن به‌کار رفته  متفاوت است؛ می‌گوید: به‌طورمعمول یک چاروق معمولی در حدود ۶۰۰ هزار تومان قیمت دارد که  در مقایسه با برخی از کفش‌ها که قیمتی حدود یک و نیم میلیون دارند قیمت چندانی نیست چراکه چاروق هنر دست است و هنرمند برای دوخت آن هفته‌ها وقت صرف کرده است.

این هنرمند بابیان اینکه آموزش دوخت چاروق وابسته به سن خاصی نیست، اظهار می‌کند: چنانچه که در بین هنرجویان من هم نیروی جوان مشاهده می‌شود و هم افراد سن و سال‌دار! حتی خانمی ۷۰ ساله در برهه‌ای برای آموزش این هنر آمد و به‌سرعت نیز فراگرفت.

او با نشان دادن برخی از کارهای خاص خود به ما اذعان می‌کند: برخی از این چاروق‌ها را به‌صورت نمونه نگه‌داشته‌ام و حتی آن‌ها را نمی‌فروشم . وی علت این کارش را خاطره‌ای از یک همکار عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد که روزی یکی از همکارانش وارد کارگاه او شده بود و به گریه گفته بود پس‌ازاین همه سال‌ نمونه کاری ندارم که به دیگران نشان بدهم و بگویم که این کارها را من دوخته‌ام؛ و حالا که رمقی برای من نمانده است، نمی‌توانم دست‌به‌کار شوم و چاروقی بدوزم.

او دراین‌باره می‌گوید: به‌هرحال من هم بایستی هنر دست خودم را در سالمندی داشته باشم که زمانی که ناتوان شدم به دیگران نشان دهم که بگویم من این کارها را  روزی دوخته‌ام.

حیدری در مورد زمانی که برای دوخت هر چاروق صرف می‌کند، اظهار می‌کند: زمانی که برای دوخت هر چاروق صرف می‌شود، متفاوت است. دوخت برخی از چاروق‌ها زمان بیشتری را می‌طلبد و برخی دیگر زمان کمتری! برای دوخت برخی از چاروق‌ها با جزئیات بیشتر گاهی تا یک ماه وقت گذاشته‌شده است و برخی دیگر از آن‌ها را در طی یک روز دوخته است. بستگی به نوع کار و میزان جزئیاتی که برای آن صرف می‌شود، این زمان متفاوت است.

عدم‌حمایت‌ها باعث می‌شود که هنرآموزان از ادامه کار مأیوس شوند

او اظهار می‌کند: هنوز که هنوز است، مشابه گذشته با شاگردانش رابطه استادی و شاگردی دارد و این هنر را مثل گذشتگان به هنرجویانش می‌آموزد. چراکه معتقد است که رابطه استادی شاگردی بخشی از روند آموزش چاروق به جوانان است.

حیدری ادامه می‌دهد: بالغ‌بر ۴۰۰ هنرآموز در کارگاه آموزشی او در رختشویخانه درزمینهٔ چاروق‌دوزی فعالیت داشتند و آموزش‌دیده‌اند. همچنین به‌تازگی در یکی از کتابخانه‌های سطح شهر نیز به آموزش چاروق دوزی مشغول است.

او که بیش از ۵۰ سال است مشغول تولید و آموزش چاروق دوزی در زنجان است حالا بیشتر به آموزش این حرفه می‌پردازد، با اشاره به اینکه همچنان آموزش و جذب هنرجویان در استان ادامه دارد، می‌گوید: من به آینده چاروق در زنجان امیدوارم چرا که  شاگردانی دارم که می‌توانند پس از من ادامه‌دهنده این راه باشند و همین موضوع برای من کافی است.

این هنرمند با بیان اینکه متأسفانه درفروش این صنایع‌دستی هنرآموزان دچار مشکل هستند، اظهار کرد: اکثر هنرآموزانی که می‌آیند و این هنر را می‌آموزند و به دنبال ادامه فعالیت در این زمینه هستند، درفروش دچار مشکل هستند.

این هنرمند ادامه می‌دهد: درگذشته اداره صنایع‌دستی از هنرمندان حمایت می‌کرد و استادم آقای خطیبی همه تولیدات خود را می‌فروخت و هر چه باقی می‌ماند را اداره صنایع‌دستی از او خریداری می‌کرد که متأسفانه در زمان حاضر این دست از رویکردها وجود ندارد و برنامه‌ای در این زمینه نیست.

حیدری می‌افزاید: من پیش‌ازاین، از هنرمندان این رشته، تولیداتشان را می‌خریدم و به هر طریقی می‌فروختم اما متأسفانه با نزدیک شدن به دوران باز‌نشستگی این امکان دیگر برایم فراهم نیست و از همین رو برخی از هنرمندان این رشته مأیوس شده‌اند.