همه جا و در میان تمام اقوام، اگر بزرگ‌ترها در هنر کودکان دخالتی نکنند، این هنر یکسان است ولی در مورد هیچ دو کودکی یکنواخت نیست.
زهره میرعیسی‌خانی- همه جا و در میان تمام اقوام،
اگر بزرگ‌ترها در هنر کودکان دخالتی نکنند، این هنر یکسان است ولی در مورد هیچ دو کودکی
یکنواخت نیست. کودک سه ساله ابتدا خط خطی می‌کند یا با گذاشتن نقطه نقطه، نتیجه حرکت
خود را با شگفتی می‌نگرد. دستهای او ابتدا حرکتی آزاد و غیر ارادی دارند، ناگهان در
میان خطوط نقطه‌ها شکل می‌یابد، مار، خانه، خورشید و صورت انسان. شادی اکتشاف، انگیزه
تازه‌ای میشود برای کوشش مجدد و موفقیت، او را به هیجان می‌آورد. اما اینکه هر
هنری را کودک در چه زمانی آغاز کند و اینکه آن هنر برای کودکان چه برنامه‌ای دارد،
موضوعی قابل توجه است.
در این خصوص رحمان پرچگانی، عضو هیئت علمی
دانشگاه آزاد زنجان، با اشاره به اینکه نقاشی کودک یک امر ذاتی است و این ویژگی با
به دنیا آمدن کودک در او به وجود می‌آید، گفت: اولین تصاویری که برای کودک آشنا
است و آنها را مشاهده می‌کند، تصاویر و فرم‌ها و اشکال است که به همراه شنیدن صدا
برای او ملموس میشود. کودک به صورت ذاتی نقاش است و معمولا آموزه‌های غلط و
اطلاعات بدی که بعدها به آنها می‌دهیم، باعث میشود که از هنرمند بودن دور شود، به
این مفهوم که کودکان بدون واسطه وترس هر چه می‌خواهند، نقاشی می‌کنند و بعدها
معمولا توسط مربیان و اولیا به شکل غلط راهنمایی می‌کنند و در واقع آنها را از
مسیر خلاقیت دور می‌کنند.
وی ادامه داد: این مشکل در ابتدا از خانواده
شروع میشود و بعدها که فرد بزرگ شد و به مدرسه رفت، این روند در مدارس همچنان
ادامه می‌یابد. اخیرا تلاش‌هایی در این راستا انجام میشود و مهدکودک‌ها و مدارس و
آموزشگاه‌ها در این خصوص تغییراتی کرده‌اند و از ابزارهای به روزتری مثل کلاژ و
غیره استفاده می‌کنند ولی واقعیت این است که با آموزش‌های اصولی بسیار فاصله داریم.
وی با اشاره به اینکه در دنیای پیشرفته و
متمدن کودکان را در فضاهای آموزشی به دنبال این نمی‌فرستند که حتما نقاش شوند،تاکید
کرد: اشتباهی که که انجام می‌دهیم، همین است. فکر می‌کنیم همه باید نقاش شوند و
درگیر و دار چشم و هم‌چشمی به این نتیجه می‌رسیم که چون کودک همسایه ما، کلاس
نقاشی می‌رود کودک ما هم باید به این کلاس برود و حتما نقاش بشود و گالری بگذارد.
منظورم این است در اصل بایستی کودک را برای خلاق شدن به کلاس‌های هنری فرستاد نه
اینکه نقاش و یا موسیقی‌دان بار بیایند.
وی افزود: آنچه که در مدارس و سیستم‌های
آموزشی ما رخ می‌دهد کاملا بر عکس این است و نه تنها این اتفاق نمی‌افتد بلکه کودک
با رفتن به این مکان‌ها ذهن پویا و خلاق خود را از دست می‌دهد و به یک موجود منجمد
و سنگواره تبدیل میشود و دیگر آن اصالت حقیقی خود را از دست می‌دهد و تبدیل میشود
به یک خرده نقاش یا خرده موسیقی‌دان که نه اساسا آن هنرمند بودن خود را دارد و نه
کودکی‌اش را و بلاتکلیف میشود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه مشکل از
خانواده‌های ما سرچشمه می‌گیرد که در واقع نمی‌دانند که بچه‌ها تا سنین هفت تا هشت
سالگی نمی‌توانند به صورت منطقی آموزش ببیند چرا که کودک دوره منطقی را نمی‌گذراند
و به همین خاطر اساسا اشتباه می‌کنند و در سنین 5 سالگی شروع می‌کنند که قواعد
موسیقی و نقاشی را یاد می‌دهند در صورتی که کودک هنوز به آن مرحله منطقی ذهنی
نرسیده است و معمولا کودک در 8 تا 9 سالگی به مسیر منطقی هدایت میشود و در واقع آن‌جا
است که میشود به او موسیقی و نقاشی را به صورت علمی را یاد داد لذا تا 5 و 6
سالگی من اصلا توصیه نمی‌کنم که به کودک نقاشی آموزش داده شود. در این سنین بایستی
تنها ابزار این مهارت‌ها در اختیارش قرار داده شود تا با آنها آشنایی یابد و همین
که کودک با رنگ و کاغذ در این دوران آشنا شود کفایت می‌کند.
وی افزود: اتاق‌های رنگ سرامیک شده که در واقع
زمینه‌ای را فراهم می‌آورد تا کودک با رنگ بازی کند و آن را درک کند، می‌تواند در
سنین بالا زمینه‌ای باشد برای اینکه آنچه در کودکی تجربه کرده است را به کار بگیرد
یعنی به نوعی در کودکی در ذهن او اطلاعات ریخته میشود
تا در سنین بالاتر از آن بهره بگیرد.
پرچگانی با اشاره به اینکه باید کودکان را از
همان کودکی با خوب دیدن آشنا کنیم چرا که با نگاه کردن به مرحله پختگی نگاه می‌رسیم
و می‌توانیم در آینده توقع داشته باشیم که او از این تجربه استفاده کند و در این
راستا باید فضای خوب را ببیند ضمن اینکه در کودکی به جای استفاده از مداد رنگی که
به دلیل نوک کوچکی که دارد و کودکان را خسته می‌کند بایستی از گواش و یا رنگ
استفاده بشود که ذهن کودک را تشویق کند و مهم‌تر از همه اینکه آنها را تشویق کنیم
و باید آنها را برای خلاق بودن تشویق کنیم چرا که کپی کاری خلاقیت را از آنها می‌گیرد.
«ابر قهرمان‌ها»
همواره برای کودک جذابیت داشته‌اند
در این خصوص لیلا بیگلی، رییس انجمن سینمای جوان
استان زنجان، با اشاره به اینکه ژانر کودک متاسفانه در کشور ما جد گرفته نمی‌شود و
کسی به آن توجه ندارد، گفت: در شرایطی که کودکان امروز متفاوت از کودکان دهه‌های گذشته
بزرگ می‌شوند ولی در همین زمان کاراکترهای محبوب کودکان ما همچنان کلاه قرمزی و گلنار
و شخصیت‌هایی هستند که نسل‌های گذشته در کودکی تجربه‌اش را داشته‌اند.
وی با اشاره به اینکه کودکان امروز بیشتر با کاراکتر
کارتون و فیلم‌های خارجی آشنایی دارند، افزود: در حال حاضر باب اسفنجی از شخصیتهای
کارتونی است که مورد علاقه کودکان ایرانی است، در حالی که در دهه 60 سینمای کودک ما
بسیار غنی بود.
رییس انجمن سینمای جوان استان زنجان خاطرنشان کرد:
در دهه 60 دو مورد از پر مخاطب‌ترین و پر کارترین ژانرهای ما، ژانر کودک و اکشن بود
که متاسفانه مخاطبین هر دو را از دست داده‌ایم و حتی فیلم‌های کودک و نوجوانی هم که
امروزه ساخته میشود برای بزرگسالان ساخته میشود و مخاطب آن کودک نیست.
وی با اشاره به اینکه جای خالی سریال‌های کودک
و نوجوان نظیر قصه‌های مجید در تلویزیون و صدا و سیمای کشور خالی است، افزود: این سریال
به عنوان یکی از آثار فاخر تلویزیون ایران شناخته میشود و اکنون در برهه کنونی جای
خالی سریال‌های این چنینی در رسانه‌ی ملی خالی است.
رییس انجمن سینمای جوان استان با اشاره به اینکه
فیلم‌های کودک و نوجوانی که در حال حاضر ساخته میشود، خرج خود را در می‌آورد، اظهار
کرد: این ژانر همچنان یکی از ژانرهای پر طرفداردر دنیا است که جایگاه خاصی برای خود
دارد.
وی با اشاره به اینکه کودک همواره به دنبال قهرمان‌سازی
است، افزود: بسیاری از قصه‌ها و افسانه‌های ما به باد فراموشی سپرده شده‌اند و جای
آن را شخصیت‌هایی مثل «زورو» پر کرده‌اند.
بیگی ادامه داد: کودکان شخصیتهای کارتون‌های خارجی
را به خوبی می‌شناسند اما زمانی که از شخصیتهای ایرانی سخن به میان می‌آوریم کمتر
کسی با آنها آشنایی دارد و کودک ایرانی با شخصیت رستم و آرش کماندار کمتر آشنا است.
بیگلی با اشاره به اینکه «ابر قهرمان‌ها» همواره
برای کودک جذابیت داشته‌اند و از همین رو بایستی در ادبیات کودک جایی برای این افراد
در نظر بگیریم، افزود: شاید ما در ادبیات ایرانی بسیار شخصیتهای برجسته‌تر از «سوپرمن»
و «مرد عنکبوتی» و غیره داشته باشیم اما اینکه مسئولین چه زمانی به این فکر بیافتند
تا با حمایت از این ژانر سینما گامی در شناساندن شخصیتهای ملی بردارد.
این مسئول با اشاره به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های
موجود در زمینه ساخت انیمشین در سطح کشور خاطرنشان کرد: انیمیشین‌های ساخته شده در
سطح کشور قابل رقابت با انیمیشین کشورهای خارجی است و حتی به طور قطع می‌توانم بگویم
که در خود زنجان این ظرفیت وجود دارد که انیمیشین‌هایی در سطح انیمیشین‌های کشورهای
خارجی بسازند.
وی گفت: اما متاسفانه سرمایه‌گذاران ما به دنبال
سرمایه‌گذاری در این حوزه نیستند و دوست دارند از سرمایه خود خیلی زود بازده هستند
که این در سینما ممکن نیست.
بیگلی با اشاره به اینکه به عقیده من بایستی بخشنامه
شود که مدام فیلم در مورد قصه و اسطوره‌های ایرانی ساخته شود، افزود: این حمایت‌ها
از فیلمساز و کارگردان ایرانی صورت نمی‌گیرد و همین مساله باعث میشود فیلمساز و کارگردان
ما کمتر وارد این حوزه شوند.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر تمام میدان رقابت
در این حوزه را به دست فیلم‌های خارجی داده‌ایم، افزود: مسلما تنها باحمایت از فیلمسازان
است که می‌توان در این زمینه حرفی برای گفتن داشت.
كار در حوزه تئاتر كودك نياز به تخصص دارد
در ادامه رئيس انجمن هنرهاي نمايشي زنجان نیز با
اشاره به اينكه تئاتر كودك استان داراي مشكلات سخت‌افزاري است كه انجمن تئاتر استان
توانايي حل آنها را ندارد، به صداي زنجان گفت: از همين رو است كه حمايت نهادهاي ذي‌ربط
در اين زمينه ضروري است.
حسين نجفي با اشاره به اينكه معضلي كه در تئاتر
استان وجود دارد اين است كه هر كسي كه براي اولين بار وارد كار تئاتر مي‌شود، معمولا
با كار كودك روند كاري خود را آغاز مي‌كند، اظهارکرد: كار در حوزه تئاتر كودك نياز
به تخصص دارد و افرادي كه در اين زمينه كار مي‌كنند بايد تجربه و تحصيلات آكادميك داشته
و يا در اين زمينه مطالعاتي كرده باشند و يا دوره‌هاي مربوطه را گذرانده باشند.
وي در زمينه متون و نمايشنامه‌هاي كودك، ادامه
داد: متون و نمايشنامه خوب در حوزه كودك كم است و متون خوبي هم كه وجود دارد، بيشتر
متون ترجمه هستند، ضمن اينكه نويسنده كودك در استان وجود ندارد و اغلب كارهايي كه هم
براي نمايش كودك انتخاب مي‌شود متون ترجمه هستند.
نجفي افزود: نويسنده و نمايشنامه‌نويس حرفه‌اي
كودك در استان وجود ندارد و اگر كسي نمايشنامه خود را به روي صحنه ببرد بايد مورد نظارت
هيئت بازبيني قرار گيرد تا قالب‌ها و شاخحصه‌هاي كار كودك را داشته باشد ولي معمولا
در اين زمينه متون ترجمه به روي صحنه مي‌رود.
اين مسئول خاطرنشان کرد: سرمايه‌گذاري بر روي تئاتر
در استان چندان مشاهده نمي‌شود و جسته و گريخته در اين زمينه سرمايه‌گذاري‌هايي صورت
مي‌گيرد و بيشتر افراد در اين زمينه به صورت خصوصي كار مي‌كنند.
وي تاكيدکرد : متاسفانه گاها شاهد اين هستيم كه
كسي كه هيچ تخصصي در زمين كار تئاتر كودك ندارد، اين كار را دست مي‌گيرد و با رنگ‌آميزي يونوليت و يك سري موسيقي سعي
دارد تئاتري را بسازد كه در خورد قشر و جامعه كودك نيست.