زهره میرعیسی‌خانی- کشفیات باستان‌شناسی تاریخچه ملیله در کشور به دوره هخامنشیان برمی‎گردد و در دوران ساسانی نیز صنعتگران فلزکار و به ویژه نقره‌کاران ظروف‌گران قیمت و سرشار از ذوق و سلیقه هنری خود را برای مصرف طبقات مرفه جامعه می‌ساختند.

طبق گفته مورخان در دوران سلجوقی اکثر سازندگان آثار نفیس فلزی هنرمندان خراسانی ساکن در شرق و شمال شرقی ایران بودند که عده‌ای از این افراد به علت جنگ‌های رخ داده در این مقطع زمانی در برخی از استان‌ها از جمله زنجان ساکن می‌شوند از همین رو احتمال بر این می‌رود که هنر ملیله در سال پنجم هجری قمری در زنجان رواج یافته است.

سابقه ملیله‌کاری در زنجان از قرن دهم هجری، به بعد روشن و مشخص است تا آنجا که «فردریک ریچارد»، مستشرق اروپایی، در سفر نامه خود می‌نویسد: شهر زنجان که شهر کوچکی است نقره، و ملیله‌کاری این شهر پر زرق و برق است.

قدمت دیرینه این هنر در استان موجب شده است تا مسئولین در جهت ثبت این شهر به عنوان شهر جهانی ملیله برآیند.

در این زمینه «غاده حجاوی»؛ رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی در جریان افتتاح خانه ملیله زنجان، در پاسخ  به سوال اینکه «صنایع دستی زنجان را چگونه دیدید؟» اظهار کرد: این کارگاه اولین مکانی است که بازدید کردم و با توجه به چیزهایی که تاکنون مشاهده کرده‌ام ظرفیت استان بسیار بالا است وملیله‌های تولیدی استان کیفیت بسیار بالایی دارد‌.

وی ادامه داد: در طی ورودم به زنجان صنایع ملیله و مس را مشاهده کردیم و زنجان شهر تاریخی است و دارای صنایع دستی بسیار زیبایی است و نگران شهر زنجان نباشید؛ چرا که ما برای ارتقای ملیله استان در زنجان هستیم.

رییس آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی و ارزیابان این شورا شامگاه جمعه نیز در نشست تخصصی صنعتگران و مسئولان شهر زنجان به این موضوع اشاره کردند که پس از افتتاح خانه ملیله این شهر و بازدید از مراکز آموزشی و دیدار با استادکاران، گزارشهای جمع بندی به سازمان میراث جهانی برای ارزیابی ارسال خواهد شد.

رییس آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی و ارزیابان این شورا به مدت دو روز به بررسی وضعیت ملیله زنجان به منظور ثبت جهانی آن به عنوان شهر ملیله حضور دارند.

در ادامه ویدا توحدی، مشاور معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور و یکی از ارزیابان شهر ملی ملیله با اشاره به اینکه برای ثبت هر شهر جهانی که چه ایران و چه سایر کشورها یک سری شاخص‌هایی وجود دارد که باید این شاخص‌ها بازدید شود و در سطح بین‌المللی قرار بگیرد، گفت: برای مثال مراکز آموزشی که در این رشته در حال فعالیت هستند حال چه به صورت سنتی و چه به صورت آکادمیک که این مراکز باید بازدید شود و از طرفی باید دید تعداد کارگاه‌هایی که متناسب باجمعیت آن شهر فعال هستند تا چه میزان است و آیا آن شهر متناسب با استانداردهای بین‌المللی هست یا خیر؟

وی ادامه داد: اطلاعات و نوآوری یکی از شاخص‌های بسیار مهم در این زمینه است که باید در این زمینه بازدید شود و همچنین بحث اینکه این هنر بایستی به شکل خانوادگی در این منطقه رواج داشته باشد و ریشه گرفته باشد و آیا معیشت مردم از طریق تولید و فروش این هنر در این منطقه انجام می‌شود یا خیر؟ آیا دولت حمایت‌های لازم را برای افرادی که در این منطقه کار می‌کنند حمایت می ‌کند؟ و آیا بیمه و حمایت‌های معنوی برای هنرمندان این حوزه مهیا است؟ و آیا گالری و موزه مناسب برای معرفی این رشته در سطح شهر وجود دارد و تمام این موارد معیارهایی است که باید طی بازدید، سنجیده شود.

این کارشناس افزود: وقتی این موارد مورد بازدید قرار گرفت و موارد بررسی گردید؛ گزارشی نوشته می‌شود و این گزارش به منطقه آسیا و اقیانوسیه ارسال می‌شود و در آنجا وقتی تایید 6 منطقه اولیه را گرفت به شورای جهانی صنایع دستی می‌رود و در شورای جهانی صنایع دستی ارسال می‌شود و اگر همه این قاره‌ها تایید کردند زمان این است که‌ این شهر به عنوان شهر جهانی ملیله ثبت شود‌.

وی با اشاره به اینکه این بازدید اولین بازدید ما برای ثبت جهانی این شهر به عنوان شهر جهانی ملیله است، گفت: در حال حاضر باید مراکز آموزش آکادمیک، مراکز تولید کارگاهی باید  مورد بازبینی قرار گیرند و مراکز فروش فعال باید بررسی گردند و بازارهای فروش باید بازدید شود که پس از بازدید از این مراکز می‌توان اظهار نظرهایی در این زمینه کرد.

مشاور معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور افزود:در سطح جهان تا کنون 39 شهر جهانی و در کشور ما به عنوان اولین کشور که رتبه نخست را در  این زمینه دارد 8 شهر و 2 روستای جهانی داریم.