زهره میرعیسی‌خانی- گردشگری مجازی به معنای حضور در سرزمین دیجیتالی اطلاعات و ارتباطات و شبکه‌های گسترده جهانی‌ است که امکان مشاهده اطلاعات صوتی، تصویری و متنی را از دنیای واقعی اطراف در اختیارمان می‌گذارد. با ظهور فناوری‌های نوین رایانه‌ای و رسانه‌ای و تلفیق آن‌ها با یکدیگر امکان حضور افراد در یک مکان دیدنی و سیاحتی به صورت مجازی به گونه‌ای فراهم شده است که حس حضور فیزیکی در آن مکان را تا بیشترین حد ممکن به بازدید‌کننده مجازی القا کند. مهم‌ترین هدف گردشگری مجازی در بعد فناوری نزدیک‌تر کردن هرچه بیشتر حس حضور مجازی کاربران به حس حضور واقعی در مکان‌های توریستی و سیاحتی معرفی شده است و در بعد اقتصادی نیز ترغیب افراد به انجام سفر و حضور فیزیکی در جاذبه‌های گردشگری شهرها و کشورهاست. اگر چه پیشرفته‌ترین رایانه‌ها هم نمی‌توانند احساسات انسانی را به افراد عرضه کنند اما استفاده سودمند و بهینه از فناوری می‌تواند بسیاری از مشکلات در حوزه گردشگری را مرتفع کند.

گردشگری مجازی

گردشگری مجازی یک اقدام اقتصادی است که امروزه به وسیله بسیاری از شرکت‌های فعال در این حوزه عرضه می‌شود. یکی از بارزترین تجربیات گردشگری مجازی که می‌توان آن را به عنوان معرفی‌کننده و پدید‌آورنده مفهوم گردشگری مجازی دانست تور مجازی است که عبارت است از تصاویر پانورامای ۳۶۰ درجه که از نقاط مختلف یک جاذبه گردشگری تهیه می‌شوند و کاربران می‌توانند با انتخاب موقعیت دلخواه از جاذبه گردشگری معرفی شده، محیط پیرامون را به صورت ۳۶۰ درجه مشاهده کنند. علاوه بر امکان انتخاب موقعیت دلخواه در مکان مورد نظر، امکان چرخش به زاویه دلخواه و بزرگنمایی تصاویر برای مشاهده جزئیات بیشتر برای کاربران میسر است.

تلفیق هر یک از این ابزارها با فناوری واقعیت مجازی که بیشتر آن‌ را با هدست‌های معروف واقعیت مجازی می‌شناسیم، می‌تواند تجربه منحصر به فردی را در اختیار کاربران و گردشگران قرار دهد این نوع گردشگری برای معرفی جاذبه‌های باستانی، بناهای جذاب، اشیای قیمتی و هر پدیده مادی دارای فرم و حجم و اندازه کاربرد دارد و برای تمام کشورها به ویژه کشو‌های در حال توسعه که اغلب امکانات و زیرساخت‌های مناسب و کافی ندارند و یا احداث و توسعه آن‌ها بسیار گران تمام می‌شود، مناسب است. گردشگری مجازی این فرصت را به ما می‌دهد تا با ظرفیت‌ها و مقصد‌های گردشگری در سراسر جهان پیش از عزیمت آشنا شویم. تور مجازی می‌تواند به درک دقیق‌تر کاربران از فضای مکان معرفی شده کمک کند. بهره‌مندی از تجربیات دیگران که با ظهور فضای مجازی به مفهومی گسترده تبدیل شده است از دیگر ابزارهای توسعه گردشگری مجازی است. استفاده افراد از تجربیات و توصیه‌های گردشگرانی که قبلاً از مکان‌های مورد نظر بازدید کرده‌اند به کسب اطلاع بیشتر از جزئیات آن مکان برای بازدیدکنندگان جدید کمک می‌کند و می‌تواند موجب تحقق اصلی‌ترین هدف گردشگری مجازی یعنی ترغیب افراد به سفر و حضور فیزیکی در مکان‌های سیاحتی در شهرها و کشورهای مختلف شود.

گردشگری مجازی هر چند به اندازه مسافرت‌های واقعی، لذت‌بخش و خاطره‌انگیز نیست، اما از آن‌جا که به همه مردم بدون در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی و فرهنگی آن‌ها این امکان را می‌دهد تا از مناطق دیدنی دنیا بازدید کنند، می‌تواند شیوه‌ای جذاب و نوین برای شناخت زیبایی‌های سرزمین‌های دوردست باشد.

 در این خصوص یحیی رحمتی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان با اشاره به اینکه نمود عصر دیجیتال را می‌توان در همه حوزه‌ها مشاهده کرد، گفت: در حوزه‌های ارتباطی ماهیت گردشگری به‌گونه‌ای است که گردشگر بایستی با سفر از مبدأ به مقصدی به تجربه فضا و زندگی به غیر از زندگی خودش برسد. معرفی مقاصد با ارتباط امروزه یکی از کوتاه‌ترین راه‌ها برای استفاده از فضای دیجیتال است که در واقع بخشی از ارتباط با فضای مجازی محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: اگر بسیاری از ابزارهای دیجیتال در حوزه گردشگری حذف شود شرایط اندکی مشکل خواهد شد برای مثال با حذف جی.پی.اس‌ که در واقع ابزار خوبی برای شناسایی مناطق و مقاصد با هزینه اندک است، به مشکل بر می‌خوریم و در واقع شما توسعه بازار کم‌تری خواهید داشت.

این مسئول افزود: شما در حوزه رسانه‌های شنیداری و دیداری اگر موضوع معرفی را حذف کنید، توسعه بازار کمتری خواهید داشت و استفاده از امکانات بازاریابی دیجیتالی امروز در تمامی حوزه‌ها نمایان و هویداست و مطمئنا در گردشگری هم این موضوع را می‌بینید و گردشگری در حوزه اقتصادش اگر بخواهد هویدا شود می‌بایست به بازاریابی خوب در حوزه خود دست بزند که باز هم  موضوع دیجیتال در این زمینه مطرح می‌شود.

وی افزود: این موضوع در زمینه بحث توسعه اشتغال بسیار کمک‌رسان است و به همین خاطر یکی از راه‌هایی که ما در خود استان هم در پیش گرفتیم همین موضوع است که چه در حوزه رسانه و چه در حوزه تولیدات دیجیتالی کارهای خوبی را انجام داده‌اند اما همه کارها نیست. هنوز خلأ داریم و بایستی با استفاده از امکانات جدید این خلأ را پر کنیم چون دور بودن ما از این موضوع می‌تواند آسیب بزرگی در زمینه توسعه بازار گردشگری استان باشد.

رحمتی در خصوص گردشگری مجازی و اینکه با استفاده از دوربین، مناطق گردشگری به صورت آنلاین به نمایش گذاشته می‌شوند، خاطرنشان کرد: یکی از کاربردهای این گونه ابزارها ایجاد اشتیاق برای مراجعه به مقاصد است و می‌بایست آن اشتیاق برای مراجعات به این مقاصد داشت که در بحث امکانات و تجهیزات مربوط به تصاویر360 درجه را در اداره تأمین کرده‌ایم.

این مسئول با اشاره به اینکه برخی از افراد نسبت به  حوزه گردشگری مجازی دید چندان خوبی ندارند و معتقد هستند که دیدن فضاهای و بناهای تاریخی و گردشگری  به صورت آنلاین زمینه را برای مسافرت به این نقاط کمتر می‌کند، افزود: بنده دیدگاه مخالفی در این زمینه دارد و معتقدم که دیدن این فضا به صورت مجازی می‌تواند  افراد را برای تماشای این مناطق راغب‌ کند و اشتیاق را برای دیدار مقاصد گردشگری ازیاد می‌بخشد‌.

رحمتی افزود: در استان تجهیزات مجازی گردشگری که شامل به اشتراک‌گذاری تصویر 360 درجه که قابلیت چرخش در فضا و دیدن ویژگی‌ها را مهیا می‌کند در 16 مکان گردشگری‌ فراهم آمده است. 

 در ادامه مسعود دویران، بنیانگذار یک اپلیکیشن گردشگری مجازی، با اشاره به اینکه در ایران با وجود پتانسیل‌های خوبی که در حوزه گردشگری وجود دارد متاسفانه در جذب گردشگر داخلی و خارجی بیشتر بر اساس سیستم سنتی عمل کرده‌ایم، گفت: حضور تکنولوژی و فناوری بدون شک کمک‌کننده حوزه گردشگری هم برای افزایش گردشگری و هم معرفی مناطق دارای پتانسیل گردشگری است که کمتر شناخته شده‌اند. کاری که فناوری می‌تواند در حوزه گردشگری کند، این است که مناطقی را که دارای پتانسیل گردشگری هستند و کمتر شناخته شده‌اند به عموم مردم بشناساند. ضمن اینکه آثار و بناهای مطرح تاریخی را همه می‌شناساند اما اینکه مردم تا چه میزان از مناطق گردشگری کوچک مستقر در روستاها خبر دارند، موضوعی است که باید به آن پرداخته شود.

وی ادامه داد: در همین زنجان، روستای «شیت» چند سالی است که معروف شده و طی ارتباطی که من با مردم این منطقه داشتم؛ دریافتم که به واسطه همین فضای مجازی است که این منطقه شناخته شده است و به عنوان یک مقصد گردشگری مورد استقبال  قرار گرفته است در حالیکه شناساندن این منطقه تنها با یک وبلاگ کوچک شروع شد.

بنیانگذار اپلیکشین «بالون» با اشاره به اینکه فناوری می‌تواند به راحتی و از طریق شناساندن مناطق دارای ظرفیت، حوزه گردشگری را توسعه دهد، افزود: کاری که اپلیکیشین بالون به عنوان شبکه نوین گردشگری انجام می‌دهد این است که در واقع بستری را فراهم کند که خدمات گردشگری مهم را ارائه دهد و شبکه اجتماعی تخصصی در حوزه گردشگری است که می‌تواند باعث شناساندن مناطق پر پتانسیل گردشگری و اشخاص مطرح در این حوزه باشد چرا که ما گردشگران حرفه‌ای را داریم که می‌توانند تجارب خود را در اختیار عموم مردم و علاقه‌مندان خود قرار بدهند.

دویران با اشاره به اینکه بسترهایی به صورت غیر تخصصی نظیر فیسبوک و اینستاگرام در جامعه وجود دارد که  کار به اشتراک گذاشتن تجارب را انجام می‌دهند، خاطرنشان کرد: اینکه  اپلیکیشنی بخواهد به صورت تخصصی این کار را انجام بدهند وجود ندارد، و کاری که اپلیکیشن بالون انجام خواهد داد کمک به بسترسازی و فراهم کردن این شرایط است.

وی ادامه داد: یکی دیگر از کارهای بالون طراحی یک زنجیره تأمینی از اشخاص و گروه‌های مختلف صنعت حوزه گردشگری و در واقع اتصال و ارتباط آنها به همدیگر است. ضمن اینکه این زنجیره می‌تواند شامل آژانس و تورهای گردشگری و گردشگران باشند.

دویران با اشاره اینکه فناوری دو کار را در عصر امروز انجام می‌دهد، افزود: سهولت و تسریع روند از عملکردهای فناوری در عصر جدید هستند که این اپلیکیشن برای اولین بار است که در سطح ایران این طور جامع بناست ارائه شود و ما این طرح را هم به اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان هم ارائه داده ایم که امید است در این زمینه ما را حمایت کنند.

بنیان‌گذار اپلیکیشین بالون افزود: فناوری یا این گونه‌ای  اپلیکیشن‌ها یک جور شبیه‌ساز هستند و در واقع ملموس کننده مناطق مختلف گردشگری هستند و اینکه این سازمان‌ها تا چه میزان می‌تواند کمک کند بلاشک کاملاً بدیهی است. چرا که ذائقه و خوی گردشگران‌شان به گونه است که وقتی می‌خواهند یک منطقه‌ را شناسایی کنند و به دنبال این هستند که بدانند  آیا این منطقه ظرفیت این را دارد که وقت خود را برای این منطقه بگذارند یا خیر؟ و به عبارت دیگر به یک محتوای واقعی و استاندارد نیاز دارند که این محتوا  را اپلیکیشن‌های این چنینی  برای مخاطبین خود ایجاد می‌کنند و در واقع یک شناخت کلی به مخاطبین خود می‌دهد تا مخاطبین در صورتی که به آنجا علاقه پیدا کنند بروند و آن منطقه را ببیننند.