با توجه به تشدید وضعیت منابع آبی استان و نگرانی از کمرنگی تدریجی دشت‌ها و باغات سبز و نابودی تدریجی اراضی کشاورزی، بسیاری از کشاورزان و دست‌اندرکاران این بخش بی‌صبرانه منتظر حضور رئیس جمهور در استان زنجان بودند تا دولت سیزدهم در مصوبات سفر، به بخش کشاورزی توجه ویژه‌ای داشته باشد اما گویا بخش قابل توجهی از مصوبات به حوزه آب و پروژه‌های نیمه تمام سدسازی جهت تامین آب موردنیاز مناطق صرف می‌شود. هرچند برخی معتقدند که کشاورزی نیز از آب موجود در پشت این سدها بی‌بهره نخواهد ماند اما برخی که گویا از منتقدان جدی سدسازی هستند، می‌گویند نباید به بهانه تامین آب شرب که کمتر از 10 درصد آب مصرفی مربوط به این بخش است، اعتبارات در نظر گرفته شده برای استان زنجان را به سمت سدسازی و پروژه‌هایی از این دست، سوق داد! 

 مگر «کشاورزی» بیشترین سهم در مصرف آب را نداشت؟پس سهمش از اعتبارات حوزه آب چقدر است؟

آن طور که مسئولان جهاد کشاورزی در جلسات اعلام کرده‌اند؛ 70 درصد اراضی کشاورزی استان دیم و 30 درصد آن آبی است، اراضی آبی نیز به لحاظ تکنیکی کاملاً به‌روز نبوده و نیاز به اصلاح دارد.

افزایش ارزش‌افزوده و بهره‌وری از منابع از مهم‌ترین مباحث است که باید مورد توجه برنامه‌ریزان مربوطه باشد که با گسترش الگوی کشت و ایجاد زنجیره ارزش تولید محصولات، باید کشاورزان را به سوی تولید محصولات مورد نیاز سوق داد.

حدود 70 درصد اراضی کشاورزی استان مربوط به گندم است. با این اوصاف ایجاد زنجیره گندم از احداث سیلو تا کارخانه و تولید محصولات غذایی مشتق از گندم در استان زنجان ضروری است.

کارشناسان بخش کشاورزی، «آب» را از نهاده‌های اصلی و مهم در رونق این بخش می‌دانند که با ورود تکنولوژی استفاده از آب جهت آبیاری اراضی می‌توان بهره‌وری را افزایش داد.

استان زنجان دارای 190 هزار هکتار زمین آبی است که 60 هزار هکتار آن مربوط به اراضی باغی و 130 هزار هکتار مربوط به اراضی زراعی است.

در حال حاضر 65 هزار هکتار از اراضی زراعی به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده‌اند (حدود 50 درصد)! ظرفیت اجرای این طرح در استان 10 هزار هکتار زمین است. سالانه با اختصاص اعتبار، حدود 2 هزار هکتار از اراضی به این سیستم مجهز می‌شوند، یعنی 30 سال زمان نیاز است تا حدود 60 هزار هکتار اراضی باغی مانده تحت پوشش قرار گیرند! البته اگر تا آن موقع آبی باقی مانده باشد!

یک منبع آگاه که نامش نزد صدای زنجان محفوظ است، می‌گوید: آن طور که اطلاع دارم، حدود 11 هزار میلیارد تومان در سفر اخیر ریاست جمهوری به استان زنجان اختصاص ییابد که سهم بخش کشاورزی حدودا 150 میلیارد تومان و یک مبلغ ناچیز است. وی با بیان اینکه قرار نیست به بهانه جاده‌کشی به اراضی کشاورزی، سهم بخش کشاورزی را به سایر حوزه‌ها اختصاص دهیم، خواهان توجه ویژه مسئولان به این بخش مهم اقتصادی شده و می‌گوید: مگر «کشاورزی» بیشترین سهم در مصرف آب را نداشت؟ پس سهمش از اعتبارات حوزه آب چقدر است؟

   سهم حدود 500 میلیارد تومانی بخش کشاورزی از مصوبات سفر رئیس جمهور

محسن افشارچی، استاندار زنجان سه‌شنبه (10 بهمن‌ماه 1402) در پاسخ به سؤال صدای زنجان در خصوص سهم بخش «کشاورزی» از مصوبات سفر ریاست جمهوری به استان زنجان با توجه به نقش این بخش در «امنیت غذایی» و «اشتغال» و در نهایت رونق اقتصادی که بنا بر گفته برخی از کارشناسان، دولت سیزدهم در مصوبات خود در سفر به زنجان به این بخش توجه زیادی نکرده و بیشترین اعتبارات مربوط به دو حوزه «آب» و «راه» بوده است، عنوان کرد: «کشاورزی» مسئله «زیرساختی» نیست و باید با ارتقای بهره‌وری و جذب سرمایه‌گذار و حمایت از بخش خصوصی و برنامه‌ریزی باعث پیشرفت این بخش شد. «آب» یکی از مسائل زیربنایی است، یعنی اگر آب نباشد، حیات و در نهایت کشاورزی هم نداریم. اگر «راه» نباشد امکان دسترسی به «اراضی کشاورزی» هم وجود ندارد. آب و راه مسائل زیربنایی هستند که نه در ایران بلکه در دنیا، مسئولیت آن بر عهده دولت‌ها است.

افشارچی «بهره‌وری» و «جذب سرمایه‌گذار» را از برنامه‌ها و وظایف اصلی استانداری زنجان به عنوان مجری دولت اعلام کرد و گفت: دومین گلخانه شیشه‌ای مدرن شمال‌غرب کشور که با حضور رئیس‌جمهور در هیدج افتتاح شد نمونه این اقدامات بوده است. این گلخانه شیشه‌ای با استفاده از آخرین فناوری‌های روز دنیا به صورت سازه مدرن شیشه‌ای با سیستم کشت هیدروپونیک احداث شده است. چنین نمونه‌هایی در استان زنجان، متکثر خواهند شد.

استاندار زنجان «طرح انتقال آب با لوله»، «احداث جاده‌های بین مزراع»، «تجهیز و توسعه نهالستان منابع طبیعی»، «ایجاد شهرک تخصصی صنایع تبدیلی در خدابنده» را از جمله پروژه‌ها و طرح‌های بخش کشاورزی اعلام کرد که اعتبارات لازم برای آن‌ها در نظر گرفته شده است.

افشارچی در خصوص سهم «کشاورزی» از مصوبات سفر اخیر رئیس جمهور به استان به صدای زنجان گفت: سهم بخش کشاورزی از مصوبات سفر رئیس جمهور مبلغی حدود 500 میلیارد تومان است که در مقایسه با یک سد که حجم مالی زیادی دارد، متفاوت است.

   اختصاص 20 میلیون‌متر مکعب آب ازسد شهریار استان آذربایجان شرقی به طارم

استاندار زنجان همچنین به پیگیری مسایل زیربنایی در سفر رییس جمهور به استان اشاره کرد و افزود: تامین زیرساخت‌ها و نیازهای زیربنایی از جمله راه و آب بر عهده دولت است و در این راستا در سفر دوم استانی نیز طرح های آب و راه در اولویت اختصاص منابع قرار گرفت و حدود 50 درصد اعتبارات به این حوزه ها اختصاص یافت.

افشارچی در خصوص تصمیمات اعتباری دور دوم سفر رئیس جمهور به استان در حدود 54 هزار میلیارد تومان برآورد انجام شد اما در این سفر برنامه محور پیش رفتیم به طوری که بیشترین مسئله مریوط به آب و راه بود.

وی اذعان کرد: احداث سد مشمپا تاکنون در حدود 400 میلیارد تومان هزینه برده است اما به دلیلی نامشخص ادامه روند احداث، متوقف شده اما مقرر شد تا سد مشمپا برای تامین آب زنجان و بخشی از خدابنده که مورد نیاز است دوباره وارد روند ادامه احداث شود.

استاندار زنجان با اشاره به محدودیت منابع آبی و اقدامات صورت گرفته برای تکمیل پروژه‌های سدسازی اعلام کرد: با توجه به نیاز آبی بخش کشاورزی شهرستان طارم در سالهای گذشته از محل سد آیدوغموش شهرستان میانه استان آذربایجان شرقی تامین شد که با توجه به محدودیت منابع آبی اعلام شد که امکان تخصیص آب از این سد برای طارم وجود ندارد.

استاندار زنجان با اشاره به پیگیری‌های مجموعه استان زنجان برای تخصیص آب از محل سد شهریار استان آذربایجان شرقی برای بخش کشاورزی طارم عنوان کرد: با توجه به پیگیری ‌های صورت گرفته؛ از محل سد شهریار استان آذربایجان شرقی 20 میلیون مترمکعب برای سال آینده(برای شهرستان طارم استان زنجان) درنظر گرفته شد.

   برای حفظ آب روش‌های مختلف وجود دارد و قطعا «سدسازی» تنها گزینه روی میز نیست!

با این وجود یک منبع آگاه که نامش نزد صدای زنجان محفوظ است، می‌گوید: اینکه مسئولان استان زنجان به موضوع تامین «آب شرب» توجه ویژه‌ای دارند، بسیار اهمیت دارد اما با توجه به اینکه طبق گفته مسئولان ذیربط، 80 تا 90 درصد آب مصرفی استان مربوط به بخش کشاورزی است، آیا نباید مسئولان بگویند که مابقی اعتبارات حوزه آب را کجا صرف خواهند کرد؟

این منبع ادامه می‌دهد: مسئولان می‌گویند که بخش قابل توجهی از اعتبارات به حوزه تکمیل پروژه‌های سدسازی هدایت خواهد شد اما برخی از این سدهایی که ساخته شده‌اند به جز اینکه حوضچه تبخیر شدند، آیا مورد استفاده استان قرار گرفتند؟ قرار نیست همه چیز را به کم آبی و کاهش بارش‌ها ارتباط دهیم! موافقان سدسازی مگر نمی‌گفتند که با این پروژه‌ها، آب را پشت سدها حفظ می‌کنند؟ پس چرا با این همه سد، زنجان با محدودیت منابع آبی مواجه است؟ من منکر کم آبی و کاهش بارش‌ها نیستم اما همین الان هم مشکل ما قبل از اینکه اقلیم و کاهش بارش‌ها باشد، «نبود مدیریت» و «عدم برنامه‌ریزی» برخی‌ها است. برای حفظ آب روش‌های مختلف وجود دارد و قطعا «سدسازی» تنها گزینه روی میز نیست! «کشاورزی»، پیشران «صنعت» است! برای حفظ منابع پایه و امنیت غذایی باید به «کشاورزی» توجه کنیم

روح‌اله حسنی، مدیرکل جهاد کشاورزی استان زنجان می‌گوید: مسیر کاملا مشخص است هر چند سهم کشاورزی استان زنجان در تولید ناخالص ملی GDP به درستی محاسبه نمی‌شود. به طور مثال در یک گلخانه، مولفه‌های تولید نظیر ففلف، خیار، گوجه فرنگی محاسبه می‌شود، سازه و ساختمان‌های مستقر شده در استقرار گلخانه، برای بخش کشاورزی لحاظ نمی‌شود. که درست نیست به نظرم هر تجهیزاتی که به علت راه‌اندازی و استقرار بخش کشاورزی ایجاد شده است باید سهم بخش کشاورزی لحاظ شود نه سایر بخش‌های اقتصادی! صنایع کشاورزی نظیر مینو، پایا و صنایع آرد، زیرمجموعه صنعت محاسبه می‌شوند در حالی که پایه و مسبب اصلی برای استقرار این واحدها، قطعا بخش کشاورزی بوده است. چرخه گندم و خودرو را در نظر بگیریم، مطمئنم چرخه گندم بزرگتر از چرخه خودرو است. من از کشاورز صحبت نمی‌کنم از کشاورزی صحبت می‌کنم، حفظ منابع پایه از بدیهیات است. حفظ خاک، اهمیت دارد و برای تولید خاک طراعی چندین هزار سال زمان نیاز است. از طرفی دیگر، امنیت غذایی اهمیت دارد.

مدیرکل جهاد کشاورزی استان زنجان در خصوص سهم بخش کشاورزی که برخی از فعالان و صاحبنظران سهم این بخش اقتصادی در مصوبات دومین سفر ریاست جمهوری معتقد است: تشخیص اینکه بخش کشاورزی نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی از جمله صنعت و گردشگری مهم است یا نیست، کمی پیچیده است چرا که معتقدیم کشاورزی هرگز جای صنعت را نمی‌گیرد، صنعت هم هرگز جای گردشگری را پر نمی‌کند و گردشگری هم هرگز، نمی‌تواند جایگزینی برای بخش کشاورزی باشد هر چند برخی از صنعتی‌های استان معتقدند که مسیر توسعه استان، «کشاورزی» نیست! که به شدت با این موضوع مخالفم! کدام کشوری صنعت را تحت‌الشعاع کشاورزی و بلعکس قرار داده است؟ کشاورزی، پیشران صنعت است. تجهیزات و ماشین آلات و ادوات کشاورزی بعلاوه کود شیمیایی که در پرورش و تولید محصولات کشاورزی تولید می‌شود، توسط «صنعت» تولید و تهیه می‌گردد.

به عقیده مدیرکل جهاد کشاورزی استان زنجان، بخش کشاورزی، دیگر کشاورزی سنتی که از گاوآهن استفاده می‌شد، نیست! همین الان در واحد پرورش دهنده بوقلمون «هندوشکا»، تجهیزاتی مستقر شده‌اند که بیشتر شبیه بیمارستان است تا واحد جوجه‌کشی! چرا که تمامی تجهیزات مجهز و به روز شده هستند.

  برای پرداختن به مسئله امنیت غذایی هم که شده نباید از «کشاورزی» غافل شویم

محمود نوری، کارشناس ارشد حوزه توسعه کشاورزی با اشاره به نقش «آب» به عنوان نهاده اصلی در عرصه تولید محصولات این بخش عنوان می‌کند: آب مهم‌ترین نهاده است و نباید در تولید هم قیمت‌گذاری این نهاده مهم را فراموش کنیم تا بتوانیم میزان آبی که منجر به توسعه و رونق اقتصادی میشود را محاسبه کنیم به بیانی دیگر باید تولید در بخش کشاورزی را به لحاظ صرفه داشتن محاسبه کنیم، مثلا اگر تولید محصول مدنظر که آب برای پرورش و به ثمرنشستنش صرف شده اگر به هر دلیلی صرفه اقتصادی نداشت را برای همیشه کنار بگذاریم.

نوری با تاکید بر اینکه برنامه‎‌ریزان باید هر محصول کشاورزی که تولید شده به جهت استفاده از آب باید رویکرد اقتصادی داشته باشند، برخی اظهارات مبنی بر اینکه «کشاورزی» بیشترین مصرف آب را نسبت به «شرب» و «صنعت» دارد را قابل قبول ندانسته و معتقد است: وقتی پژوهشی در این خصوص صورت نگرفته است نباید «کشاورزی» را بزرگترین مصرف‌کننده آب دانسته و بگوییم بی‌رویه‌ترین مصرف‌ها در این بخش صورت می‌گیرد. البته از سوی دیگر این صاحبنظر بخش کشاورزی می‌گوید: فرض کنیم که بیشترین مصرف آب مربوط به بخش کشاورزی است. پس سهم این بخش در اعتبارات مربوط به بخش «آب» چقدر است؟

نوری توجه ویژه به بخش کشاورزی را از دو منظر مهم می‌داند؛ اول به جهت اینکه «این بخش با معیشت کشاورزان به عنوان تولیدکنندگان اصلی ارتباط مستقیم دارد» و دوم اینکه «تمامی انسان‌ها برای ادامه زندگی و بقای خود به این بخش نیاز دارند» پس ضروری است برای بهره‌وری حداکثری در این بخش که قطعا «آب» یکی از این آیتم‌هاست، تلاش مضاعفی داشته باشیم.

این کارشناس با تاکید بر اینکه چندان موافق برخی از فعالان صنعتی استان که معتقدند «مسیر توسعه استان از بخش کشاورزی عبور نمی‌کند»، نیستم، ادامه می‌دهد: این دیدگاه را زمانی می‌پذیرفتم که کشاورزی شیوه سنتی و قدیمی داشته نه کشاورزی فعلی که «صنعتی» شده است. به نظرم با توجه به ورود تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی به بخش کشاورزی، تصور نمی‌کنم ارزش افزوده موجود در بخش کشاورزی کمتر از بخش صنعت باشد و حتی با آن برابری نیز می‌کند. چنین اظهاراتی نباید منجر به غفلت برنامه‌ریزان از بخش کشاورزی شود. تاکید می‌کنم با توجه به نیاز روزانه انسان به مصرف محصولات کشاورزی، هر گونه تاخیر و قصور که سبب به مخاطره انداختن تولیدات این بخش شود، منجر به بروز مشکلات اجتماعی و امنیتی می‌شود که باید مدنظر مسئولان باشد.