لیلا محمدی- مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان با بیان اینکه در دو سال اخیر نزدیک به 4 هزار و 700 متقاضی دریافت تسهیلات 8 میلیون تومانی با نرخ 4 درصد و بازپرداخت دو ساله ثبت‌نام کرده‌اند که از این میزان حدود 120 نفر موفق به دریافت وام شده‌اند، می‌گوید: ما از دشمن انتظار خوبی و عطوفت نداریم و از اعمال تحریم‌های ظالمانه‌اش هم ناراحت نیستیم، تولیدکنندگان و فعالان فرش از بانک‌ها شاکی‌اند که با سختگیری‌های بی‌موردشان به تولید ضربه می‌زنند، با این روال تسهیلات‌دهی به فعالان عرصه تولید و اقتصاد نمی‌دانم به کجا می‌خواهیم برسیم.

در چند سال اخیر بازار فرش زنجان همانند بازار فرش سایر استان‌ها از رونق افتاده  که وضع تحریم‌های غرب علیه ایران، ناامنی موجود در منطقه، وجود رقبایی نظیر هند و پاکستان که با قیمت و کیفیتی پایین نسبت به فرش‌های ایرانی کالای خود را به بازار عرضه می‌کنند، از جمله دلایل آن بوده است.

ناصر باباخانی، مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان در گفت‌وگو با صدای زنجان با اشاره به بازار نابسامان صنعت فرش معتقد است: تحریم‌های غرب از یک سو و تحریم‌ داخلی از سوی دیگر امان تولیدکنندگان و فعالان عرصه فرش را بریده است.

باباخانی با اشاره به مشکلات تجار و فعالان صنعت فرش در بازارهای بین‌المللی به ویژه در حوزه بازگشت پول بیان می‌کند: البته تا حدود قابل قبولی از کانال صرافی‌ها ورود کرده و در دور زدن تحریم‌ها موفق بوده‎ایم. بازار سنگین است اما اینطور هم نیست که فرش‌های تولید شده در کشور روی دستمان بماند.

کیفیت فرش زنجان

زنجان در زمینه فرش و قالی بافی از قطب‌های فعال فرشبافی و قالیبافی در ایران به شمار می‌رود. از ابتدا دو نوع فرش و قالی در استان وجود داشته و دارد که فرش پشمی با طرح‌های ماهی و لچک ترنج که با نام و شهرت بیجار عرضه می‌شود و دیگری فرش ابریشمی با الگوهای فرش‌های قم و کاشان مطابقت دارد.

شاه بلاغی و افشار دیگر انواع فرش و قالی هستند که در استان بافته می‌شوند. فرش شاه بلاغی به دلیل ارزان بودن و با وجود کیفیت پایین‌تر از بیجار و افشار، طرفداران زیادی دارد و بافندگان هم با توجه به کشش بازار و مشتری‌پسندی به آن‌ها روی آورده‌اند چرا که از طرفی صادرات فرش که به صورت مدت‌دار در استان زنجان حالت ایده‌آلی نداشته و از طرفی دیگر نقشه طرح این فرش‌ و قالی‌‌ها انتزاعی است و دارای مشتریان نسبتا بالایی است.

فرش و قالی صادراتی استان شامل شاه‌بلاغی، گل‌فرنگ، شکارگاه و شطرنجی بوده که متاسفانه با توجه به اینکه فرش و قالی در استان از نظر پایه‌ای تابع شکل تبعی و الگوگیری بوده که هیچ گاه طراحان و طرح‌های بومی فرش و قالی در زنجان وجود نداشته مگر اینکه با کمی ایجاد تغییر سلیقه‌ای بافندگان که بیشتر نوع و طرح هر شهر و استان را نشان می‌دهد.

در زنجان به جز فرش و قالی و تابلو فرش‌های ابریشمی، از پشم هم به دو نوع سنتی در روستا رنگرزی و ریسیده تهیه و فرش و قالی بافته می‌شود که دارای کیفیت سنتی بالا و همچنین نوع صنعتی آن توسط رنگرزی کارگاهی و کارگاه‌های ریسیدگی عرضه می‌شود که حمایت از بخش‌های سنتی و بالا بردن کیفیت و سرعت آن بازار جهانی را بار دیگر به ایرانیان بازمی‌گرداند.

نمونه این فرش‌ها قلتوق و بیدگینه در زنجان و ابهر است که با توجه به نقش و بافت سنتی از رونق و رواج بالایی برخوردار است زیرا رج شماره 25 تا 28 و طرح‌ها و نقشه‌های سنتی در ایران مشهور بوده و حمایت از آن با استانداردهای ملی و جهانی خود الگو و نمونه طرح‌های منحصربفرد استان زنجان را رقم می‌زند.

در اعلام نمونه فرش و قالی استان و نمونه مهارت و ذوق و سلیقه بانوان و فرشبافان زنجانی فرش و قالی و فرآیند تهیه آن توسط بافندگان خوش سلیقه و با ذوق بیدگینه در 30 کیلومتری زنجان روستای زرین‌آباد را باید یادآور شد که تار وپود فرش‌ها از پشم خالص گوسفندان در همان روستا تولید و تهیه می‌شود.

اگر اندک توجهی در طرح‌های جدید و کمک به آن‌ها در طرح و نقشه و تهیه مواد و مصالح به آن‌ها شود آثار و محصولات بی‌نظیری به نام هنرمندان و بافندگان زنجانی در جهان به دست می‌آید.

به گفته باباخانی در حال حاضر 40 تا 50 هزار بافنده در استان وجود دارد که برای برخی از این خانواده‌ها فرشبافی به عنوان شغل مکمل در کنار کشاورزی محسوب شده و یا 100 درصد محل درآمد برخی دیگر از این خانواده‌ها از محل فرش‌بافی است.

مشکلات سیاسی و اقتصادی، رکود و نرخ بالای بهره تسهیلات بانکی

مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان در مورد میزان تولیدات سالانه فرش در استان عنوان می‌کند: اگر میانگین تولید فرش برای هر نفر را دو متر حساب کنیم سالانه بیش از 80 هزار مترمربع فرش در استان بافته می شود.

وی با اشاره به انتظار دو ساله بافندگان فرش برای اخذ تسهیلات 8 میلیون تومانی با نرخ 4 درصد تصریح می‌کند: از طریق اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حوزه اعطای تسهیلات برای مشاغل خانگی در نظر گرفته شده اما درصد کمی از متقاضیان موفق به دریافت آن شده‌اند.

مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان با بیان اینکه در دو سال اخیر نزدیک به 4 هزار و 700 متقاضی دریافت تسهیلات 8 میلیون تومانی با نرخ 4 درصد و بازپرداخت دو ساله ثبت‌نام کرده‌اند که از این میزان حدود 120 نفر موفق به دریافت وام شده‌اند، اضافه می‌کند: با این روال تا 40 سال نیز اگر اعطای وام ادامه یابد، این تعداد متقاضی از آن بهره‌مند نمی‌شود.

وی با اشاره به مراحل طاقت فرسای اعطای وام 8 میلیون تومانی مشاغل خانگی ابراز می‌کند: باورنکردنی است اما متقاضیان برای دریافت این وام باید نزدیک به یک میلیارد تومان وثیقه نزد بانک به امانت بگذارند!

باباخانی با بیان اینکه دشمن ما آمریکاست و کسی هم منکرش نیست، تاکید می‌کند: ما از دشمن انتظار خوبی و عطوفت نداریم و از اعمال تحریم‌های ظالمانه‌اش هم ناراحت نیستیم، تولیدکنندگان و فعالان فرش از بانک‌ها شاکی‌اند که با سختگیری‌های بی‌موردشان به تولید ضربه می‌زنند، با این روال تسهیلات‌دهی به فعالان عرصه تولید و اقتصاد نمی‌دانم به کجا می‌خواهیم برسیم.

مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان معتقد است: اگر خواهان رونق بخشیدن به صنعت فرش بوده و قصد جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها را داریم باید تسهیلات ارزان قیمت و مدت‌دار را در اختیار بافندگان فرش قرار دهیم چرا که عمده بافندگان فرش در کنار کار کشاورزی به بافندگی فرش پرداخته و یا در برخی روستاها شغل و حرفه اصلی بومیان فرشبافی بوده و 100 درصد منبع درآمدشان از محل بافت فرش است.

فرش را نباید با نفت و پتروشیمی مقایسه کرد

وی آمارهای دولتی در حوزه صادرات فرش را به هیچ عنوان قبول ندارد و می‌گوید: در ظاهر دولت برای اعلام وضعیت صادرات فرش به ارقام صادراتی اکتفا کرده و آن را با صادرات و ارزآوری نفت و پتروشیمی مقایسه می‌کند و با ورود به اعداد و ارقام تصور می‌کند که فرش در چرخه تولید کشور و اقتصاد اهمیتی ندارد اما ما به عنوان دست‌اندرکار فرش برداشت‌مان کاملا متفاوت از دولتی‌هاست.

باباخانی با بیان اینکه عمده فرش‌های تولید شده در کشور به صورت چمدانی از کشور خارج می‌شود بدون اینکه در آمارهای گمرک و مبادی ذیربط به ثبت برسد، ادامه می‌دهد: دو تا سه برابر آمارهای دولتی در حوزه صادرات فرش از طریق چمدان‌های مسافران و گردشگران از کشور خارج شده است.

وی با اشاره به اهمیت صنعت فرش در حوزه اشتغالزایی و ارتقا وضعیت اقتصادی جوامع و مقایسه آن با صنعت پتروشیمی و نفت به لحاظ بکارگیری نیروی کار و ایجاد اشتغال عنوان می‌کند: کارخانه‌های صنعتی با میلیاردها تومان تسهیلات زمینه اشتغال افراد محدودی را فراهم می‌کنند اما در صنعت فرش با سرمایه 5 تا 10 میلیونی 3 نفر در طول یکسال شاغل شده و برای خود درآمدزایی می‌کند.

مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان با اشاره به اینکه بیش از 80 درصد بافندگان استان در روستاها ساکن هستند، تصریح می‌کند: مابقی بافندگان نیز در شهرهای کوچک و حاشیه شهرهای بزرگ مشغول به فعالیت هستند.

قالیبافان در اخذ تسهیلات با بهره‌های بانکی بالا، ریسک نمی‌کنند

وی با اشاره به اعطای وام‌ها با نرخ سود بالا به فعالان اقتصادی عنوان می‌کند: ما انتظار داریم تولیدکننده فرش که با تلاش زیاد در نقاط دور افتاده کشور برای دریافت وام به بانک‌ها مراجعه می‌کنند مورد توجه مسئولان مربوطه قرار گیرند. این وام‌های 18 درصد به ظاهر 18 درصد است اما در واقع نرخ سود آن‌ها 26 درصد است. وام‌های 4 درصدی نیز نرخ سود واقعی‌شان 10 درصد است.

باباخانی اضافه می‌کند: هیچ‌کس با این نرخ به دنبال ریسک نیست. چرا باید پس از تحمل فشارهای روحی و روانی و دشواری فعال اقتصادی در حوزه فرش اشتغالزایی کند اما به دلیل عدم توانایی در بازپرداخت پول اموالش توقیف شود؟ متاسفانه به دلیل این سخت‌گیری‌ها تولیدکنندگان به دنبال سود کاذب هستند که نتیجه آن ایجاد بازارهای دلالی است.

وی با اشاره به افزایش قیمت دلار و مشکلات فعالان عرصه صنعت فرش برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و بازاریابی خاطرنشان می‌کند: چند سال پیش که نرخ دلار یک هزار تا سه هزار تومان بود با 100 میلیون تومان می‌توانستیم بدون هیچ مشکلی در نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور یابیم. اما در حال حاضر با وجود شرایط تحریمی با صرف 500 میلیون تومان می‌توانیم در نمایشگاه‌ها حضور یابیم بدون اینکه از بازار خارجی مطمئن باشیم!

مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان با اشاره به برپایی نمایشگاه فرش از یکم تا پنجم بهمن ماه سال جاری در محل نمایشگاه بین‌المللی کاسپین زنجان تاکید می‌کند: در شرایط کنونی چاره‌ای جز مدیریت درآمد معمولی نداریم و امیدواریم حضور در نمایشگاه‌های داخلی برای حفظ بازار این هنر آمیخته با صنعت کمک کند.

قالیبافان فاقد بیمه، تحت پوشش قرار می‌گیرند

وی با اشاره به بی‌مهری مسئولان نسبت به صنعت فرش و بافندگان آن می‌گوید: چند سال پیش به دلیل خطاهایی که در بیمه قالیبافان وجود داشت، مسئولان ذیربط استان تصمیم به غربالگری بیمه 22 هزارنفری فرشبافان کردند. تعدادی از این افراد قالیباف نبودند اما واقعیت این است که تامین اجتماعی صرفا به دلیل کسری بودجه این میزان را به 6 هزار نفر رساند و عملا بسیاری از فرشبافان نیز از دور حمایتی بیمه حذف شدند.

مدیرعامل اتحادیه فرش دستبافت روستایی استان با اشاره به انعقاد تفاهم‌نامه همکاری بین مرکز ملی فرش و صندوق بیمه عشایر و روستائیان جهت بهره‌مندی فرشبافان از مزایای بیمه از جمله بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت از بهار امسال ابراز می‌کند: افراد تحت پوشش این بیمه باید سالانه نسبت به واریز حق بیمه اقدام کنند، میانگین هزینه اعلامی سالانه حدود 250 تا 660 هزار تومان است. دفترچه خدمات درمانی برای افرادی که از این بیمه بهره‌مند می‌شوند صادر نمی‌شود و متقاضیان برای دریافت دفترچه بایستی از دفترچه‌های سلامت و یا روستایی استفاده کنند. البته اگر استقبال متقاضیان بیمه قالیبافی مطلوب باشد موضوع صدور دفترچه برای افراد تحت پوشش این بیمه نیز پیگیری می‌شود.