این مساله کمبود آب با توجه به رشد جمعیت و توسعه کشاورزی، شرب و صنعت باید با مدیریت منابع آب و با استفاده روش‌های متنوع جبران شود. دولت‌ها در قبال این موضوع مهم‌ترین نقش را دارند که باید سیاست‌گذاری مناسبی در جهت مدیریت آب انجام دهند اما آن طور که از گفته‌های برخی از مسئولان حوزه آب استان زنجان می‌توان متوجه شد این است که؛ در این سال‌ها به بحران آب به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی کشور توجه کافی نشده و نمی‌شود و نبود برنامه مدون و کارکردِ بخشی سازمان‌های مختلف در زمینه آب باعث بدترشدن وضعیت منابع آبی هم شده است.

از منظری نهادگرایانه، نهادهای مختلفی در مدیریت منابع آب دخیل هستند که به صورت کلی به نهادهای سیاست‌گذار و اجرایی تقسیم می‌شوند. نهادهای سیاست‌گذار در زمینه منابع آب در کشور ما هنوز نتوانسته‌اند به سیاست‌های منسجم و مشخص در زمینه درک بحران آب و چاره‌جویی اصولی بحران دست یابند. در بخش نهادهای اجرایی نیز هر نهاد مرتبط با آب بدون توجه به بحران آب و تبعات اجرای سیاست‌های بخشی بر منابع آب، سعی در تأمین آب بیشتر در راستای اهداف سازمانی دارد.

متاسفانه به نتیجه نرسیدن پیگیری‌ها برای از سرگیری برخی سدهای راکد و تعدادی از سدهای در حال ساخت که مشکل اصلی نبود یا کافی نبودن نقدینگی بوده است ناشی از نبود سیاست‌های منسجم و کارشناسی برای مواجهه با بحران آب و اجرای سیاست‌های منطقی بدون توجه کافی به کمبود منابع آب یوده است.

هر چند در این بین باید صدای مخالفان سدسازی و توجه به پروژه‌های آبخوان داری نیز باید شنیده شود و در کل سیاست‌های توسعه‌ای کشور به گونه‌ای پیش برود تا منابع آب فشار زیادی متحمل نشده و چالش‌های بحران آب هر روز بیشتر نشوند.

 دولت‌ها برای رفع بحران آب برنامه‌ریزی کنند

اکبر باقری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان در گفت‌وگو با صدای زنجان «تامین آب» برای شرب، صنعت و کشاورزی را وظیفه اصلی و مهم شرکت آب منطقه‌ای دانسته و تاکید می‌کند: «بحران اصلی استان زنجان موضوع تامین آب می‌باشد و باید تدبیری در این حوزه از سوی دولت‌ها اندیشیده شود».

داده‌ها نشان می‌دهد که استان زنجان بیشترین اختلاف بارش را نسبت به میانگین سالانه و بلند مدت دارد و طی چندین سال متوالی دچار خشکسالی شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با اشاره به وضعیت بارندگی‌های اخیر استان زنجان میزان بارندگی‌ها از ابتدای سال 1403 تا به امروز را 291 میلی‌متر اعلام کرده و می‌گوید: مدت مشابه سال قبل این میزان 300 میلی‌متر بوده که با این اوصاف نسبت به مدت مشابه سال قبل میزان بارش‌ها 3 درصد کاهش داشته است که این میزان نسبت به دوره آماری تقریبا 6 درصد کاهش داشته است. تا به امروز میزان آب ورودی به سد تهم کمتر از 9 میلیون مترمکعب بوده است که این میزان در مدت مشابه سال قبل 15.5 میلیون مترمکعب بوده است.

چشم‌انتظاری مردم استان زنجان برای تکمیل عملیات آبرسانی از محل سد تالوار

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با اشاره به وضعیت سد تالوار و چشم‌انتظاری مردم استان زنجان برای تکمیل آن می‌گوید: سد تالوار در استان کردستان واقع شده و مجری احداث آن شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان بوده است. تقریبا 10 میلیون مترمکعب برای تامین آب مورد نیاز استان زنجان از محل این سد اختصاص یافته است که برای تامین نیاز آب شرب 5 شهر شهرستان خدابنده و حدود 134 روستا با خط انتقال به طول 161 کیلومتر در نظر گرفته شده است.

بنا بر اظهارات باقری؛ اقدامات لازم از محل ماده 23 از سازمان مدیریت و برنامه اخذ شده و منتظر ابلاغ وزارتخانه متبوع هستیم تا اعتبار لازم تامین و اقدامات برای اجرای خط انتقال آغاز شود.

«باقری» حجم مخزن سد تالوار را 500 میلیون مترمکعب اعلام کرده و اضافه می‌کند: در حال حاضر در حجم مخزن فقط 100 میلیون مترمکعب آب وجود دارد. تالوار برای تامین نیاز آب شرب و کشاورزی استان‌های زنجان، همدان و کردستان احداث شده است که میزان حجم آب موجود 20 درصد کل ظرفیت است. میزان آورد سد تالوار در سال جاری تا به امروز 19 میلیون مترمکعب و در سال گذشته 44 میلیون مترمکعب بوده است.

 نگرانی از وضعیت سد کینه‌ورس

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان ضمن نگرانی از وضعیت سد کینه‌ورس ادامه می‌دهد: میزان آورده سد کینه‌ورس نزدیک به 4 میلیون مترمکعب بوده است در حالی که سال گذشته این میزان 5 میلیون مترمکعب  و در میانگین بلند مدت 14 میلیون متر مکعب بوده است.

طبق اعلام باقری؛ حجم مخزن این سد 16 میلیون مترمکعب است در حالی که حدود 4 میلیون مترمکعب آب پشت این سد ذخیره شده است که از این بابت بسیار نگرانیم.

 شبکه خط انتقال آب از محل سد گلابر به صنایع به زودی تکمیل می‌شود

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان حجم مخزن سد تهم را 80 میلیون مترمکعب عنوان کرده و می‌گوید: در حال حاضر میزان آب ذخیره شده در این سد 16 میلیون مترمکعب است یعنی 20 درصد سد پر شده است. گفتنی است که تمامی این 20 درصد نیز جهت شرب استفاده نخواهد شد چرا که بخشی از آب موجود دارای کیفیت مناسبی نبوده و یا عمدتا رسوبات می‌باشد و به همین دلیل قابلیت استفاده را ندارد.

به گفته باقری؛ میزان آب ورودی به سد گلابر 3 میلیون مترمکعب در حالی که این میزان در سال گذشته 6 میلیون مترمکعب به ثبت رسیده است. حجم مخزن سد گلابر 116 میلیون متر مکعب است و در حال حاضر 45 میلیون مترمکعب آب پشت این سد ذخیره شده که 39 درصد مخزن را پر کرده است. این سد برای کشاورزی و صنعت احداث شده اما به علت کاهش ورودی سد طی دو سال آبی اخیر امکان توزیع آب در شبکه 2400 هکتاری پایاب سد گلابر میسر شده است.

در دور نخست سفر رئیس دولت سیزدهم؛ موضوع تامین آب از محل سد گلابر برای صنایع ایجرود مطرح بود که در این راستا؛ شبکه خط انتقال دارای پیشرفت فیزیکی 99 درصدی است و با اصلاح ایستگاه‌های پمپاژ، عملیات تکمیل و 100 درصد خواهد شد. لازم به ذکر است که در سفر نخست رئیس دولت سیزدهم، فقط 1.65 کیلومتر از خط انتقال باقی مانده بود که با مصوبه دولت و تامین اعتبار، این خط تکمیل گردید.

برای این منظور نیز پیمانکار طرح انتقال آب از محل سد گلابر انتخاب و کل لوله‌های پروژه به طول یک هزار و ۶۵۰ متر خریداری شد و تاریخ اتمام این طرح طبق توافقنامه، سال ۱۴۰۳ تعیین شده است.

 آب شرب موردنیاز ایجرود از محل سد بلوبین تامین می‌شود

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان در پاسخ به دیدگاهی مبنی بر «با توجه به کاهش‌ها و اولویت برای تامین آب شرب و کشاورزی شهرستان ایجرود و مناطق اطراف چنین به نظر می‌رسد که برای تامین صنایع از جمله آندیافولاد یا باید به فکر تامین آب از محل سد دیگر بود یا در صورت امکان به بازچرخانی آب فکر کرد؟» به صدای زنجان گفت: اهداف تعیین شده برای سد گلابر، تامین آب موردنیاز کشاورزی و صنعت بوده است، برای تامین آب شرب شهرستان ایجرود نیز نگرانی نداریم و این نیاز از محل سد بلوبین تامین خواهد شد. سد بلوبین دو خط انتقال شامل یک خط پلی‌اتلین به طول ۱۴ کیلومتر به سمت شهر حلب و یک خط فولادی با قطر 400میلیمتربه سمت شهر زرین‌آباد دارد.

 نگاه ویژه به تکمیل سدهای «بلوبین» و «مراش»

وضعیت بارش‌ها در استان زنجان مطلوب نیست و ضروری است تا قبل از بروز هر اتفاق ناگواری از همین الان پروژه‌های نیمه تمام سدسازی تکمیل شوند.

رئیس دولت سیزدهم در دور نخست و دوم سفر به استان زنجان (آبان 1400 و آذر 1402) موضوع آب را از دغدغه‌های اصلی دولت خود معرفی و بر لزوم تکمیل سدهای نیمه تمام زنجان تاکید کرد.

دور نخست سفر رئیس دولت سیزدهم،‌ مرحوم سید ابراهیم رییسی به زنجان ۹۰ مصوبه و توافقنامه با بیش از ۴۸ هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای طرح‌های بخش‌های مختلف به همراه داشت.

از جمله مصوبات این دوره از سفر رئیس جمهور شهید به زنجان با توجه به مساله آب در این استان، تکمیل ۲ سد بلوبین و مراش با استفاده از ظرفیت ماده ۵۶، از طریق مشارکت بانک‌ها و تعهد دولت، به ترتیب برای سد مراش ۲ هزار و ۷۷۰ میلیارد ریال و برای سد بلوبین یک هزار و ۸۳۰ میلیارد ریال بود.

از آن‌جایی که تامين زيرساخت‌ها و نيازهای زيربنايی از جمله راه و آب بر عهده دولت است؛ در سفر دوم استانی رئیس دولت سیزدهم به زنجان نيز طرح‌های آب و راه در اولويت اختصاص منابع قرار گرفت و حدود ۵۰ درصد اعتبارات به اين حوزه‌ها اختصاص يافت.

طبق اعلام استاندار زنجان (10 بهمن 1402) در خصوص تصميمات اعتباری دور دوم سفر رئيس جمهور به استان در حدود ۵۴ هزار ميليارد تومان برآورد انجام شد که بيش‌ترين مسئله مربوط به آب و راه بود.

 پیشرفت فیزیکی 85 درصدی سد بلوبین

اختصاص مبلغ ۶۰ میلیارد ریال برای تکمیل و بهره برداری از سد شماره ۲ میرزاخانلو توسط سازمان برنامه و بودجه که قرار بود سه ماهه اول سال ۱۴۰۱ صورت گیرد بعلاوه سد «ایالو» و «آبگیری سد بلوبین» جزو طرح‌های قابل افتتاح در سفر دوم ریاست جمهوری بودند.

سد بلوبین در محل تلاقی رودخانه های ایجرود و سجاس‌رود احداث شده است. مطالعات سد بلوبین از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۹ انجام و عملیات اجرایی آن از سال ۹۰ شروع شد.

بنا بر اعلام مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان؛ تا پایان سال ۱۴۰۱ حدود سه هزار و 392 میلیارد ریال اعتبار برای تسریع در تکمیل طرح در دور اول سفر رئیس دولت سیزدهم به زنجان هزینه گردید.

این سد از نوع سنگریزه‌ای با هسته رسی و ارتفاع آن از بستر رودخانه ۴۷ متر و از پی ۷۳.۵ متر، طول تاج ۲۹۵ متر و حجم عملیاتی خاکی آن چهار میلیون مترمکعب بوده که ۲ میلیون مترمکعب خاکبرداری و ۲ میلیون مترمکعب مربوط به خاکریزی است.

گفته می‌شود؛ با اجرای پروژه سد بلوبین که دارای حجم مخزن ۳۰ میلیون مترمکعب و ۱۷.۵ میلیون مترمعکب حجم آب تنظیمی است، ‌جریان‌های سطحی آب در محدوده این سد کنترل، جمع آوری و ذخیره خواهد شد.

از این میزان علاوه بر تامین سالانه 1/2 میلیون مترمکعب آب شرب شهرهای زرین‌آباد، حلب و ۹۲ روستای واقع در مسیر طرح به نیاز آبی صنایع مستقر در این منطقه به میزان بیش از ۶ میلیون مترمکعب نیز پاسخ داده و حقابه های پایین دست نیز تامین می شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان؛ پیشرفت فیزیکی سد بلوبین را 85 درصد اعلام کرده و می‌گوید: میزان اعتبار موردنیاز جهت تکمیل سد یک هزار میلیارد تومان است و ضروری است اقدامات مربوط به تملک و خرید باغات و اراضی منطقه بعلاوه عملیات اجرایی شامل اجرای تجهیزات هیدرومکانیکال صورت گیرد که در صورت تامین اعتبار، شهریورماه سال 1404 عملیات ساخت این سد تکمیل خواهد شد.

به گفته «باقری»؛ در مصوبات سفر ریاست جمهوری تامین اعتبار از محل ماده 56 برای تکمیل سد «بلوبین» و «مراش» نیز  لحاظ شده بود که مطابق برنامه تامین شده و مشکلی از این بابت وجود ندارد.

 لزوم توجه دولت پزشکیان به پروژه خط انتقال سد بلوبین

باقری با بیان اینکه در مصوبات سفر ریاست جمهوری برای خط انتقال سد بلوبین به طول 23 کیلومتر حدود 200 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده بود که تا به امروز 36 میلیارد تومان آن تامین شده است، ادامه می‌دهد: در حال حاضر این پروژه دارای پیشرفت فیزیکی 20 درصدی است. برای تکمیل سدهای «بلوبین» و «مراش» اعتبار مناسبی طی دو سال تامین شده و در  مدت این 2 سال با تامین اعتبار به موقع دولت، میزان پیشرفت فیزیکی سد بلوبین از 52 درصد به 85 درصد رسید که در پروژه‌های بزرگی چون سد سازی پیشرفت فیزیکی 33 درصدی آن هم در کمتر از 2 سال بسیار چشمگیر می باشد .

وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر «با توجه به اهمیت تامین اعتبار برای خط انتقال آب از سد بلوبین و نیاز استان آیا پیگیری‌ها برای جذب اعتبار در دولت چهاردهم ادامه خواهد یافت؟» به صدای زنجان می‌گوید: با پیگیری‌های شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان، کارشناسان سازمان برنامه جهت بازدید از محل در نظر گرفته شده برای اجرای خط انتقال در زنجان حضور یافتند و مقرر شده این پروژه در ردیف طرح‌های اضطراری قرار گیرد اما با توجه به اینکه در کل کشور طرح‌های بسیاری در حوزه آب وجود دارد، متاسفانه تخصیص اعتبار مذکور محقق نگردید. ضمن اینکه اعتبار برآوردی برای اجرا، 700 میلیارد تومان می باشد که رقم ناچیزی در مقایسه با پروژه‌های سدسازی به شمار می‌رود و در صورت تامین نهایتا تا پایان سال این پروژه تکمیل می‌شود.

 سد مراش در صورت تامین اعتبار؛ تا پایان سال جاری آبگیری می‌شود

تامین آب شرب شهری، روستایی و صنعت، تامین آب شرب شهرهای دندی و ماهنشان و ۱۲۲ روستای در مسیر با اجرای احداث سد مراش در دستور کار است.

باقری میزان با توجه به  مطالبات انباشته بالای سد «مراش» این سد را از جمله سدهای بااهمیت برای شرکت آب منطقه‌ای زنجان دانست و گفت: پروژه احداث سد «مراش» دارای 70 درصد پیشرفت فیزیکی است و برآورد می‌شود در صورت تامین اعتبار؛ تا پایان سال جاری به مرحله آبگیری برسد. در صورت تکمیل سد (مبلغ برآوردی برای تکمیل 1621 میلیارد تومان)؛ آب شرب موردنیاز شهرهای دندی، ماهنشان و 122 روستای شهرستان ماهنشان به میزان 3/3 میلیون مترمکعب در سال و تامین نیاز آبی صنایع مستقر در منطقه به میزان ۲.۵ میلیون مترمکعب در سال محقق خواهد شد.

به گفته «باقری»؛ خط انتقال سد مراش به طول 81 کیلومتر با برآورد 1400 میلیارد تومان است که 15 کیلومتر آن به پایان رسیده است. این مهم باتوجه به موقعیت اضطراری که در شهر دندی بود اقدامات لازم برای اجرای این خط انتقال جهت تامین نیاز مردم به آب شرب در دستور کار قرار گرفت.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان از تکمیل سد «ایالو» خبر داده و می‌گوید: سد ایالو آماده افتتاح و بهره برداری می باشد.

 مشمپا در انتظار تخصیص مصوبه 200 میلیارد تومانی

بیش از ۸۰ درصد آب آشامیدنی مورد نیاز زنجان از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود و با بهره‌برداری از سد مشمپا بخش عمده آب شرب مورد نیاز شهرستان زنجان از این سد تامین خواهد شد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با بیان اینکه سد مشمپا هم اکنون ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد، ابراز امیدواری می‎کند: با بهره‌برداری از این سد آب مطمئن و پایدار خواهیم داشت. حجم مخزن این سد ۳۵۰ میلیون مترمکعب است، در طرح اولیه حجم مخزن سد 700میلیون مترمکعب پیش‌بینی شده بود.

در سفر دوم رئیس دولت سیزدهم موضوع آغاز به کار سد مشمپا مطرح و حتی 200 میلیارد تومان اعتبار برای این پروژه مصوب شد.

بنا بر اظهارات مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان؛ مشمپا از جمله سدهایی است که انرژی زیادی از مجموعه استان گرفت، برای اجرای دستور از سرگیری عملیات احداث سد مشمپا؛ مباحث زیست‌محیطی زمین‌شناسی و مباحث فنی آن تکمیل شد؛ در این راستا سازمان محیط زیست کشور نیز در کمتر از یک ماه مجوز زیست محیطی سد را صادر و اداره کل محیط زیست استان نیز ابلاغ و تاکید کرد تا برخی از پارامترهای زیست محیطی اعلامی قبل از آبگیری و در پروژه اجرای طرح نیز در نظر گرفته شود.

وی با بیان اینکه عملیات اجرایی سد مشمپا از 5 سال گذشته تاکنون راکد مانده است، تصریح می‌کند: پیگیری‌های لازم برای از سرگیری اقدامات برای تکمیل این سد انجام شده و مجوز زیست محیطی آن صادر شده است که در صورت تامین اعتبارات مورد نیاز بهره‌برداری از این سد تا ۲ سال آینده ممکن خواهد بود. البته از انجایی که طرح متوقف شده بود سازمان برنامه باید در پروسه در نظر گرفتن اعتبارات؛ این مهم را نیز منظور می‌کرد که در نهایت مجموعه استان و نمایندگان استان در مجلس هم‌چنان پیگیر هستند و احتمال اینکه وزیر نیرو به این مهم توجه ویژه‌ای داشته باشند بسیار زیاد است.

طبق اظهارات مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان؛ قرارگاه خاتم‌الانبیاء ساخت این سد را برعهده گرفته است که پس از طی مراحل، اقدامات لازم را آغاز خواهد کرد.

بند تنظیمی پاوره رود طارم در انتظار تکمیل سد مشمپا

بند تنظیمی پاوه‌رود با ظرفیت 2.۷ میلیون‌ مترمکعب در پایین دست سد مشمپا قرار دارد که ساخت آن از حدود 14 سال قبل آغاز شد که بهره‌برداری از آن بخش کشاورزی شهرستان طارم را بهبود خواهد داد.

باقری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان پیش‌بینی می‌کند که اگر موانع پیش روی جذب اعتبار به سد مشمپا رفع شود با ورود قرارگاه خاتم به‌عنوان پیمانکار، این سد در عرض یکسال به آبگیری می‌رسد و سال بعد از آن هم تکمیل می‌شود، پس از تکمیل نیز عملیات ساخت بند تنظیمی پاوره رود طارم اجرایی می‌شود.

 مصوبه 17 هزار و 650 میلیارد ریالی دولت سیزدهم به پروژه‌های

 شرکت آب منطقه‌ای زنجان

طبق اظهارات مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان تعداد مصوبات حوزه آب مربوط به سفر رئیس دولت سیزدهم به استان 11 مصوبه بوده است میزان اعتبار کلی سفر اول 5 هزار و 310 میلیارد ریال مصوب شده که مبلغ دریافتی 9 هزار و 160  میلیارد ریال به ثبت رسیده است.

اعتبار کلی در سفر دوم نیز 12 هزار و 340 میلیارد ریال اعلام شده که مبلغ دریافتی 4 هزار و 472 میلیارد ریال  برآورد شده است.