زهره میرعیسی‌خانی- «محمد واعظی» خبرنگار و روزنامه نگار پیش از این، از سال 90 شروع به مستندسازی کرده است و اولین مستند نیمه بلند خود را با نام «اینجا زندگی» در خصوص تاثیر هدفمندسازی یارانه‌ها بر زندگی مردم ساخته است. او در دومین مستند خود «فصل نان» زندگی زنان روستایی در ماهنشان را به به تصویر کشید که این فیلم در همان سال در جشنواره فیلم 100 موفق به دریافت جایزه شد. سپس در مستند «تو را میشناسم» نگاه ویژه‌ای به دسته حسینیه زنجان داشت که آن هم بارها و بارها از شبکه‌های سراسری پخش شد. مستندهای «جن و پری» «یه کم بلندتر حرف بزن» و دو مستند درباره «خیریه مهرانه زنجان»  از دیگر کارهای واعظی است. او هفته گذشته در اختتامیه مهمترین اتفاق سینمای مستند ایران، جشنواره سینما حقیقت با آخرین فیلمش «رویای آب» به عنوان یکی از برگزیدگان معرفی شد.

محمد واعظی با اشاره به اینکه مستند بلند «رویای آب» یک مستند سینمایی است، گفت: این مستند به تهیه‌کنندگی و کارگردانی من؛ درباره یک کشاورززاده اهل شهر قائن خراسان جنوبی است که به دنبال کم شدن منابع آب زیرزمینی و خشک شدن قنات‌ها و تهدید حیات کشاورزی آن منطقه، به دنبال راه حلی می‌گردد. او یک استارتاپ ایجاد می‌کند تا با حذف واسطه ها و ایجاد سود بیشتر برای کشاورزان با فروش محصول به قیمت بالاتر، آنها را از کشت محصولات پرآب منصرف سازد. چون زعفران به قهرمان سازگاری با کم آبی معروف است و کمترین میزان آب را نیاز دارد.

وی ادامه داد: ساخت این فیلم 2 سال و نیم زمان برده است و پس از اتمام کارهای فنی به سیزدهمین جشنواره بین المللی سینمای مستند ایران، سینما حقیقت ارائه شد. هیئت انتخاب جشنواره از میان 178 فیلم رسیده 13 فیلم را برای بخش مسابقه کارآفرینی انتخاب کردند که در پایان هیئت داوران این بخش، مستند رویای آب را به عنوان منتخب دوم برگزید.
بعد از این اتفاق اکران گسترده در کشور، حضور در فستیوال‌های مستند دنیا و اکران در مجامع فرهنگی، کارآفرینی و محیط زیستی دنیا را در برنامه داریم. یونسکو هم به عنوان حامی معنوی فیلم در حال برنامه ریزی برای نمایش فیلم در برخی مجامع این نهاد فرهنگی بین المللی در سراسر دنیاست.

این کارگردان با اشاره به اینکه مستندسازی همواره جزو دغدغه‌های شخصی‌ام بوده است،اظهار کرد: مسئولین فرهنگی شهر همان طور که به بسیاری امور دیگر بی‌تفاوت هستند، به موضوع فیلم مستند هم به شدت بی‌تفاوت هستند و کلا نه اطلاعاتی در این خصوص دارند و نه می‌دانند که در این زمینه چه روندی را باید طی کنند. زنجان پر از سوژه های ناب و قصه های ناگفته است. امیدوارم مسئولین جدید ارشاد و بخش سینمایی این اداره، جور بی توجهی‌ها و اهمالهای گذشته را بکشند. هر چند عوض کردن این روند زمان زیادی را طلب می کند اما بالاخره که باید از جایی شروع شود. من فکر می کنم این فقط حرف من نباشد، بروید و پای صحبت معدود فعالانی که در سینمای مستند زنجان فعال هستند بنشینید.

 وی اظهار کرد: به نظرمن تنها جایی در استان  که دغدغه سینما و‌ ساختن فیلم دارد انجمن «سینمای جوان» است. من اطمینان دارم اگر دست این انجمن را بگیریم و حمایتش کنیم اتفاقهای خوبی در زنجان می افتد.

واعظی افزود: من خودم مستندسازی را در زنجان شروع کردم و همه مستندهای پیش از کار آخر نیز در زنجان تولید شده است. اما این بی‌توجهی عمومی که متولیان نسبت به تولید مستند داشتند؛ بسیار اذیتم کرد. فکر می کنم مسئولین مستند را گزارشی گسترده می بینند که خود پشت میز و با خودکاری در دست گزارش عملکرد بدهند و اصولا چیزی را که خودشان در آن حضور نداشته باشند را به عنوان مستند نمی‌شناسند.

منتظر حمایت دولتی نشستن اشتباه است. جریان مستند خلاق باید کار را شروع کند. اگر صبر کنیم ممکن است سوژه از دست برود و فیلمی تولید نشود.

این کارگردان با اشاره به اینکه حال سینما در زنجان خوب نیست، خاطر نشان کرد: امروز به نقطه‌ای رسیده‌ایم که هر فردی که در زمینه سینما در استان فعالیت می‌کند، ناچار به مهاجرت است. من نزدیک به سه سال پیش از زنجان مهاجرت کردم چرا که فضا را در استان به هیچ عنوان برای کار مساعد ندیدم و من فکر می‌کردم برای اینکه کاری تولید کنم که حرف بزرگتری بزند باید از زنجان مهاجرت کنم و این متاسفانه دردی است که همه سینماگران زنجانی و کسانی که در زنجان در حال فعالیت هستند به آن مبتلا هستند و این واقعا دردناک است.

وی ادامه داد: برای آنهایی که می توانند در این حوزه کاری بکنند و نمی کنند شنیدن این حرف‌ها مثل آب زدن به صورت یک خواب زده است.

درست است که خود من به دلیل مشکلات موجود از زنجان مهاجرت کرده‌ام اما بسیار افراد مستعد و خلاقی در زنجان هستند که ازطریق سینما و مستند می‌توانند دریچه‌ای به روی آدمها باز کنند. دریچه ای از واقعیت ها و حرفها و قصه هایی که هرگز گفته نشده.

وی با اشاره به اینکه روند برخی ازمسائل در سینما از جمله نبود فضای اکران و یا اکران نشدن فیلم کوتاه و مستند در کشور در حال تغییر است، افزود: اگر چه من فیلم مستند خود را به هزینه شخصی و با کمک افراد در یک سامانه جمع سپاری به روش کرادفاندینگ ساختم اما پس از ساخت یک حامی در کنار خود داریم تا علاوه بر تامین هزینه‌ها؛ امکان اکران و نمایش گسترده را هم داشته باشیم.  

واعظی با اشاره به اینکه توجه مردم به سمت سینمای مستند بیشتر شده است، خاطرنشان کرد: مسال یک مستند از ایران به اسکار معرفی شد، در معتبرترین فستیوال مستند دنیا سه فیلم از ایران برگزیده شد، مردم در گروه هنر و تجربه به تماشای مستند می نشینند، جشنواره سینما حقیقت پررونق است. همه اینها بیانگر این است که نگاه مردم دارد به سمت مستند تغییر پیدا می‌کند.

این کارگردان افزود: گروه هنر و تجربه این امکان را در شهرستانها فراهم کرد که بشود در سینما، مستند دید و روال خوب و مخاطبین بالایی نیز داشت. من همیشه پیگیر این موضوع بودم که چرا مثل بسیاری استانهای دیگر زنجان از این امکان بی بهره است. با مدیریت سابق گروه هنر و تجربه هم بارها در این باره صحبت کردم. اما انگار دوستان متولی در زنجان خیلی برایشان این موضوع مهم نبود در حالیکه شاهد هستیم در شهرهای کوچک و استان‌های کم برخوردارتر از استان زنجان هم سینمای هنر و تجربه فعالیت دارد این در حالی است که این گروه تک فیلم و تک سانس در زنجان دارد. این واقعا مایه تاسف است. دست مخاطب حرفه ای از این گونه سینما به دور است.

وی افزود: ما دراستان فقط 2 سالن سینما داریم. آیا این میزان برخورداری مردم زنجان از سینما حقشان است؟

سینما استقلال به دستور استاندار احمدی نژاد یکشبه خراب شد و جای خالی اش مثل یک زخم روی پیشانی زنجان باقی مانده. مدیران بعد از آن دولت هم جز مرثیه سرایی برای این زخم کاری نکردند. بیایید و به مردم بگویید کی میخواهید به این وضع خاتمه بدهید. آیا سینمای جدیدی در حال ساخت است؟ اگر بخشی خصوصی به این حوزه ورود پیدا نمی‌کرد و سینما روشا را نمی‌ساخت تا همین الان همان یک سینما را در استان داشتیم.
البته شاید بعضی بگویند توی این وضعیت سینما به چه کار می آید؟ همه چیز تمام شده و سینما مانده؟

همیشه در مقابل این پرسشها آن دیالوگ معروف امیرکبیر در فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما را به یاد می آورم که :
"اگر نیت یکساله دارید برنج بکارید، اگر نیت ده ساله دارید درخت غرس کنید، اگر نیت صد ساله دارید آدم تربیت کنید، سینماتوگراف آدم تربیت می‌کند"

این کارگردان اظهار کرد: ما افراد با استعداد و چهره‌های ویژه‌ای در سیمای استان زنجان داریم و سینماگر معروف زنجانی کم نداریم ولی کدام یک در زنجان فعالیت می‌کنند؟ مسئولین باید در این زمینه کمی فکر کنند و یک مقدار بیشتر به وضعیت موجود بیندیشند و در واقع گامی در جهت بهبود این شرایط بردارند.

واعظی در پاسخ به اینکه «سوژه‌یابی در سینما مستند چگونه صورت می‌گیرد و آیا لزوما یک سوژه خوب می‌تواند یک مستند خوب را نیز بیافریند؟» گفت: آن‌چه که خودم در این زمینه تجربه داشته‌ام این است که اگر سوژه‌ای به سازنده کار نزدیک نباشد و فرد خود را در آن پیدا نکند به نظر من ساخت فیلمی که بتواند جامعه بزرگی را تحث تاثیر قرار دهد خیلی کار سختی است. یک بخش از مستند سازی تکنیکال است اما از سوی دیگر باید دید که این سوژه تا چه میزان به شما نزدیک است و اگر نزدیک است چه قدر از ذهن و تفکر شما را می‌تواند بازتاب بدهد؟ برخورد غیر هدفمند با سوژه می‌تواند هر مستندی را نابود کند.

وی درباره نزدیکی موضوع بحران آب و کشاورزی با خود که سوژه فیلم مستند رویای است گفت از نوجوانی فعالیتت محیط زیستی می‌کردم، در سازمانهای غیردولتی متعدد و شبکه فعالان‌ محیط زیستی بسیار فعالیت داشتم. من اهل صائین قلعه هستم و پدرم و اجداد ما همه کشاورز بوده اند و بنابراین مساله آب و بحران آب و بلایی که دارد بر سر اقلیم ما می آید را کاملاحس کرده‌ام.به چشم خودم رودخانه‌هایی که خشک شدند، چاه‌هایی که ارتفاع آب در آن‌ها پایین‌تر رفته را دیده‌ام و همین مساله است باعث شده بیشتر به ساخت این مستند ترغیب شوم. در روایت شخصیت اصلی فیلم خودم را پیدا کرده‌ام و از آنجا که مساله آب و محیط زیست همواره برای من مساله بوده است دنبال این بودم که این قصه را این شکلی نگاه کنم که امیدوارانه‌تر باشد.

این کارگردان گفت: مساله ما هم در این فیلم این بود که اگر قرار است مشکلی را در طول فیلم مطرح کنیم باید راه حلی نیز برای آن ارائه بدهیم و اعتقاد داشتیم که امید باور به این است که عمل ما اهمیت دارد و چگونگی و چیستی و کیستی پذیرنده‌ها اگرچه روی موضوع تاثیرگذار هستند اما ممکن است ما حتی نتوانیم از تاثیری که این اثرات می‌گذارند آگاه باشیم. در واقع امید تعهد به عملی است که آینده‌اش هنوز معلوم و نامشخص است همان طور که در اختتامیه جشنواره سینما حقیقت هم این حرف را زدم که امید یک «در» نیست بلکه احساس این است که شاید «دری» در جایی وجود داشته باشد. راهی برای خروج از مشکلات لحظه ای کنونی، حتی پیش از آن که آن راه را بیاییم یا دنبال کنیم. مستند رویای آب از امید حرف می زند.

 این کارگردان افزود: در فضایی که حال همه یک جورهایی بد است و اتفاقات بسیار بدی را پشت سر گذاشته‌ایم و هر روز خبری ناراحت کننده به ما می رسد باید ببینیم چه باید کرد؟ آیا باید بنشینیم و کاری نکنیم و یا اینکه به دنبال امیدی در دل تاریکی باشیم؟  سکانس آغازین مستند رویای آب یک اتومبیل است که در دل تاریکی محض با چراغهایی کم سو دارد مسیری را طی می کند. در واقع به دنبال این است که آب و یا امید برگرداندن آب را در آن منطقه نوید دهد. این فلسفه فیلم ما است چرا که من فکر می‌کنم که امید در دل تاریکی هم وجود دارد و باید دنبال آن بگردیم.